Nhận biết mô hình lừa đảo kim tự tháp - Stacie Bosley

Xem toàn bộ bài học tại đây: https://ed.ted.com/lessons/how-to-spot-a-pyramid-scheme-stacie-bosley

Năm 2004, một công ty dinh dưỡng mở ra cơ hội đổi đời, rằng bạn có thể kiếm thu nhập tương đương một công việc toàn thời gian từ việc làm bán thời gian. Chỉ cần hai bước để bắt đầu: mua một bộ sản phẩm trị giá 500 đô la và chiêu dụ thêm hai thành viên mới. Năm 2013, công ty có doanh thu 200 triệu đô. Chỉ có một vấn đề -- đại đa số thành viên tham gia thu về lợi nhuận ít hơn số tiền họ bỏ ra ban đầu. Stacie Bosley sẽ giải thích về mô hình lừa đảo kim tự tháp và cách nhận biết chúng.

Bài học: Stacie Bosley, đạo diễn: Wood Airplane Productions.

Năm 2004, một công ty mới thành lập
tên Vemma Nutrition

mở ra cơ hội đổi đời

làm việc bán thời gian,
nhưng hưởng lương toàn thời gian.

Cơ hội này mở ra
cho tất cả mọi người,

không quan trọng kinh nghiệm
hay trình độ học vấn.

Chỉ cần qua hai bước
là có thể bắt đầu thu lợi:

mua một bộ sản phẩm dinh dưỡng
dạng nước trị giá 500 đến 600 đô la

và chiêu dụ thêm hai người nữa.

Công ty Vemma Nutrition
phát triển cực nhanh,

trở thành công ty đa quốc gia,

thời kì đỉnh cao, mỗi tháng,
nó thu hút 30,000 thành viên mới.

Chỉ có một vấn đề -

vào năm 2013, khi công ty
đạt doanh thu cả năm 200 triệu đô,

đại đa số người tham gia
kiếm được ít hơn số tiền họ bỏ ra ban đầu.

Cuối cùng, Vemma bị buộc tội
vận hành mô hình kim tự tháp:

một dạng lừa đảo phổ biến

trong đó, các thành viên kiếm lời
qua việc chiêu dụ thêm người mua.

Thông thường, người sáng lập
dụ dỗ một nhóm người ban đầu

đầu tư và và quảng bá mô hình này.

Sau đó, khuyến khích
họ chiêu dụ người mới

và hứa sẽ được chia một phần tiền
từ những người mới tham gia,

người sáng lập cũng vậy.

Mô hình này lặp lại
khi nhóm có thành viên mới,

dùng tiền của người mới tham gia
chia cho người chiêu dụ.

Khác với mô hình Ponzi,
người sáng lập chiêu dụ thành viên mới

và lén dùng phí thành viên của họ
để trả cho những người khác,

để họ nghĩ rằng lợi tức
đến từ những khoản đầu tư hợp pháp.

Mô hình kim tự tháp càng phát triển,
các thành viên mới càng khó kiếm lời.

Do số người tham gia
tăng theo cấp số nhân.

Ví dụ, một hệ thống, trong đó, mỗi người
cần chiêu dụ sáu người để kiếm lợi.

Đầu tiên, người sáng lập
chiêu dụ sáu người,

và mỗi người lại chiêu dụ
thêm sáu người nữa.

Vậy là có 36 người
trong lần chiêu dụ thứ hai,

mỗi người lại tiếp tục chiêu dụ
thêm sáu người nữa -

có tất cả 216 thành viên mới
trong lần chiêu dụ này.

Đến lần chiêu dụ thứ 12,

2.1 tỉ thành viên mới
sẽ phải chiêu dụ

hơn 13 tỉ người nữa
để kiếm tiền -

tức là nhiều hơn dân số thế giới.

Trong tình huống này,
những thành viên mới nhất,

hơn 80% số người tham gia,

sẽ mất hết tiền đầu tư.

Và thực tế,
nhiều thành viên cũ cũng mất tiền.

Mô hình kim tự tháp là bất hợp pháp
ở hầu hết các quốc gia,

nhưng khó có thể phát hiện.

Nó được biểu hiện
dưới nhiều hình thức

gồm quà tặng nhóm,

câu lạc bộ đầu tư,
và công ty tiếp thị đa cấp.

Khác biệt giữa mô hình kim tự tháp
và công ty tiếp thị đa cấp hợp pháp

có thể rất mơ hồ.

Trên lý thuyết,

sự khác nhau nằm ở chỗ
thành viên công ty tiếp thị đa cấp

thu lợi chủ yếu từ việc
bán một sản phẩm hay dịch vụ

cho khách mua lẻ,

còn mô hình kim tự tháp sinh lợi
chủ yếu qua việc chiêu dụ thành viên mới.

Dù thực tế,
nhiều công ty đa cấp

làm mọi cách khiến thành viên
không thể kiếm lợi chỉ từ viêc bán hàng.

Rất nhiều mô hình kim tự tháp,
như Vemma Nutrition,

nguỵ trang dưới lớp vỏ
công ty đa cấp hợp pháp

sử dụng sản phẩm hay dịch vụ
để che đậy cấu trúc trả-tiền-và-chiêu-dụ.

Nhiều mô hình kim tự tháp
lợi dụng sự tin tưởng sẵn có ở nhà thờ,

cộng đồng nhập cư,
hay các nhóm thân hữu khác.

Những người đầu tiên tham gia
được khuyến khích chia sẻ trải nghiệm

trước khi bắt đầu kiếm lời.

Những người trong nhóm
sẽ nghe theo,

tạo hiện tượng bong bóng kinh tế

trước khi họ nhận ra
nó thực chất không sinh lợi.

Thông thường, nạn nhân
sẽ xấu hổ nên giữ im lặng.

Mô hình kim tự tháp mồi chài
bằng những hứa hẹn về cơ hội và quyền hạn.

Vậy nên khi không kiếm ra tiền,

thành viên thường tự trách
chứ không quy trách nhiệm cho mô hình,

rằng họ không đủ kiên trì
nên không thể kiếm lợi như đã được hứa.

Một số nạn nhân tiếp tục cố gắng,

đầu tư vào nhiều mô hình khác,

và lần nào cũng mất tiền.

Dù khó nhưng vẫn có cách
để nhận biết mô hình kim tự tháp.

Áp lực thời gian
là một dấu hiệu khả nghi -

cẩn thận với lời nói: "Hành động ngay
nếu không sẽ mất cơ hội hiếm có."

Lời hứa về một số tiền lớn,
đổi đời cũng là điều đáng ngờ.

Cuối cùng,
công ty tiếp thị đa cấp hợp pháp

sẽ không bắt thành viên trả phí
để được bán sản phẩm hay dịch vụ.

Mô hình kim tự tháp
có thể gây tổn hại nghiêm trọng

cho cá nhân, cộng đồng,
và cho cả quốc gia.

Nhưng bạn có thể dùng
gậy ông đập lưng ông,

hãy chia sẻ video này
với ba người bạn biết,

và khuyến khích
họ làm như bạn.