Wyścig o odczytanie tajemniczego pisma - Susan Lupack
-
0:07 - 0:10Na początku XX wieku na Krecie
-
0:10 - 0:14brytyjski archeolog sir Arthur Evans
odkrył blisko 3000 tabliczek -
0:14 - 0:17z dziwnymi symbolami.
-
0:17 - 0:19Myślał, że zapisano je w języku
-
0:19 - 0:22najstarszej europejskiej cywilizacji.
-
0:22 - 0:26Naukowcy głowili się
nad nimi przez 50 lat. -
0:26 - 0:29Evans odkrył tabliczki
wśród kolorowych fresków -
0:29 - 0:33i plątanin korytarzy Pałacu w Knossos.
-
0:33 - 0:35Cywilizację nazwał minojską
-
0:35 - 0:39na cześć króla Minosa,
mitycznego władcy Krety. -
0:39 - 0:43Myślał, że pismo, nazwane linearnym B,
przedstawia język minojski, -
0:43 - 0:47jednak naukowcy z całego
świata mieli własne teorie. -
0:47 - 0:50Czy był to zaginiony język Etrusków?
-
0:50 - 0:53A może wczesny baskijski?
-
0:53 - 0:57Tajemnica pozostawała nierozwiązana,
bo Evans bardzo strzegł tablic. -
0:57 - 1:01Za jego życia tylko 200
ujrzało światło dzienne. -
1:01 - 1:03Sam Evans nigdy nie rozszyfrował pisma.
-
1:03 - 1:07Poczynił za to dwie obserwacje.
-
1:07 - 1:11Tablice były zapiskami administracyjnymi,
a pismo sylabariuszem, -
1:11 - 1:15gdzie każdy symbol odpowiadał
połączeniu spółgłoski i samogłoski, -
1:15 - 1:18a czasem przedstawiał całe słowo.
-
1:18 - 1:24Evans pracował nad pismem linearnym B
przez 30 lat, zanim uczona z Brooklynu -
1:24 - 1:27Alice Kober postanowiła
rozwiązać zagadkę tego pisma. -
1:27 - 1:30Kober wykładała filologię klasyczną
w Brooklyn College, -
1:30 - 1:33w czasach, gdy kobiety
rzadko pełniły takie funkcje. -
1:33 - 1:37Żeby sobie pomóc,
nauczyła się wielu języków, -
1:37 - 1:40wiedząc, że będzie jej to potrzebne
do odczytania pisma linearnego B. -
1:40 - 1:44Przez następne 20 lat badała symbole.
-
1:44 - 1:46Pracując na nielicznych
dostępnych inskrypcjach, -
1:46 - 1:49zbadała, jak często
pojawiał się każdy symbol, -
1:49 - 1:53a potem jak często obok innego symbolu.
-
1:53 - 1:57Wszystko zapisywała na makulaturze
i trzymała w kartonach po papierosach, -
1:57 - 2:00bo podczas II wojny światowej
trudno było o przybory pisarskie. -
2:00 - 2:02Analizując częstotliwość symboli,
-
2:02 - 2:05Kober odkryła, że język pisma
wykorzystuje końcówki słów -
2:05 - 2:07do nadawania znaczenia gramatycznego.
-
2:07 - 2:11Zaczęła budować tabelę
związków między symbolami, -
2:11 - 2:15zbliżając się do odczytania
pisma bardziej niż poprzednicy. -
2:15 - 2:21Niestety zmarła, prawdopodobnie
na raka, w 1950 roku w wieku 43 lat. -
2:21 - 2:24Równolegle z Kober nad tablicami z Knossos
-
2:24 - 2:28pracował architekt Michael Ventris
też próbujący odczytać pismo linearne B. -
2:28 - 2:30Miał na jego punkcie obsesję,
-
2:30 - 2:33odkąd jako chłopiec
usłyszał przemowę Evansa. -
2:33 - 2:38Pracował nad pismem nawet w czasie
służby w trakcie II wojny światowej. -
2:38 - 2:41Po wojnie Ventris
powiększył dorobek Kober, -
2:41 - 2:44korzystając z nowo opublikowanych
inskrypcji z pismem linearnym B -
2:44 - 2:49odkrytych na innym stanowisku
archeologicznym w Pylos w Grecji. -
2:49 - 2:53Przełom nastąpił, kiedy Ventris
porównał tablice z Pylos -
2:53 - 2:55z tymi z Knossos
-
2:55 - 3:00i zauważył, że nie wszystkie słowa
pojawiają się na obu rodzajach tablic. -
3:00 - 3:03Zastanawiał się, czy to nazwy własne
-
3:03 - 3:05miejsc w danej lokalizacji.
-
3:05 - 3:09Wiedział, że mimo upływu czasu
nazwy miejsc raczej się nie zmieniają, -
3:09 - 3:11dlatego postanowił porównać je
-
3:11 - 3:15ze starożytnym sylabariuszem z Cypru.
-
3:15 - 3:19Sylabariusz cypryjski był używany
setki lat po piśmie linearnym B, -
3:19 - 3:21ale niektóre symbole były podobne,
-
3:21 - 3:23więc dźwięki również mogły być zbliżone.
-
3:23 - 3:27Po użyciu dźwięków języka cypryjskiego
-
3:27 - 3:28do przeczytania pisma linearnego B
-
3:28 - 3:31Ventris odczytał słowo Knossos,
-
3:31 - 3:34nazwę miasta, gdzie Evans odkrył tablice.
-
3:34 - 3:38Efektem domina Ventris
odczytał pismo linearne B, -
3:38 - 3:41z każdym słowem coraz bardziej
przekonując się, że tym pismem -
3:41 - 3:44zapisano nie język minojski, a grecki.
-
3:44 - 3:49Cztery lata później Ventris zginął
w wypadku samochodowym w wieku 34 lat. -
3:49 - 3:52Ale jego odkrycie napisało
nowy rozdział historii. -
3:52 - 3:56Evans był przekonany,
że Minojczycy podbili Grecję -
3:56 - 3:59i to dlatego znajdowano na kontynencie
przykłady pisma linearnego B. -
3:59 - 4:03Ale odkrycie, że to pismo służyło
do zapisu greki, a nie minojskiego, -
4:03 - 4:05udowodowniło, że doszło
do czegoś przeciwnego. -
4:05 - 4:10To Grecy najechali Kretę i zaadaptowali
pismo minojskie dla własnego języka. -
4:10 - 4:13To nie koniec historii.
-
4:13 - 4:15Język minojski
-
4:15 - 4:18zapisywano innym pismem,
zwanym linearnym A, -
4:18 - 4:20którego jeszcze nie odczytano.
-
4:20 - 4:23Pozostaje ono zagadką. Na razie.
- Title:
- Wyścig o odczytanie tajemniczego pisma - Susan Lupack
- Speaker:
- Susan Lupack
- Description:
-
Cała lekcja: https://ed.ted.com/lessons/the-race-to-decode-a-mysterious-language-susan-lupack
Na początku XX wieku archeolog sir Arthur Evans odkrył 3000 tablic z dziwnymi symbolami. Myślał, że pisma nazwanego linearnym B używano do zapisu języka minojskiego. Ale inni uczeni mieli własne teorie. Może był to zaginiony język Etrusków? Albo wczesny baskijski? Uczeni głowili się nad tym przez 50 lat. Susan Lupack sprawdza, co dokładnie kryło się pod tym pismem.
Lekcja: Susan Lupack, reżyseria: Movult.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:24
Marta Konieczna approved Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska accepted Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language | ||
Ola Królikowska edited Polish subtitles for The race to decode a mysterious language |