Polish - Where are the baby dinosaurs?

Polish subtitles

← Jack Horner: Dinozaury zmieniające kształt

2 Followers
410 Lines

Gdzie są dzieci dinozaurów? W urzekającej pogadance z TEDxVancouver paleontolog Jack Horner opowiada o tym, jak rozcinanie czaszek skamienielin ukazało szokujący sekret dotyczący naszych najukochańszych dinozaurów.

30 Languages

Edit Subtitles

Download

Showing Revision 1 created 03/20/2012 by Michał Kwiatkowski.

Title:
Jack Horner: Dinozaury zmieniające kształt
Description:

Gdzie są dzieci dinozaurów? W urzekającej pogadance z TEDxVancouver paleontolog Jack Horner opowiada o tym, jak rozcinanie czaszek skamienielin ukazało szokujący sekret dotyczący naszych najukochańszych dinozaurów.
0 0:00 - 0:03

Czy mogę poprosić, aby słuchacze z różnych pokoleń
3000 0:03 - 0:05

podnieśli dłonie
5000 0:05 - 0:08

lub zaczęli klaskać?
8000 0:08 - 0:10

Ciekawi mnie jak wiele jest osób
10000 0:10 - 0:12

w wieku od trzech do 12 lat.
12000 0:12 - 0:16

(Śmiech)
16000 0:16 - 0:19

Nie ma, co?
19000 0:19 - 0:21

Dobra
21000 0:21 - 0:23

Będę mówił o dinozaurach.
23000 0:23 - 0:26

Pamiętacie dinozaury, jak byliście w tym wieku?
26000 0:26 - 0:31

(Oklaski)
33000 0:33 - 0:36

Dinozaury są w sumie śmieszne.
36000 0:36 - 0:38

(Śmiech)
¶
38000 0:38 - 0:40

Pójdziemy teraz w trochę innym kierunku.
¶
40000 0:40 - 0:43

Mam nadzieję, że wszyscy sobie z tego zdajecie sprawę.
43000 0:43 - 0:45

Podam wam moje przesłanie wprost:
45000 0:45 - 0:47

Postarajcie się nie wyginąć.
47000 0:47 - 0:49

(Śmiech)
49000 0:49 - 0:51

Ot co.
51000 0:51 - 0:55

(Śmiech)
¶
55000 0:55 - 0:57

Ludzie często pytają mnie --
¶
57000 0:57 - 1:00

w sumie jednym z najczęściej zadawanych mi pytań
60000 1:00 - 1:04

jest to, dlaczego dzieci tak lubią dinozaury?
64000 1:04 - 1:06

Co je tak fascynuje?
66000 1:06 - 1:09

A ja zwykle po prostu mówię:
69000 1:09 - 1:11

„No, dinozaury były duże,
71000 1:11 - 1:14

inne i ich nie ma.”
74000 1:14 - 1:16

Wszystkie wyginęły.
76000 1:16 - 1:18

No, to nie prawda,
78000 1:18 - 1:20

ale za chwilę dojdziemy do tego problemu.
80000 1:20 - 1:23

Taki właśnie jest tu motyw:
83000 1:23 - 1:27

duże, inne i ich nie ma.
87000 1:27 - 1:29

Tytuł mojej pogadanki to:
89000 1:29 - 1:31

Dinozaury zmieniające kształt:
91000 1:31 - 1:33

Przyczyna przedwczesnego wymarcia.
93000 1:33 - 1:36

Zakładam, że pamiętamy dinozaury.
¶
96000 1:36 - 1:39

Mają one wiele różnych kształtów.
99000 1:39 - 1:42

Jest wiele odmiennych rodzajów.
102000 1:42 - 1:44

Dawno temu,
104000 1:44 - 1:46

jeszcze na początku XX wieku,
106000 1:46 - 1:49

muzea szukały dinozaurów.
109000 1:49 - 1:52

Szukały i zbierały je.
112000 1:52 - 1:54

A to jest ciekawa historia.
114000 1:54 - 1:57

Każde muzeum chciało troszkę większego i lepszego
117000 1:57 - 1:59

niż inni.
119000 1:59 - 2:02

Więc jak muzeum z Toronto szukało
122000 2:02 - 2:05

i znalazło tyranozaura, takiego dużego,
125000 2:05 - 2:08

to muzeum z Ottawy chciało jeszcze większego
128000 2:08 - 2:10

i lepszego.
130000 2:10 - 2:12

Tak było ze wszystkimi muzeami.
132000 2:12 - 2:14

Więc wszyscy szukali
134000 2:14 - 2:17

tych większych i lepszych dinozaurów.
137000 2:17 - 2:21

Tak było na początku XX w.
141000 2:21 - 2:24

Około 1970 roku
¶
144000 2:24 - 2:26

część naukowców zadała sobie pytanie:
146000 2:26 - 2:29

„Co u licha?
149000 2:29 - 2:31

Popatrzcie na te dinozaury.
151000 2:31 - 2:33

Wszystkie są duże.
153000 2:33 - 2:36

A gdzie są te małe?”
158000 2:38 - 2:40

Zaczęli się nad tym zastanawiać,
160000 2:40 - 2:42

nawet pisali publikacje na ten temat:
162000 2:42 - 2:44

„Gdzie są małe dinozaury”?
164000 2:44 - 2:49

(Śmiech)
172000 2:52 - 2:56

No, pójdźcie do muzeum, a zobaczycie,
176000 2:56 - 2:59

ile dzieci dinozaurów tam jest.
179000 2:59 - 3:02

Ludzie zakładali -- i był to rzeczywiście problem --
182000 3:02 - 3:04

ludzie zakładali,
184000 3:04 - 3:06

że jeśliby znaleźli małe dinozaury,
186000 3:06 - 3:08

jeśliby znaleźli młodociane dinozaury,
188000 3:08 - 3:10

to łatwo by było je rozpoznać.
190000 3:10 - 3:12

Miałbyś dużego dinozaura
192000 3:12 - 3:15

i mniejszego dinozaura.
195000 3:15 - 3:18

Ale oni mieli tylko duże dinozaury.
198000 3:18 - 3:21

A to się sprowadza do paru rzeczy.
¶
201000 3:21 - 3:25

Po pierwsze naukowcy są próżni
205000 3:25 - 3:29

i naukowcy lubią nadawać nazwy dinozaurom.
209000 3:29 - 3:31

Lubią nadawać nazwy wszystkiemu.
211000 3:31 - 3:34

Każdy chce, żeby było takie zwierzę, które sami nazwali.
214000 3:34 - 3:37

(Śmiech)
217000 3:37 - 3:40

Więc za każdym razem, jak znajdowali coś, co wygląda trochę inaczej,
220000 3:40 - 3:43

to nadawali temu inną nazwę.
223000 3:43 - 3:45

Doprowadziło to do tego,
225000 3:45 - 3:48

że mamy całą masę różnych dinozaurów.
230000 3:50 - 3:53

W 1975 roku
¶
233000 3:53 - 3:56

kogoś nareszcie olśniło.
236000 3:56 - 3:58

Dr Peter Dodson
238000 3:58 - 4:00

z Uniwersytetu Pensylwanii
240000 4:00 - 4:03

zdał sobie sprawę z tego,
243000 4:03 - 4:06

że dinozaury rosły
246000 4:06 - 4:08

bardziej tak jak ptaki,
248000 4:08 - 4:10

czyli inaczej
250000 4:10 - 4:12

niż gady.
252000 4:12 - 4:14

Dr Dodson
254000 4:14 - 4:17

posłużył się przykładem kazuara.
257000 4:17 - 4:20

A to w sumie fajne -- jak się przyjrzysz kazuarowi
260000 4:20 - 4:23

czy też jakiemukolwiek ptakowi, co ma grzebień na głowie,
263000 4:23 - 4:25

to one tak naprawdę osiągają
265000 4:25 - 4:27

około 80 procent dorosłego rozmiaru
267000 4:27 - 4:30

zanim grzebień zacznie rosnąć.
270000 4:30 - 4:33

No to sobie pomyślcie.
273000 4:33 - 4:36

One w zasadzie zachowują swoje młodociane cechy
276000 4:36 - 4:39

do bardzo późnego etapu swojej tzw. ontogenezy.
279000 4:39 - 4:43

Więc allometryczna ontogeneza czaszki
283000 4:43 - 4:46

to względny wzrost czaszki.
286000 4:46 - 4:48

Więc widzicie,
288000 4:48 - 4:50

że jeślibyście znaleźli takiego,
290000 4:50 - 4:53

co już osiągnął 80% dorosłego rozmiaru
293000 4:53 - 4:56

a nie wiedzielibyście, że będzie to kazuar,
296000 4:56 - 4:59

to byście pomyśleli, że to dwa różne zwierzęta.
300000 5:00 - 5:03

I to był problem,
¶
303000 5:03 - 5:06

a Peter Dodson wykazał to
306000 5:06 - 5:08

za pomocą pewnego dinozaura o kaczym dziobie
308000 5:08 - 5:10

wtedy zwanego hipakrozaurem.
310000 5:10 - 5:12

Udowodnił on,
312000 5:12 - 5:15

że gdyby zestawić młodego osobnika z dorosłym
315000 5:15 - 5:18

i spróbować ustalić to, jak on powinien wyglądać
318000 5:18 - 5:21

jeśliby rósł w taki liniowy sposób,
321000 5:21 - 5:23

to miałby on grzebień
323000 5:23 - 5:26

o około połowę mniejszy niż dorosły osobnik.
326000 5:26 - 5:28

Ale ten rzeczywisty młodzieńczy osobnik
328000 5:28 - 5:30

przy 65 procentach
330000 5:30 - 5:32

w ogóle nie miał grzebienia.
332000 5:32 - 5:34

Więc było to ciekawe.
334000 5:34 - 5:37

I tutaj właśnie
337000 5:37 - 5:40

ludzie znowu poszli na manowce.
340000 5:40 - 5:42

No bo, jeśliby po prostu przyjęli
342000 5:42 - 5:45

pracę Petera Dodsona i poszli w tym kierunku,
345000 5:45 - 5:47

to mielibyśmy dużo mniej dinozaurów
347000 5:47 - 5:49

niż mamy obecnie.
349000 5:49 - 5:51

Ale naukowcy są próżni;
351000 5:51 - 5:54

lubią nadawać nazwy.
354000 5:54 - 5:57

Nadal więc nadawali nazwy dinozaurom,
357000 5:57 - 6:00

bo się różniły.
360000 6:00 - 6:02

Teraz jednak mamy sposób, by sprawdzić,
¶
362000 6:02 - 6:05

czy dany dinozaur czy jakiekolwiek inne zwierzę
365000 6:05 - 6:08

to młody czy starszy osobnik.
368000 6:08 - 6:11

Robi się to poprzez rozcinanie ich kości.
371000 6:11 - 6:15

Ale trudno jest rozciąć kości dinozaura,
375000 6:15 - 6:18

jak sobie łatwo wyobrazić,
378000 6:18 - 6:21

bo w muzeach
381000 6:21 - 6:25

kości są cenne.
385000 6:25 - 6:28

Idziesz do muzeum i oni się nimi naprawdę dobrze opiekują.
388000 6:28 - 6:31

Umieszczają je w piance, w małych pojemnikach.
391000 6:31 - 6:34

Bardzo dobrze się o nie dba.
395000 6:35 - 6:37

Nie lubią, jak ktoś przychodzi
397000 6:37 - 6:39

i chce rozpiłować je, żeby zajrzeć do środka.
399000 6:39 - 6:41

(Śmiech)
401000 6:41 - 6:44

Więc normalnie ci na to nie pozwolą.
404000 6:44 - 6:47

Ale ja mam muzeum,
407000 6:47 - 6:49

zbieram dinozaury
409000 6:49 - 6:51

i mogę rozpiłować swoje.
411000 6:51 - 6:53

I to właśnie robię.
413000 6:53 - 6:58

(Oklaski)
¶
418000 6:58 - 7:03

Więc jeśli rozetniesz młodego dinozaura,
¶
423000 7:03 - 7:05

to jest on bardzo gąbczasty w środku jak – A.
425000 7:05 - 7:07

A jeśli rozetniesz starszego dinozaura,
427000 7:07 - 7:09

to jest on bardzo masywny.
429000 7:09 - 7:11

Widać, że to dojrzała kość.
431000 7:11 - 7:14

Naprawdę łatwo jest je rozróżnić.
434000 7:14 - 7:16

Chcę teraz
436000 7:16 - 7:18

wam je pokazać.
438000 7:18 - 7:22

W Ameryce Północnej na obszarze Północnych Równin Stanów Zjednoczonych
442000 7:22 - 7:26

i Południowych Równin Alberty i Saskatchewan
446000 7:26 - 7:29

jest jednostka skalna zwana formacją Hell Creek,
449000 7:29 - 7:32

w której są ostatnie dinozaury, jakie żyły na Ziemi.
452000 7:32 - 7:34

Jest ich 12,
454000 7:34 - 7:36

które wszyscy uznają --
456000 7:36 - 7:38

Chodzi mi o 12 podstawowych dinozaurów,
458000 7:38 - 7:40

które wyginęły.
460000 7:40 - 7:43

No i ocenimy je sobie.
463000 7:43 - 7:45

I to właśnie robiłem.
465000 7:45 - 7:48

Tak więc moi studenci, mój zespół,
468000 7:48 - 7:51

rozcinaliśmy je.
471000 7:51 - 7:53

Jak się pewnie domyślacie,
473000 7:53 - 7:55

rozcięcie kości nogi to jedno,
475000 7:55 - 7:58

ale jak idziesz to muzeum
478000 7:58 - 8:00

i mówisz: „Nie macie nic przeciwko temu,
480000 8:00 - 8:03

że rozetnę czaszkę waszego dinozaura, nie?”,
483000 8:03 - 8:06

to oni powiedzą: „Idź stąd”.
486000 8:06 - 8:11

(Śmiech)
491000 8:11 - 8:15

No to mamy tu 12 dinozaurów.
495000 8:15 - 8:18

I chcemy się najpierw przyjrzeć tym trzem.
498000 8:18 - 8:21

To są dinozaury zwane pachycefalozaurami.
¶
501000 8:21 - 8:23

Wszyscy wiedzą,
503000 8:23 - 8:25

że te trzy zwierzęta są spokrewnione.
505000 8:25 - 8:27

Założenie jest więc takie,
507000 8:27 - 8:29

że są one spokrewnione
509000 8:29 - 8:32

jak kuzyni czy coś podobnego.
512000 8:32 - 8:34

Ale nikt nigdy nie wpadł na to,
514000 8:34 - 8:37

że mogą być jeszcze bliżej spokrewnione.
517000 8:37 - 8:39

Innymi słowy
519000 8:39 - 8:42

ludzie patrzeli na nie i widzieli różnice.
522000 8:42 - 8:44

A wszyscy wiecie,
524000 8:44 - 8:46

że jeśli chcecie ustalić,
526000 8:46 - 8:48

czy jesteście spokrewnieni ze swoim bratem czy siostrą,
528000 8:48 - 8:52

to nie możecie patrzeć na różnice.
532000 8:52 - 8:54

Pokrewieństwo można ustalić
534000 8:54 - 8:56

szukając podobieństw.
536000 8:56 - 8:58

Więc ludzie patrzeli na nie
¶
538000 8:58 - 9:00

i dyskutowali o tym, w jaki sposób się one różnią.
540000 9:00 - 9:03

Pachycefalozaur ma dużą, grubą kopułę na głowie,
543000 9:03 - 9:06

no i ma też takie małe guzki z tyłu głowy
546000 9:06 - 9:10

oraz masę sękatego czegoś na końcu nosa.
550000 9:10 - 9:12

Stygimoloch, inny dinozaur
552000 9:12 - 9:16

z tego samego okresu, żyjący w tym samym czasie,
556000 9:16 - 9:18

ma kolce wystające z tyłu głowy.
558000 9:18 - 9:20

Ma małą, malutką kopułę
560000 9:20 - 9:24

i ma masę sękatego czegoś na nosie.
564000 9:24 - 9:26

No i jest też stwór zwany drakoreks,
566000 9:26 - 9:28

Oko Hogwartu.
568000 9:28 - 9:31

Zgadnijcie skąd się to wzięło? Od smoka.
571000 9:31 - 9:33

No to mamy dinozaura,
573000 9:33 - 9:36

który ma kolce wystające z głowy, bez kopuły,
576000 9:36 - 9:39

i sękate coś na nosie.
579000 9:39 - 9:42

Nikt nie zauważył, że to sękate coś wygląda jakby tak samo.
¶
582000 9:42 - 9:44

Ale popatrzeli na te trzy
584000 9:44 - 9:46

i powiedzieli: „To są trzy różne dinozaury,
586000 9:46 - 9:49

a drakoreks jest prawdopodobnie z nich najprymitywniejszy.
589000 9:49 - 9:52

A ten drugi jest bardziej prymitywny niż ten inny.
592000 9:52 - 9:55

Nie jest dla mnie jasne,
595000 9:55 - 9:58

jak oni właściwie to ustalili.
598000 9:58 - 10:00

Ale jeśli się je uszereguje,
600000 10:00 - 10:03

jeśli się weźmie te trzy czaszki i się je uszereguje,
603000 10:03 - 10:05

to one się układają w ten sposób.
605000 10:05 - 10:07

Drakoreks jest najmniejszy,
607000 10:07 - 10:09

stygimoloch jest średniego rozmiaru,
609000 10:09 - 10:12

a pachycefalozaur jest największy.
612000 10:12 - 10:14

Ktoś mógłby pomyśleć,
614000 10:14 - 10:16

że to mi powinno coś podpowiedzieć.
616000 10:16 - 10:18

(Śmiech)
618000 10:18 - 10:21

Ale nic im to nie podpowiedziało.
621000 10:21 - 10:24

Bo, no wszyscy wiemy czemu.
624000 10:24 - 10:27

Naukowcy lubią nadawać nazwy.
627000 10:27 - 10:29

Więc jeśli rozetniemy
¶
629000 10:29 - 10:31

drakoreksa --
631000 10:31 - 10:33

ja rozciąłem naszego drakoreksa --
633000 10:33 - 10:35

i zajrzymy do środka, on był naprawdę gąbczasty w środku,
635000 10:35 - 10:37

naprawdę gąbczasty w środku.
637000 10:37 - 10:39

Znaczy się, to jest osobnik młodociany
639000 10:39 - 10:41

i rośnie bardzo szybko.
641000 10:41 - 10:43

Widać, że będzie coraz większy.
643000 10:43 - 10:45

Jeśli rozetniesz stygimolocha,
645000 10:45 - 10:47

to jest z nim to samo.
647000 10:47 - 10:49

Ta kopuła, ta mała kopuła,
649000 10:49 - 10:51

rośnie bardzo szybko.
651000 10:51 - 10:53

Bardzo szybko się powiększa.
653000 10:53 - 10:56

Co ciekawe, kolec z tyłu głowy drakoreksa
656000 10:56 - 10:58

też bardzo szybko rósł.
658000 10:58 - 11:00

Kolce z tyłu głowy stygimolocha
660000 11:00 - 11:02

są w zasadzie resorbowane,
662000 11:02 - 11:04

co znaczy, że się robią coraz mniejsze,
664000 11:04 - 11:06

podczas gdy kopuła robi się coraz większa.
666000 11:06 - 11:09

A jak popatrzymy na pachycefalozaura,
669000 11:09 - 11:12

to ma on solidną kopułę,
672000 11:12 - 11:15

a jego małe guzki z tyłu głowy
675000 11:15 - 11:17

też były resorbowane.
677000 11:17 - 11:19

Więc jeśli chodzi o te trzy dinozaury,
¶
679000 11:19 - 11:21

to można łatwo -- będąc naukowcem --
681000 11:21 - 11:23

możemy łatwo postawić hipotezę,
683000 11:23 - 11:25

że jest to po prostu cykl wzrostu
685000 11:25 - 11:28

tego samego zwierzęcia.
688000 11:28 - 11:31

Co oczywiście oznacza,
691000 11:31 - 11:35

że stygimoloch i drakoreks
695000 11:35 - 11:37

wymarły.
697000 11:37 - 11:42

(Śmiech)
702000 11:42 - 11:44

Dobra.
706000 11:46 - 11:49

Co oczywiście oznacza,
709000 11:49 - 11:53

że mamy do czynienia z 10. dinozaurami.
713000 11:53 - 11:55

Tak więc mój kolega z Berkley,
¶
715000 11:55 - 11:58

on i ja przyglądaliśmy się triceratopsowi.
718000 11:58 - 12:00

Przed rokiem 2000 --
720000 12:00 - 12:02

a pamiętajcie,
722000 12:02 - 12:04

że triceratops został odkryty w XIX wieku --
724000 12:04 - 12:07

przed rokiem 2000 nikt nigdy nie widział
727000 12:07 - 12:10

młodego triceratopsa.
730000 12:10 - 12:13

Jakiś triceratops jest w każdym muzeum na świecie,
733000 12:13 - 12:17

ale nikt nigdy nie miał w swoich zbiorach młodego.
737000 12:17 - 12:19

Ale my wiemy dlaczego, prawda?
739000 12:19 - 12:22

Bo wszyscy chcą mieć tego dużego.
742000 12:22 - 12:24

No to wszyscy mieli dużego.
744000 12:24 - 12:26

My zaczęliśmy szukać i zebraliśmy całą masę różnych rzeczy,
746000 12:26 - 12:28

i znaleźliśmy całą masę młodych.
748000 12:28 - 12:32

Są wszędzie. Wszędzie ich pełno.
752000 12:32 - 12:34

Tak więc mamy ich całą masę w naszym muzeum.
754000 12:34 - 12:39

(Śmiech)
759000 12:39 - 12:41

Ale wszyscy mówią, że to dlatego, że mam małe muzeum.
761000 12:41 - 12:44

Jak masz małe muzeum, to masz małe dinozaury.
764000 12:44 - 12:47

(Śmiech)
¶
767000 12:47 - 12:49

Jeśli przyjrzysz się triceratopsowi,
¶
769000 12:49 - 12:51

to widać, jak się zmienia, zmienia swój kształt.
771000 12:51 - 12:53

Jak młode rosną,
773000 12:53 - 12:55

ich rogi się zakrzywiają do tyłu.
775000 12:55 - 12:57

A jak się starzeją,
777000 12:57 - 12:59

ich rogi rosną do przodu.
779000 12:59 - 13:01

Jest to całkiem fajne.
781000 13:01 - 13:03

Jeśli się przyjrzysz brzegowi ich kołnierza,
783000 13:03 - 13:06

to mają one takie małe trójkątne kostki,
786000 13:06 - 13:08

które później się robią duże jako trójkąty,
788000 13:08 - 13:11

a następnie spłaszczają się na kołnierzu
791000 13:11 - 13:13

całkiem jak kolce
793000 13:13 - 13:16

u pachycefalozaurów.
796000 13:16 - 13:20

No i wtedy, jako że te młode są w moich zbiorach,
800000 13:20 - 13:22

rozciąłem je
802000 13:22 - 13:24

i zajrzałem do środka.
804000 13:24 - 13:27

No i ten mały jest naprawdę gąbczasty.
807000 13:27 - 13:30

I ten średni jest naprawdę gąbczasty.
810000 13:30 - 13:32

Ale, co ciekawe,
812000 13:32 - 13:34

dorosły triceratops też był gąbczasty.
814000 13:34 - 13:37

A tu mamy czaszkę, która ma dwa metry długości.
817000 13:37 - 13:40

To jest duża czaszka.
820000 13:40 - 13:42

Ale jest jeszcze inny dinozaur,
¶
822000 13:42 - 13:45

którego można znaleźć w tej formacji,
825000 13:45 - 13:48

który wygląda jak triceratops, tylko większy,
828000 13:48 - 13:51

i nazywa się torozaur.
831000 13:51 - 13:54

A torozaur, jak go rozcięliśmy,
834000 13:54 - 13:56

ma dojrzałą kość.
836000 13:56 - 13:58

Ale ma on takie duże dziury w swojej tarczy.
838000 13:58 - 14:01

No i wszyscy mówią: „triceratops i torozaur
841000 14:01 - 14:03

nie mogą być tym samym zwierzęciem,
843000 14:03 - 14:05

bo jeden jest większy od drugiego.”
845000 14:05 - 14:10

(Śmiech)
850000 14:10 - 14:12

„No i ma dziury w kołnierzu.”
852000 14:12 - 14:15

A ja odpowiedziałem: „A mamy jakieś młode torozaury?”.
855000 14:15 - 14:18

Na to oni: „No nie,
858000 14:18 - 14:21

ale on ma dziury w kołnierzu”.
861000 14:21 - 14:24

Więc jeden z moich magistrantów, John Scannella,
¶
864000 14:24 - 14:26

przejrzał całe nasze zbiory
866000 14:26 - 14:28

i zauważył,
868000 14:28 - 14:30

że ta dziura zaczyna się pojawiać
870000 14:30 - 14:32

u triceratopsa
872000 14:32 - 14:35

a jest już oczywiście uformowana u torozaura --
875000 14:35 - 14:38

więc on znalazł te w stadium przejściowym
878000 14:38 - 14:40

między triceratopsem a torozaurem,
880000 14:40 - 14:42

co jest całkiem fajne.
882000 14:42 - 14:44

Tak więc już wiemy,
884000 14:44 - 14:46

że torozaur
886000 14:46 - 14:49

to tak naprawdę dorosły triceratops.
889000 14:49 - 14:51

A kiedy nadajemy nazwy dinozaurom
891000 14:51 - 14:53

kiedy nadajemy nazwy czemukolwiek,
893000 14:53 - 14:55

to oryginalna nazwa zostaje,
895000 14:55 - 14:59

a druga nazwa jest odrzucana.
899000 14:59 - 15:02

Więc torozaur jest wymarły.
902000 15:02 - 15:05

Triceratops, jeśli słyszeliście wiadomości,
905000 15:05 - 15:07

wielu prezenterów wiadomości wszystko pomieszało.
907000 15:07 - 15:10

Uważali, że torozaur powinien zostać, a triceratops ma być odrzucony,
910000 15:10 - 15:12

ale tak się nie stanie.
912000 15:12 - 15:17

(Śmiech)
¶
918000 15:18 - 15:21

No dobra, tak więc możemy to zrobić z całą masą dinozaurów.
¶
921000 15:21 - 15:23

Znaczy się, tu mamy edmontozaura
923000 15:23 - 15:25

i anatotytana.
925000 15:25 - 15:28

Anatotytan: olbrzymia kaczka.
928000 15:28 - 15:30

To jest olbrzymi dinozaur o kaczym dziobie.
930000 15:30 - 15:32

Tu mamy kolejnego.
932000 15:32 - 15:34

Więc badamy histologię kości.
934000 15:34 - 15:37

Histologia kości mówi nam,
937000 15:37 - 15:39

że edmontozaur jest młodociany
939000 15:39 - 15:41

albo najwyżej młodzieńczy,
941000 15:41 - 15:44

a ten drugi jest dorosły,
944000 15:44 - 15:47

więc mamy ontogenezę.
947000 15:47 - 15:50

No to się pozbywamy anatotytana.
950000 15:50 - 15:53

I tak możemy ciągle.
¶
953000 15:53 - 15:55

A ten ostatni
955000 15:55 - 15:57

to tyranozaur.
957000 15:57 - 15:59

No to mamy te dwa dinozaury,
959000 15:59 - 16:02

tyranozaura i nanotyrana.
962000 16:02 - 16:04

(Śmiech)
964000 16:04 - 16:07

Znowu, to daje do myślenia.
967000 16:07 - 16:10

(Śmiech)
970000 16:10 - 16:12

Ale mieli dobre pytanie.
972000 16:12 - 16:14

Patrzeli się na nie
974000 16:14 - 16:17

i powiedzieli: „Jeden ma 17 zębów, a ten największy ma 12 zębów.
977000 16:17 - 16:19

A to jest kompletnie bez sensu,
979000 16:19 - 16:21

bo nic nie wiemy o żadnych dinozaurach,
981000 16:21 - 16:23

które z wiekiem zyskują zęby.
983000 16:23 - 16:25

Więc to musi być prawda --
985000 16:25 - 16:28

one muszą być inne”.
988000 16:28 - 16:30

No to rozcinamy je.
990000 16:30 - 16:32

No i pewnie,
992000 16:32 - 16:35

nanotyran ma młodą kość
995000 16:35 - 16:38

a ten większy ma dojrzalszą kość.
998000 16:38 - 16:41

Wygląda na to, że mogłaby być jeszcze większa.
1001000 16:41 - 16:43

A w Muzeum Gór Skalistych, gdzie pracujemy,
1003000 16:43 - 16:45

mam cztery tyranozaury,
1005000 16:45 - 16:47

więc całą masę ich mogę porozcinać.
1007000 16:47 - 16:50

Ale tak naprawdę nie musiałem żadnego z nich rozcinać,
1010000 16:50 - 16:53

bo po prostu uszeregowałem ich szczęki
1013000 16:53 - 16:56

i okazało się, że największy ma 12 zębów,
1016000 16:56 - 16:58

a ten trochę mniejszy miał 13,
1018000 16:58 - 17:00

a ten jeszcze mniejszy miał 14
1020000 17:00 - 17:02

A oczywiście nano ma 17.
1022000 17:02 - 17:05

No i po prostu chodziliśmy i przypatrywaliśmy się innym zbiorom,
1025000 17:05 - 17:09

i znaleźliśmy jednego, co ma, jakby, 15 zębów.
1029000 17:09 - 17:12

Tak więc znowu bardzo łatwo stwierdzić,
1032000 17:12 - 17:14

że ontogeneza tyranozaura
1034000 17:14 - 17:17

składała się z nanotyrana,
1037000 17:17 - 17:22

a zatem możemy wykreślić kolejnego dinozaura.
1042000 17:22 - 17:24

(Śmiech)
¶
1044000 17:24 - 17:28

Więc jeśli chodzi o nasze dinozaury
¶
1048000 17:28 - 17:30

z końca kredy,
1050000 17:30 - 17:33

to zostaje nam siedem.
1053000 17:33 - 17:36

A to dobra liczba.
1056000 17:36 - 17:39

To dobra liczba do wymarcia, chyba.
1059000 17:39 - 17:41

Jak sobie możecie wyobrazić,
1061000 17:41 - 17:44

czwartoklasiści nie są tym zachwyceni.
1064000 17:44 - 17:46

Czwartoklasiści uwielbiają swoje dinozaury,
1066000 17:46 - 17:49

uczą się ich na pamięć.
1071000 17:51 - 17:54

Nie są więc tym zachwyceni.
1074000 17:54 - 17:56

(Śmiech)
¶
1076000 17:56 - 17:58

Bardzo dziękuję.
¶
1078000 17:58 - 18:01

(Oklaski)
¶

Add a new language!

This video is in English

Polish subtitles

← Jack Horner: Dinozaury zmieniające kształt

Embed video

Share