Return to Video

چۆن جەمسەری وا لە ئاو دەکات نامۆیانە ڕەفتار بکات – کریستینا کلینبێرگ

  • 0:00 - 0:16
    چۆن دەکرێت هەندێک مێرو لە توانایاندا هەیە
  • 0:16 - 0:18
    بەسەر ڕووی گۆمێکی پڕ لە ئاو بڕۆن،
  • 0:18 - 0:20
    بەڵام تۆ بەخێرای بۆ
    بنەکەی نقوم دەبیت
  • 0:20 - 0:21
    کاتێک هەوڵ دەدەیت
    بەسەر ئاودا بڕۆیت؟
  • 0:21 - 0:25
    بۆچی بەشەی سەرەوەی ئاوی دەریاچەکان
    لە وەرزی زستان دەیبەستێت؟
  • 0:25 - 0:29
    یەک وشە وڵامی هەموو ئەم پرسیارانەیە
    ئەوەیش جەمسەریە.
  • 0:29 - 0:30
    ئاو گەردێکی سادەیە
  • 0:30 - 0:34
    لە یەک ئەتۆمی ئۆکسجینی و دوو ئەتۆمی
    هایدرۆجینی دروست بووە.
  • 0:34 - 0:36
    بەڵام ئاو بۆ ژیان پێویستە.
  • 0:36 - 0:39
    لە ڕاستیدا. ئاو نزیکە ٪٦٠
  • 0:39 - 0:42
    کێشی جەستەی مرۆڤێکی پێگەیشتوو پێکدێنێت.
  • 0:42 - 0:44
    جەمسەریش لەناو ئەم
    گەردانەی ئاوداییە
  • 0:44 - 0:47
    بەها بەم مادە باوە دەبەخشێت
  • 0:47 - 0:49
    کەوا بێهاوتای دەکات
    و ژیانیش بەردەوام دەکات.
  • 0:49 - 0:52
    جەمسەری ئاماژە بە
    نایەکسانی هاوبەشیکردنی
  • 0:52 - 0:54
    ئەلیکترۆنەکانی ناو
    گەردێک دەکات.
  • 0:54 - 0:57
    بۆ ئاو، پێکەوە لکانی
    نێوان ئەتۆمێکی ئۆکسیجینی
  • 0:57 - 1:00
    و دوو ئەتۆمی هایدرۆجینی
    لەناو تاکە گەرێکی ئاو
  • 1:00 - 1:03
    هەروەکو یاری گوریس ڕاکێشانە لە نێوان
    یاریزانێکی بەهێز و گەورە
  • 1:03 - 1:05
    و منداڵێکی بچوکی جوان.
  • 1:05 - 1:07
    ئۆکسجین ئەتۆمێکی گەورەترە،
  • 1:07 - 1:10
    پڕۆتۆنی زیاتر لە ناو ئۆکسجین دایە لە چاوە
    ناوەک کە لە هایدرۆجینداییە.
  • 1:10 - 1:13
    ئەم بارگاویە سالەبە وەکو هێزی
    جەستەیی کەسێک وان.
  • 1:13 - 1:14
    لە توانایندایە
  • 1:14 - 1:17
    ئەلیکترۆنە بارگاویکراوە موجەب
    لە بۆندەکە ڕابکێشن.
  • 1:17 - 1:19
    هەروەکو چۆن کەسێک بەهێز دەتوانێت
  • 1:19 - 1:22
    لە یاری گوریس ڕاکێشاندا
    کەسێک لاوازتر ببەزێنێت.
  • 1:22 - 1:24
    کەواتە ئۆکسجین لە توانایدایە
  • 1:24 - 1:27
    زیاتر لە بەشێکی یەکسانی
    ئەلیکترۆنەکان ڕابکێشێت.
  • 1:27 - 1:30
    چونکە هایدرۆجین
    بچووکترە و بێ هێزتریشە،
  • 1:30 - 1:32
    یان پڕۆتۆنی کەمتڕ.
  • 1:32 - 1:34
    یاری ڕاکشانی گوریس دەدۆڕێنێت
  • 1:34 - 1:37
    و کەمتر لە بەشی یەکسانی ئەلکترۆنەکان
    ڕادەکێشێت.
  • 1:37 - 1:40
    کەواتە، ئۆکسجین لەناو ئاودا
    وەکو موجەب ڕەفتار دەکات،
  • 1:40 - 1:43
    و هایدرۆجینیش وەکو سالب ڕەفتار دەکات.
  • 1:43 - 1:46
    ئەو بۆندانەی لەناو یەک گەردی ئاودان
  • 1:46 - 1:48
    ناسراون بە بۆندی
    هاوهێزی جەمسەری.
  • 1:48 - 1:51
    هاوهێزی واتا ئەو ئەلیکترۆنانەی
    هاوبەشیان پێکراوە.
  • 1:51 - 1:53
    بەڵام، وەک ئەوەی کە فێربووین،
  • 1:53 - 1:55
    جەمسەری واتا ئەم ئەلیکترۆنانەی بە یەکسانی
    هاوبەشیان پێنەکراوە.
  • 1:56 - 1:59
    لە ئاودا، ئۆکسجین ڕەفتاری موجەبی دەکات
  • 1:59 - 2:02
    و هایدرۆجین ڕەفتاری سالبی دەکات.
  • 2:02 - 2:04
    لەو کاتەوەی موجەب و
    سالب ڕادەکێشرێن،
  • 2:04 - 2:06
    کەوا ئۆکسجین بۆ ئەتۆمی هایدرۆجینی
    ڕاکێشراوە
  • 2:06 - 2:08
    بە هاوسێکردنی گەردەکانی ئاو.
  • 2:08 - 2:12
    جۆرێکی تایبەتی پێکهاتەکانی بۆند لە نێوان
    ئاو و گەردەکاندا
  • 2:12 - 2:14
    ناسراوە بە بۆندی هایدرۆجینی.
  • 2:14 - 2:17
    بۆندەکانی هایدرۆجین لە ئاودا ڕوونادات.
  • 2:17 - 2:19
    دەتوانن لەنێوان گەردەکانی
    ئاودا پێکبهێنرێن،
  • 2:19 - 2:22
    و مادە جیاوازەکان کەوا
    جەمسەرین یان ئایۆنین.
  • 2:22 - 2:26
    ئاو لە توانایدایە بە خۆیەوە
    بلکێت ناسراوە بە یەکگرتن
  • 2:26 - 2:28
    لەکاتێکدا ئاو لە توانایدایە بە
    مادەیەکی دیکەوە بلکێت
  • 2:28 - 2:31
    ناسراوە بە بەیەکەوەلکان
  • 2:31 - 2:33
    ئێستا، بیر لە پرسیارەکانی سەرەتا بکەوە.
  • 2:33 - 2:37
    یەکەم، بۆچی هەندێک مێرو لە توانایاندایە
    بەسەر ئاودا بڕۆن؟
  • 2:37 - 2:40
    جیاوازی ڕووی ئەلکتریکی
    بەهۆی بۆنده کانی هایدرۆجین
  • 2:40 - 2:42
    چینێکی باریک لەسەر ڕووی
    ئاوەکە دروست دەکات
  • 2:42 - 2:43
    کەوا بای ئەوەندە بەرگریی پێ دەدات
  • 2:43 - 2:46
    تا مێروەکی کێش سوک بەسەری دابڕوات.
  • 2:46 - 2:47
    ناتوانیت بەسەری دابڕۆیت،
  • 2:47 - 2:49
    چونکە بۆندەکانی
    هایدرۆجین ئەوەندە بە هێزنین
  • 2:49 - 2:51
    تا ڕات بگرن.
  • 2:51 - 2:53
    بۆچی سەهۆڵ لە ئاوی
    شل سەرئاو دەکەوێت؟
  • 2:53 - 2:55
    بۆ زۆربەی مادەکانی تر،
  • 2:55 - 2:58
    دۆخی ڕەقی لە دۆخی شلە چڕترە،
  • 2:58 - 3:00
    بەڵام ئەمە دۆخی ئاو نییە!
  • 3:00 - 3:03
    بۆندەکانی هایدرۆجینی گەردەکانی ئاو
    دەپارێزن
  • 3:03 - 3:06
    زیاتر لە ئاوی بەستوو لەچاو ئاوی شل.
  • 3:06 - 3:08
    تا ئەو ڕادەیەی گەردە دوورەکان،
  • 3:08 - 3:10
    چڕیان لە ڕەقیان کەمتر دەبێت.
  • 3:10 - 3:13
    هەربۆیە سەهۆڵ نزیکەی
    9% لە ئاو کەمتر چرترە،
  • 3:13 - 3:15
    ئەمش واتا سەهۆڵ سەرئاو دەکەوێت
  • 3:15 - 3:18
    هەرلەبەرئەمەشە سەرەوی دەریاچەکان
    دەیبەستێت
  • 3:18 - 3:20
    و ژیانی ئاوی توانای مانەوەی هەییە،
  • 3:20 - 3:22
    لە زستانی ساردی هەمووساڵێک دا.
  • 3:22 - 3:25
    ئەو جەمسەری گەردی ئاوە
  • 3:25 - 3:27
    و لە ئەنجامی بۆندی هایدرۆجینی
  • 3:27 - 3:30
    کەوا بهای بێهاوتای ئاو تایبەت دەکات.
  • 3:30 - 3:33
    کەوا هۆکاری ئەوەیە ئاو زۆر تایبەتە،
  • 3:33 - 3:34
    لە ناو خانەکانتەوە
  • 3:34 - 3:36
    تا زەریاکانی جیهان
  • 3:36 - 3:41
    سادەیە چونکە ئەمە گەردی جەمسەرییە.
Title:
چۆن جەمسەری وا لە ئاو دەکات نامۆیانە ڕەفتار بکات – کریستینا کلینبێرگ
Description:

وانەی تەواو سەیر بکە: http://ed.ted.com/lessons/how-polarity-makes-water-behave-strangely-christina-kleinberg

ئاو هەم گرنگ و هەم بێ وێنەیە زۆرێک لە سیفاتە تایبەتیەکانی لەوەوە سەرچاوە یان دەگری کە لە دوو ئەتۆم هایدرۆجین و یەک ئۆکسجین پێکهاتووە، بۆیە دروستکردنی هاوبەشێکی نایەکسان لە ئەلکترۆنەکان لە ماسیلە دەریاچە بەستووەکان تا سەهۆڵی سەر ئاو ، کریستینا کلینبێرگ کاریگەرییەکانی جەمسەرگیری باس دەکات .

وانەی کریستینا کلینبێرگ ، ئەنیمەیشن لەلایەن ئالان فۆرمان
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:52

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.