Hoe magie en vriendelijkheid me door de Holocaust hielp
-
0:01 - 0:07In het prachtige boek 'De Kleine Prins'
-
0:08 - 0:12staat de volgende tekst:
-
0:13 - 0:18"Alleen met het hart
-
0:18 - 0:21zien we dingen zoals ze echt zijn.
-
0:22 - 0:26Het belangrijkste is onzichtbaar."
-
0:26 - 0:29En terwijl de schrijver
deze woorden schreef -
0:29 - 0:35vanuit een luie stoel
ergens in de Verenigde Staten, -
0:36 - 0:38leerde ik exact dezelfde les
-
0:38 - 0:42ver daar vandaan in een smerige barak
-
0:42 - 0:45in een vernietigingskamp in Polen.
-
0:46 - 0:52Het doet er niets toe
of een geschenk duur is of groot, -
0:53 - 0:56wat telt is hoe je het
bij je draagt in je hart. -
0:57 - 0:59Toen ik zes jaar oud was,
-
0:59 - 1:04verlieten mijn moeder,
mijn vader, mijn zus en ik -
1:04 - 1:09het jodenhatende Duitsland
om naar Joegoslavië te gaan. -
1:09 - 1:13We hebben daar zeven fijne jaren gehad,
-
1:13 - 1:16totdat Duitsland het land binnenviel,
-
1:17 - 1:20en we ineens toch weer werden vervolgd,
-
1:20 - 1:22en ik onderduiken moest.
-
1:22 - 1:25Ik zat zo'n twee jaar ondergedoken
-
1:25 - 1:29bij een echtpaar
dat voor het verzet werkte. -
1:30 - 1:34Ik ontwikkelde films
en ik maakte vergrotingen. -
1:35 - 1:39Op een dag, ik was toen vijftien jaar oud,
-
1:39 - 1:42werd ik door de Gestapo gearresteerd,
-
1:42 - 1:45in elkaar geslagen,
-
1:45 - 1:48en twee maanden lang
van gevangenis naar gevangenis gesleurd, -
1:48 - 1:51om uiteindelijk te belanden
-
1:51 - 1:56in een 150-jaar-oude vesting
-
1:56 - 1:58in Tsjecho-Slowakije,
-
1:58 - 2:03die de nazi's hadden omgebouwd
tot concentratiekamp. -
2:04 - 2:06Ik zat daar in totaal tien maanden.
-
2:06 - 2:08Ik legde treinsporen aan,
-
2:08 - 2:11ik verdelgde ongedierte,
-
2:11 - 2:12en ik maakte manden.
-
2:12 - 2:13En na tien maanden
-
2:13 - 2:18werden 2.000 van ons in veewagens geladen,
-
2:19 - 2:23de deuren gingen dicht,
en werden we naar het oosten vervoerd. -
2:23 - 2:26De reis duurde drie dagen,
-
2:26 - 2:28en toen we werden uitgeladen,
-
2:28 - 2:32stonken we naar urine en uitwerpselen,
-
2:32 - 2:37en waren we aanbeland
in het vernietigingskamp Auschwitz. -
2:37 - 2:39Een kamp dat op dat moment
-
2:39 - 2:42al meer dan één miljoen
mensen had vermoord, -
2:42 - 2:47en ze door de schoorsteen
de lucht in had gestuurd. -
2:48 - 2:52Toen we aankwamen,
namen ze ons al onze bezittingen af, -
2:52 - 2:54niets mochten we houden,
-
2:54 - 2:58en ze gaven ons gestreepte uniforms,
-
2:58 - 3:01we kregen een tatoeage op onze armen,
-
3:01 - 3:05en de boodschap was
-
3:05 - 3:09dat we daar exact zes maanden
moesten blijven. -
3:10 - 3:13En daarna zouden we het kamp verlaten.
-
3:13 - 3:16Door de schoorsteen.
-
3:17 - 3:20Ze verdeelden ons
over diverse barakken. -
3:20 - 3:25In de barakken stonden overal
houten stapelbedden, -
3:25 - 3:28zes mensen per laag,
-
3:28 - 3:33drie mensen sliepen de ene kant op
en drie de andere kant op, -
3:33 - 3:36waardoor je -- ongeacht hoe je sliep --
-
3:36 - 3:39altijd een paar voeten
in je gezicht kreeg. -
3:40 - 3:45De man naast mij
was een aimabele heer -
3:45 - 3:50die zich voorstelde
als Mr Herbert Levine. -
3:52 - 3:56Mr Levine was vriendelijk en beleefd.
-
3:56 - 4:00Toen ik op een dag terugkwam
van mijn werkopdracht, -
4:00 - 4:02beklom ik het bed
-
4:02 - 4:06en toen ik de bovenste laag bereikte,
-
4:06 - 4:09zat Mr Levine daar met een pak kaarten.
-
4:11 - 4:13Hij was de kaarten aan het schudden.
-
4:13 - 4:15En ik snapte er niets van,
-
4:15 - 4:18want een pak kaarten hebben in Auschwitz,
-
4:18 - 4:21is zoiets als een gorilla
ontdekken in je badkamer. -
4:21 - 4:22(Gelach)
-
4:22 - 4:25Dat je denkt: wat doet dat beest hier?
-
4:25 - 4:28Toen keek Mr. Levine me aan
-
4:28 - 4:33en hield de kaarten voor me op
en zei: "Neem een kaart." -
4:33 - 4:35Dus koos ik een kaart
-
4:35 - 4:38en hij deed een kaarttruc.
-
4:38 - 4:40Het had iets magisch.
-
4:40 - 4:43Ik had nog nooit een kaarttruc gezien,
-
4:43 - 4:48en de man die hem deed, zat vlak voor me.
-
4:48 - 4:53Wat Mr Levine toen deed, was ondenkbaar.
-
4:53 - 4:57Hij begon me de truc uit te leggen.
-
4:57 - 5:01Zijn woorden werden
in mijn geheugen gegrift. -
5:01 - 5:03Ik wist alles te onthouden,
-
5:03 - 5:10en sindsdien oefende ik de truc elke dag.
-
5:11 - 5:14Maakte niets uit dat ik geen kaarten had.
-
5:14 - 5:16(Gelach)
-
5:16 - 5:19Ik ging rustig door met oefenen.
-
5:20 - 5:23Drie weken later,
-
5:25 - 5:30werd het hele kamp, met uitzondering
van een paar honderd man, -
5:30 - 5:33naar de gaskamer gestuurd.
-
5:34 - 5:38Ik werd naar een ander kamp overgebracht,
waar ik in de stallen werkte, -
5:38 - 5:42en in januari 1945,
-
5:42 - 5:47toen de Russen oprukten,
-
5:47 - 5:52werden 60.000 van ons
op een dodenmars gestuurd. -
5:52 - 5:57We liepen drie dagen lang,
met af en toe een pauze, -
5:57 - 6:00en het was midden in de winter,
-
6:00 - 6:04en tegen de tijd dat we aankwamen
bij het opstelspoor, -
6:04 - 6:06waren van de 60.000 mensen
-
6:06 - 6:0915.000 overleden.
-
6:09 - 6:13De rest van ons werd
in open treinwagons geladen -
6:13 - 6:19en in vier dagen van Polen
naar Oostenrijk verscheept. -
6:20 - 6:23Daar kwamen we terecht in een dodenkamp,
-
6:23 - 6:26het concentratiekamp Mauthausen,
-
6:26 - 6:30ook een voormalige vesting.
-
6:30 - 6:35De SS liet ons vervolgens
aan ons lot over, -
6:35 - 6:37zonder voedsel,
-
6:37 - 6:41op een terrein dat bezaaid lag
met duizenden lichamen. -
6:41 - 6:45Ik sliep drie dagen naast een dode man,
-
6:45 - 6:49zodat ik z'n rantsoen van één lepel
beschimmeld brood kreeg. -
6:49 - 6:55Op drie mei, twee dagen
voor het einde van de oorlog, -
6:55 - 6:59werden we door de Amerikanen bevrijd.
-
6:59 - 7:02Ik was op dat moment zeventien jaar
-
7:02 - 7:05en woog nog slechts 30kg.
-
7:06 - 7:09Ik ben toen terug naar Joegoslavië gelift.
-
7:09 - 7:11Toen ik daar aankwam,
-
7:11 - 7:13was het communisme aan de macht.
-
7:13 - 7:15Ik kon nergens m'n familie vinden
-
7:15 - 7:17en ook m'n vrienden waren spoorloos.
-
7:17 - 7:19Ik ben daar twee jaar gebleven,
-
7:19 - 7:23en toen lukte het me
naar Engeland te vluchten. -
7:23 - 7:27Maar eenmaal in Engeland aangekomen,
sprak ik de taal niet, -
7:27 - 7:31en ik had geen opleiding of ervaring.
-
7:31 - 7:33Ik ging aan het werk
-
7:33 - 7:37en een jaar na mijn aankomst
-
7:37 - 7:39kocht ik een pak kaarten voor mezelf.
-
7:39 - 7:39(Gelach)
-
7:39 - 7:43En toen deed ik voor het eerst
-
7:43 - 7:48de truc die me was geleerd
-
7:48 - 7:52in Auschwitz bovenop het stapelbed.
-
7:53 - 7:54En hij lukte.
-
7:54 - 7:56Foutloos.
-
7:56 - 7:57Ik liet hem aan wat vrienden zien
-
7:57 - 8:00en die vonden het geweldig.
-
8:00 - 8:04Dus ging ik naar een goochelwinkel
en kocht daar een paar goocheltrucs, -
8:04 - 8:06die ik ook aan mijn vrienden liet zien,
-
8:06 - 8:10waardoor ik nog meer trucs kocht,
die ik ook weer liet zien. -
8:10 - 8:14Vervolgens kocht ik goochelboeken,
en daarna nog meer goochelboeken. -
8:15 - 8:22De grens tussen hobby en gekte
is niet altijd even duidelijk. -
8:22 - 8:24(Gelach)
-
8:24 - 8:27Uiteindelijk ben ik getrouwd
-
8:27 - 8:30en vertrok naar de Verenigde Staten.
-
8:30 - 8:35Voor één van de eerste banen
die ik daar kreeg, -
8:35 - 8:40moest ik voor groepen mensen spreken.
-
8:40 - 8:43Ik ontdekte dat ik er goed in was.
-
8:43 - 8:47En 25 jaar geleden ging ik met pensioen.
-
8:47 - 8:50Ik ben toen gaan spreken op scholen.
-
8:51 - 8:56En ik was daar alleen maar toe in staat,
-
8:56 - 9:01omdat een aardige man
-
9:01 - 9:06een bang kind
een kaarttruc had laten zien -
9:06 - 9:09in een concentratiekamp.
-
9:09 - 9:13Mr Levine, die de truc had laten zien,
-
9:13 - 9:16was een professionele goochelaar.
-
9:16 - 9:17Hij had gewerkt in Duitsland
-
9:17 - 9:23en toen hij aankwam in Auschwitz,
werd hij door de SS herkend -
9:23 - 9:26en gaven ze hem een pak kaarten,
-
9:26 - 9:28een stuk touw
-
9:28 - 9:29en een paar dobbelstenen,
-
9:29 - 9:32en zo trad hij voor ze op.
-
9:32 - 9:35Sommigen leerde hij ook trucs.
-
9:35 - 9:40Hij heeft zelf de oorlog overleefd,
maar z'n vrouw en zoon zijn omgekomen. -
9:40 - 9:45Hij ging naar de Verenigde Staten,
waar hij op verschillende plekken optrad, -
9:45 - 9:48maar ik heb hem nooit meer gezien.
-
9:49 - 9:53De truc die hij me geleerd heeft,
ben ik nooit vergeten, -
9:53 - 9:57en daarmee ga ik nu op scholen langs,
-
9:57 - 10:02in de hoop de wereld
een beetje beter te maken. -
10:02 - 10:09Dus als je ooit iemand ontmoet
die hulp nodig heeft, -
10:10 - 10:13of iemand kent die bang is,
-
10:13 - 10:15wees dan aardig voor ze.
-
10:16 - 10:19Geef ze advies,
-
10:19 - 10:22omhels ze,
-
10:22 - 10:24en leer ze een kaarttruc.
-
10:24 - 10:25(Gelach)
-
10:26 - 10:28Het maakt niet uit wat je doet,
-
10:28 - 10:31je geeft ze daarmee hoop.
-
10:32 - 10:35En als het op het juiste moment gebeurt,
-
10:36 - 10:38dan zal je mensen diep in hun ziel raken,
-
10:38 - 10:43en zullen ze het voor altijd koesteren.
-
10:43 - 10:44Bedankt.
-
10:44 - 10:47(Applaus)
- Title:
- Hoe magie en vriendelijkheid me door de Holocaust hielp
- Speaker:
- Werner Reich
- Description:
-
Holocaustoverlevende Werner Reich vertelt het schrijnende verhaal over zijn adolescentie toen hij als gevangene van concentratiekamp naar concentratiekamp werd getransporteerd - en hij laat ons zien hoe een klein, vriendelijk gebaar kan leiden tot een leven vol compassie. "Dus als je ooit iemand ontmoet die hulp nodig heeft, of iemand kent die bang is, wees dan aardig voor ze", zegt hij. "En als je dat op het juiste moment doet, dan zal je ze diep raken en zullen ze het voor altijd bij zich dragen."
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:01
Peter van de Ven approved Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Peter van de Ven edited Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Rik Delaet accepted Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Lisette Feenstra edited Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Rik Delaet declined Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | ||
Lisette Feenstra edited Dutch subtitles for How the magic of kindness helped me survive the Holocaust |