Μετά από δισεκατομμύρια χρόνια μονοτονίας, το σύμπαν ξυπνά

Ο θεωρητικός φυσικός Ντέιβιντ Ντόιτς κάνει έναν περίπλοκο στοχασμό πάνω στη «μεγάλη μονοτονία» - την ιδέα ότι τίποτα καινοτόμο δεν έχει εμφανιστεί στο σύμπαν για δισεκατομμύρια χρόνια - και δείχνει πως η ικανότητα της ανθρωπότητας να δημιουργήσει επεξηγηματικές γνώσεις θα μπορούσε να είναι αυτό που θα μπορούσε να αντισταθεί στη μονοτονία. «Οι άνθρωποι δεν είναι μαριονέτες των κοσμικών δυνάμεων», λέει. «Είμαστε χρήστες των κοσμικών δυνάμεων».

Είμαι ενθουσιασμένος που σας μιλάω
με αυτή την τεχνολογικά προηγμένη τεχνική.

Από όλους τους ανθρώπους που έζησαν ποτέ,

η συντριπτική πλειοψηφία
θα έβρισκε αυτό που κάνουμε τώρα

ακατανόητο, απίστευτο.

Επειδή, για χιλιάδες αιώνες,

στη σκοτεινή εποχή
πριν την επιστημονική επανάσταση

και την Αναγέννηση,

οι άνθρωποι είχαν χαμηλές προσδοκίες.

Για τη ζωή τους,
για τη ζωή των απογόνων τους.

Τυπικά, δεν προσδοκούσαν

να συμβεί ποτέ
τίποτα καινοτόμο ή καλύτερο.

Αυτή η απαισιοδοξία
εμφανίζεται ξεκάθαρα στη Βίβλο,

σε ένα από τα λίγα βιβλικά αποσπάσματα
υπογεγραμμένα από ένα συγγραφέα.

Λέγεται Κοχέλετ,
είναι ένας αινιγματικός τύπος.

Έγραψε, «Ό,τι έχει ήδη υπάρξει
είναι αυτό που μέλλεται να υπάρξει

και αυτό που έχει ήδη γίνει
είναι αυτό που μέλλεται να γίνει,

δεν υπάρχει τίποτα νέο υπό τον ήλιο.

Υπάρχει κάτι για το οποίο λέγεται,
"Κοίτα, αυτό είναι νέο".

Όχι, αυτό έχει ήδη γίνει
τα χρόνια πριν την εποχή μας».

Ο Κοχελέτ περιέγραφε
ένα κόσμο χωρίς καινοτομία.

Λέγοντας καινοτομία εννοώ κάτι νέο
με την αντίληψη του Κοχελέτ,

όχι απλώς κάτι που άλλαξε,

αλλά μια σημαντική αλλαγή
με διαρκή αποτελέσματα,

που οι άνθρωποι θα έλεγαν,

«Κοίτα, αυτό είναι νέο»,

και, κατά προτίμηση, «καλό».

Οπότε, οι τυχαίες αλλαγές
δεν αποτελούν καινοτομία.

Βέβαια, ο Ηράκλειτος έλεγε ότι δεν μπορείς
να μπεις δύο φορές στο ίδιο ποτάμι,

επειδή το ποτάμι δεν είναι ίδιο,
ούτε εσύ είσαι ο ίδιος.

Όμως αν το ποτάμι αλλάζει τυχαία,

στην πραγματικότητα είναι το ίδιο ποτάμι.

Αντίθετα,

αν μια ιδέα σε ένα μυαλό
απλωθεί και σε άλλα μυαλά,

και αλλάξει τις ζωές γενεών,

αυτό είναι καινοτομία.

Η ανθρώπινη ζωή χωρίς καινοτομία

είναι ζωή χωρίς δημιουργικότητα,
χωρίς πρόοδο.

Είναι μια στατική κοινωνία,
με μηδαμινό συνολικό αποτέλεσμα.

Σ' αυτή την κόλαση ζούσε ο Κοχέλετ.

Όπως όλοι, μέχρι μερικούς αιώνες πριν.

Ήταν κόλαση, επειδή για τους ανθρώπους,

τα βάσανα σχετίζονται με την στατικότητα.

Επειδή η στατικότητα
δεν είναι απλά απελπιστική.

Όλες οι μορφές βασάνων --

η πείνα, οι πανδημίες,
οι ερχόμενοι αστεροειδείς,

και πράγματα όπως ο πόλεμος και η σκλαβιά,

βλάπτουν τους ανθρώπους μόνο μέχρι
δημιουργηθεί η γνώση για να τα αποφύγουμε.

Υπάρχει μια ιστορία στη νουβέλα
του Σόμερσετ Μομ, «Ανθρώπινα Δεσμά»,

για ένα αρχαίο σοφό

που συνοψίζει ολόκληρη
την ιστορία της ανθρωπότητας ως εξής,

«Γεννήθηκε,

υπέφερε και πέθανε».

Και συνεχίζει:

«Η ζωή ήταν ασήμαντη
και ο θάνατος χωρίς σημασία».

Και πραγματικά, η συντριπτική πλειοψηφία
των ανθρώπων που έζησαν ποτέ

έζησαν ζωές βασανισμένες και εξαντλητικές,

πριν πεθάνουν νέοι και με μεγάλο πόνο.

Και ναι, στις περισσότερες γενιές

δεν έγινε τίποτα καινοτόμο
για τις επόμενες γενιές.

Πάντως, όταν οι αρχαίοι λαοί προσπάθησαν
να εξηγήσουν την κατάστασή τους,

τυπικά το έκαναν
με μεγαλειώδεις κοσμικούς όρους.

Που ήταν και σωστό, όπως αποδείχτηκε.

Παρόλο που οι εξηγήσεις τους,
οι μύθοι τους,

ήταν κατά κανόνα λανθασμένες.

Μερικοί προσπάθησαν να εξηγήσουν

τη θλίψη και τη μονοτονία του κόσμου τους

ως έναν αιώνιο πόλεμο
ανάμεσα στο καλό και το κακό,

όπου οι άνθρωποι ήταν το πεδίο της μάχης.

Που εξηγούσε ξεκάθαρα
γιατί βίωναν μια βασανισμένη ζωή

και γιατί η πρόοδος δεν συνέβαινε ποτέ.

Αλλά δεν ήταν αλήθεια.

Παραδόξως,

όλα τα βάσανα και οι κακουχίες τους

οφείλονταν απλά στον τρόπο
που επεξεργάζονταν τις ιδέες.

Όντας ικανοποιημένοι από τα δόγματα
και τις ανεπιβεβαίωτες ιστορίες,

αντί να τα κατακρίνουν

και να προσπαθήσουν να βρουν

καλύτερες εξηγήσεις για τον κόσμο
και την κατάσταση τους.

Η φυσική του 20ου αιώνα πράγματι
δημιούργησε καλύτερες εξηγήσεις,

αλλά ακόμη στα πλαίσια
ενός κοσμικού πολέμου.

Αυτή τη φορά οι μαχητές ήταν η τάξη
και το χάος, ή η εντροπία.

Αυτή η ιστορία δίνει ελπίδα για το μέλλον.

Αλλά από μια άλλη άποψη,

είναι ακόμη πιο δυσοίωνο
από τους αρχαίους μύθους,

επειδή ο κακοποιός, η εντροπία,

είναι προκαθορισμένος
να πάρει την τελική νίκη,

όταν οι αμείλικτοι θερμοδυναμικοί νόμοι
αποκλείσουν κάθε καινοτομία

με τον λεγόμενο
θερμικό θάνατο του σύμπαντος.

Τελευταία, υπάρχει μια ιστορία
μιας επιμέρους μάχης αυτού του πολέμου,

ανάμεσα στην βιωσιμότητα, που είναι τάξη,

και την σπατάλη που είναι χάος --

αυτή είναι η σύγχρονη εκδοχή
του καλού και του κακού,

πολλές φορές με την πρόσθετη δυσκολία
ότι οι άνθρωποι είναι το κακό,

ώστε δεν θα' πρεπε καν
να προσπαθήσουμε να νικήσουμε.

Και πρόσφατα,

υπήρξαν μύθοι ενός άλλου κοσμικού πολέμου,

ανάμεσα στην βαρύτητα,
που προκαλεί την κατάρρευση του σύμπαντος,

και την σκοτεινή ενέργεια,
που τελικά το κομματιάζει.

Οπότε αυτή τη φορά,

όποια κι αν νικήσει από
αυτές τις κοσμικές δυνάμεις,

εμείς τελικά θα χάσουμε.

Όλες αυτές οι απαισιόδοξες εκδοχές
της ανθρώπινης κατάστασης

περιέχουν κάποιες αλήθειες,

αλλά ως προφητείες,

είναι όλες τους παραπλανητικές
και όλες για τον ίδιο λόγο.

Καμιά τους δεν απεικονίζει
τους ανθρώπους όπως πραγματικά είμαστε.

Όπως είπε ο Τζέικομπ Μπρονόβσκι,

«Ο άνθρωπος δεν είναι
μια φιγούρα στο τοπίο --

είναι ο διαμορφωτής του τοπίου».

Με άλλα λόγια,

εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε
μαριονέτες των κοσμικών δυνάμεων,

είμαστε χρήστες των κοσμικών δυνάμεων.

Θα σας πω γι' αυτό σε λίγο,

αλλά πρώτα απ' όλα,
τι είδους πράγμα δημιουργεί καινοτομία;

Η αρχή του σύμπαντος σίγουρα δημιούργησε.

Η μεγάλη έκρηξη, σχεδόν
14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν,

δημιούργησε χώρο, χρόνο και ενέργεια,

ότι αποτελεί τον φυσικό κόσμο.

Και τότε, αμέσως μετά,

στην πρώτη εποχή της καινοτομίας
όπως τη λέω εγώ,

με το πρώτο άτομο, το πρώτο άστρο,

την πρώτη μαύρη τρύπα,

τον πρώτο γαλαξία.

Όμως τότε, κάποια στιγμή,

η καινοτομία εξαφανίστηκε από το σύμπαν.

Ίσως 12 ή 13 δισεκατομμύρια χρόνια πριν,

μέχρι σήμερα,

δεν υπήρξε κανένα νέο είδος
αστρονομικού αντικειμένου.

Υπήρξε μόνο αυτό που λέω εγώ
η μεγάλη μονοτονία.

Οπότε, ο Κοχελέτ
είχε τυχαία περισσότερο δίκιο

για το σύμπαν πέρα από τον Ήλιο

από ότι για το σύμπαν υπό τον Ήλιο.

Όσο διαρκούσε η μεγάλη μονοτονία,

ότι υπήρξε εκεί έξω

είναι τελικά αυτό που θα υπάρξει.

Και δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω

για το οποίο μπορεί αληθινά να ειπωθεί,
«Κοίτα, αυτό είναι καινούριο».

Ωστόσο,

σε κάποια στιγμή της μεγάλης μονοτονίας,

υπήρξε ένα γεγονός -- ασήμαντο τότε,

που δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα,

δεν έχει επηρεάσει τίποτα
πέρα από τον πλανήτη του --

που τελικά, μπορεί να προκαλέσει
μεγάλη κοσμική καινοτομία.

Αυτό το γεγονός ήταν η πηγή της ζωής:

η δημιουργία της πρώτης γενετικής γνώσης.

η κωδικοποίηση βιολογικών προσαρμογών,

κωδικοποίηση της καινοτομίας.

Στη Γη, μεταμόρφωσε εντελώς την επιφάνεια.

Γονίδια στο DNA μονοκύτταρων οργανισμών

απελευθέρωσαν οξυγόνο στον αέρα,

παρήγαγαν διοξείδιο του άνθρακα,

τοποθέτησαν κιμωλία και σίδηρο στο έδαφος,

ούτε μια κυβική ίντσα επιφάνειας
σε κάποιο βάθος δεν έμεινε ανεπηρέαστη

από αυτά τα γονίδια.

Η Γη έγινε, αν όχι ένα καινοτόμο μέρος
σε κοσμική κλίμακα,

σίγουρα ένα αλλόκοτο μέρος.

Ένα απλό παράδειγμα, πέρα από τη Γη,

μόνο λίγες εκατοντάδες διαφορετικές
χημικές ουσίες έχουν ανιχνευθεί.

Πιθανώς να υπάρχουν μερικές
σε κάποιες τοποθεσίες χωρίς ύπαρξη ζωής,

αλλά στη Γη,

η εξέλιξη δημιούργησε δισεκατομμύρια
διαφορετικές χημικές ενώσεις.

Και μετά τα πρώτα φυτά, ζώα,

και μετά, σε κάποια αρχαία είδη ανθρώπου

την επεξηγηματική γνώση.

Για πρώτη φορά στο σύμπαν,
απ' ό,τι ξέρουμε.

Η επεξηγηματική γνώση αποτελεί
την καθοριστική προσαρμογή του είδους μας.

Διαφέρει από την μη επεξηγηματική γνώση

στο DNA, για παράδειγμα,

όντας καθολικής εμβέλειας.

Δηλαδή, ότι μπορεί να γίνει κατανοητό,

μπορεί να γίνει κατανοητό μέσω
της επεξηγηματικής γνώσης.

Ακόμη περισσότερο,
οποιαδήποτε φυσική διεργασία

μπορεί να ελεγχθεί
με αυτό το είδος γνώσης,

με μοναδικό όριο τους νόμους της φυσικής.

Οπότε, και η επεξηγηματική γνώση, επίσης,

άρχισε να μεταμορφώνει
την επιφάνεια της Γης.

Και σύντομα, η Γη θα γίνει
το μόνο γνωστό αντικείμενο στο σύμπαν

που θα απομακρύνει τους ερχόμενους
αστεροειδείς αντί να τους ελκύει.

Ο Κοχέλετ δικαιολογημένα παραπλανήθηκε

από την επώδυνη βραδύτητα
της προόδου της εποχής του.

Η καινοτομία στην ανθρώπινη ζωή ήταν τότε
πολύ σπάνια και σταδιακή στην εξέλιξή της,

για να γίνει αντιληπτή
από μια γενεά ανθρώπων.

Και στη βιόσφαιρα,

η εξέλιξη των νέων ειδών
ήταν ακόμη πιο αργή.

Αλλά και τα δύο συνέβαιναν.

Οπότε, γιατί υπάρχει η μεγάλη μονοτονία
στο σύμπαν σε μεγάλη κλίμακα,

και γιατί ο πλανήτης μας
αντιστέκεται σ' αυτή την καθολική τάση;

Το σύμπαν σε μεγάλο μέρος του
είναι σχετικά απλό.

Τα άστρα είναι τόσο απλά

που προβλέπουμε τη συμπεριφορά τους
δισεκατομμύρια χρόνια μετά,

και αναδημιουργούμε τη γέννησή τους
δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

Και γιατί είναι το σύμπαν απλό;

Επειδή οι μεγάλες, ογκώδεις,
ισχυρές οντότητες

επηρεάζουν σημαντικά τις μικρότερες
και όχι το αντίστροφο.

Αυτόν τον ονομάζω κανόνα της ιεραρχίας.

Για παράδειγμα, όταν
ένας κομήτης χτυπά τον Ήλιο

ο Ήλιος συνεχίζει όπως πριν,

αλλά ο κομήτης εξαερώνεται.

Για τον ίδιο λόγο,

οι μεγάλες οντότητες δεν επηρεάζονται πολύ
από μικρά δικά τους κομμάτια,

δηλαδή, από λεπτομέρειες.

Που σημαίνει ότι
η συνολική συμπεριφορά τους

είναι απλή.

Και αφού τίποτε πολύ καινούριο
δεν συμβαίνει σε οντότητες

που παραμένουν απλές,

ο κανόνας της ιεραρχίας,
προκαλώντας απλότητα σε μεγάλη κλίμακα,

έγινε η αιτία της μεγάλης μονοτονίας.

Αλλά, αυτό που μας σώζει είναι ότι

ο κανόνας της ιεραρχίας
δεν είναι νόμος της φύσης.

Απλά έτυχε να ισχύσει
για τόσο πολύ καιρό στο σύμπαν,

εκτός από εδώ.

Στη βιόσφαιρά μας, αντικείμενα
μοριακού μεγέθους, τα γονίδια,

ελέγχουν δυσανάλογα πολλούς πόρους.

Τα πρώτα φωτοσυνθετικά γονίδια,

προκαλώντας τη δική τους διαιώνιση,

και μετά μεταμορφώνοντας
την επιφάνεια του πλανήτη,

παραβίασαν ή αντέστρεψαν
τον κανόνα της ιεραρχίας

με τον εντυπωσιακό συντελεστή
10 στην 40η δύναμη.

Η επεξηγηματική γνώση
είναι δυνητικά πολύ ισχυρότερη

εξαιτίας της καθολικότητάς της,

και της ραγδαίας δημιουργίας της.

Αφού η ανθρώπινη γνώση
πέτυχε τον συντελεστή του 10 στη 40η,

μάλλον θα ελέγξει
και ολόκληρο τον γαλαξία,

και θα κοιτάξει πέρα από αυτόν.

Οπότε οι άνθρωποι,

και οποιοιδήποτε άλλοι δημιουργοί
επεξηγηματικής γνώσης που ίσως υπάρχουν

είναι οι ύστατοι δημιουργοί
καινοτομίας στο σύμπαν.

Εμείς είμαστε η αιτία και το μέσο

με τα οποία η καινοτομία και
η δημιουργικότητα, η γνώση, η πρόοδος,

μπορούν να προκαλέσουν αντικειμενικά,
φυσικά αποτελέσματα μεγάλης κλίμακας.

Από την πλευρά των ανθρώπων,

η μόνη εναλλακτική κατάσταση
στην κόλαση των στατικών κοινωνιών

είναι η συνεχόμενη δημιουργία νέων ιδεών,

συμπεριφορών, νέων ειδών αντικειμένων.

Αυτό το ρομπότ σύντομα
θα καταστεί παρωχημένο

εξαιτίας της δημιουργίας
νέας επεξηγηματικής γνώσης και προόδου.

Αλλά από την κοσμική προοπτική

η επεξηγηματική γνώση είναι η νέμεση
του κανόνα της ιεραρχίας.

Είναι ο καταστροφέας
της μεγάλης μονοτονίας.

Οπότε είναι ο δημιουργός
της επόμενης κοσμολογικής εποχής,

την Ανθρωπόκαινο.

Αν μιλήσουμε για κοσμικό πόλεμο,

δεν είναι αυτός που απεικονίζεται
σ' αυτές τις απαισιόδοξες ιστορίες.

Είναι ένας πόλεμος
ανάμεσα στην μονοτονία και την καινοτομία,

ανάμεσα στη στατικότητα
και τη δημιουργικότητα.

Και σ' αυτόν τον πόλεμο,

δεν είμαστε καταδικασμένοι να χάσουμε.

Αν εφαρμόσουμε την μοναδική ικανότητα μας
να δημιουργήσουμε επεξηγηματική γνώση,

μπορεί να νικήσουμε.

Ευχαριστώ.

(Χειροκροτήματα)