Return to Video

Kitabın evrimi - Julie Dreyfuss

  • 0:07 - 0:09
    Bir kitabı kitap yapan şey nedir?
  • 0:09 - 0:13
    Bilgi depolayan
    ve ileten herhangi bir şey midir?
  • 0:13 - 0:15
    Yoksa kâğıtla,
  • 0:15 - 0:15
    ciltle,
  • 0:15 - 0:16
    yazı tipiyle,
  • 0:16 - 0:17
    mürekkeple,
  • 0:17 - 0:18
    ellerinizdeki ağırlığıyla,
  • 0:18 - 0:20
    sayfaların kokusuyla mı ilgili?
  • 0:20 - 0:21
    Bu bir kitap mıdır?
  • 0:21 - 0:22
    Muhtemelen değildir.
  • 0:22 - 0:23
    Peki bu?
  • 0:23 - 0:25
    Bu soruları cevaplamak için
  • 0:25 - 0:28
    kitabın bildiğimiz hâliyle
    başlangıcına dönmeli ve
  • 0:28 - 0:31
    bu ögelerin bir araya gelerek,
    parçalarının toplamından daha büyük
  • 0:31 - 0:33
    bir şeyi nasıl
    oluşturduklarını anlamalıyız.
  • 0:33 - 0:37
    Bir kitap olarak düşündüğümüz
    en eski nesne, bir kenar boyunca
  • 0:37 - 0:40
    bağlanan sayfalardan
    oluşan el yazması kitaptır.
  • 0:40 - 0:42
    Ancak kitap tarihindeki gerçek dönüşüm,
  • 0:42 - 0:47
    15. yy ortasında Johannes
    Gutenberg'in matbaasıyla olmuştur.
  • 0:47 - 0:52
    Taşınabilirlik fikri doğu kültüründe
    çok daha önceden icat edilmişti
  • 0:52 - 0:56
    fakat Gutenberg'in matbaasının
    gelişi büyük bir etki bıraktı.
  • 0:56 - 1:00
    Metin üretiminin kontrolü
    elit bir keşiş sınıfının ve yöneten
  • 1:00 - 1:03
    sınıfın elinden birdenbire gitmişti.
  • 1:03 - 1:04
    Mesajlar daha hızlı iletilebiliyordu
  • 1:04 - 1:07
    ve kopyalar da anında üretilebiliyordu,
  • 1:07 - 1:10
    böylece Avrupa'da
    matbaa evleri ortaya çıktı.
  • 1:10 - 1:15
    Bu kaynakça artışının ortaya
    çıkardığı ürüne bazı yönlerden aşinayız
  • 1:15 - 1:18
    ama diğerlerinde durum farklı.
  • 1:18 - 1:23
    Kitabın iskeleti kâğıt, yazı ve kapaktır.
  • 1:23 - 1:27
    Kâğıt, 2000 yıldan fazla süre
    önce Çin'de bir yazma yüzeyi olarak
  • 1:27 - 1:31
    icat edildi ve Mısırlıların
    papirüsüne dayanıyordu.
  • 1:31 - 1:33
    Ancak 16. yy'a dek Avrupalılar
  • 1:33 - 1:35
    hayvan derilerinden yapılan
    dayanıklı parşömenlere ve
  • 1:35 - 1:39
    ince tahta sayfalara yazı yazıyorlardı.
  • 1:39 - 1:43
    Kâğıdın popülerliği zamanla
    Avrupa'ya yayıldı ve kütle olarak
  • 1:43 - 1:48
    daha ucuz olduğu için çoğu
    baskıda parşömenin yerini aldı.
  • 1:48 - 1:52
    Mürekkepler, organik bitkiler ve
    hayvan boyalarını su veya şarapla
  • 1:52 - 1:53
    karıştırarak yapılıyordu
  • 1:53 - 1:56
    fakat su metale yapışmadığı için
  • 1:56 - 2:00
    matbaanın kullanımında
    yağ bazlı mürekkebe geçiş gerekmişti.
  • 2:00 - 2:04
    Matbaacılar lamba isi, terementi
    ve ceviz yağının karışımdan yapılan
  • 2:04 - 2:04
    siyah mürekkep
  • 2:04 - 2:06
    kullanıyorlardı.
  • 2:06 - 2:08
    Peki ya yazı boyutu ve türü?
  • 2:08 - 2:13
    En eski taşınabilir yazılar,
    kurşun alaşımlarına kabartmalı olarak
  • 2:13 - 2:17
    dökülen ters çevrilmiş
    harflerden oluşuyordu.
  • 2:17 - 2:19
    Bunlar el yapımıydı ve pahalıydı
  • 2:19 - 2:23
    ve tasarımları da kalıpları oyan
    insanlar kadar çok çeşitliydi.
  • 2:23 - 2:27
    Seri imalat ve erişilebilir
    kelime işleme sisteminin yaratılışına dek
  • 2:27 - 2:31
    standartlaştırma çok da mümkün değildi.
  • 2:31 - 2:36
    Tarza gelince, aşina olduğumuz
    Times Roman dâhil birçok tarza
  • 2:36 - 2:39
    öncülük eden iki tür
    Roman yazı tipini geliştiren
  • 2:39 - 2:41
    Nicolas Jenson'a teşekkür edebiliriz.
  • 2:41 - 2:44
    Bir şey tüm bunları bir arada tutmalıydı
  • 2:44 - 2:46
    ve 15. yy'ın sonlarına dek kapaklar
  • 2:46 - 2:49
    ya tahtadan ya da birbirine yapıştırılmış
  • 2:49 - 2:51
    kâğıt sayfalardan oluşuyordu.
  • 2:51 - 2:55
    17. yy'ın sonlarında önce yüksek
    kalitede ciltleme için üretilen
  • 2:55 - 2:59
    fakat sonradan daha ucuz bir
    seçenek hâline gelen lif iplik kartonu
  • 2:59 - 3:03
    tüm bunların yerini aldı.
  • 3:03 - 3:07
    Günümüzde en çok üretilen kapak
    illüstrasyonları, pazarlama araçları
  • 3:07 - 3:10
    olsa da, eski kitap kapağı tasarımları
    sipariş üzerine yapılıyordu.
  • 3:10 - 3:13
    Her kitap sırtının bir hikâyesi vardır.
  • 3:13 - 3:16
    İlk başlarda estetiksel açıdan
    önemli olarak görülmüyorlardı
  • 3:16 - 3:20
    ve en eskileri hatlı değil, düzdü.
  • 3:20 - 3:23
    Düz biçim, kitabın bir
    masada daha düzgün durmasını
  • 3:23 - 3:26
    sağladığından, okunması
    daha kolay oluyordu.
  • 3:26 - 3:30
    Fakat bu kitap sırtları normal
    baskılı kullanımdan hasar görüyordu.
  • 3:30 - 3:33
    Kitabın kendi kendine kapanması gibi
  • 3:33 - 3:35
    yeni problemler ortaya çıksa da,
  • 3:35 - 3:37
    hatlı bir biçim bu meseleyi çözdü.
  • 3:37 - 3:39
    Fakat esneklik daha önemliydi,
  • 3:39 - 3:42
    özellikle de hareket
    hâlinde okuyanlar için.
  • 3:42 - 3:45
    Kitaplar gelişti ve biz
    düz ekranları, elektronik mürekkebi
  • 3:45 - 3:48
    ciltli metinlere tercih etmeye başladık.
  • 3:48 - 3:51
    Peki bu nesneler ve
    dosyalar gerçekten kitap mı?
  • 3:51 - 3:52
    Kapağın verdiği his veya
  • 3:52 - 3:56
    kâğıdın kokusu bu
    tecrübeye bir şeyler eklemiyor mu?
  • 3:56 - 3:59
    Yoksa sunumu nasıl
    olursa olsun, sihir yalnızca
  • 3:59 - 4:01
    kelimeler içerisinde mi gizli?
Title:
Kitabın evrimi - Julie Dreyfuss
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-evolution-of-the-book-julie-dreyfuss

Bir kitabı kitap yapan nedir? Kitap yalnızca bilgiyi depolayan ve ileten herhangi bir şey midir? Yoksa kâğıt, cilt, yazı tipi, mürekkep, ellerinizdeki ağırlığı ve sayfaların kokusuyla mı alakalı? Julie Dreyfuss, bu soruları cevaplamak için ve bu ögelerin bir araya gelerek, parçalarının toplamından daha büyük bir şeyi nasıl oluşturduklarını göstermek için, kitabın bildiğimiz hâlindeki başlangıcına dönüyor.

Ders Julie Dreyfuss, animasyon ise Patrick Smith tarafından hazırlanmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:18

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.