W poszukiwaniu utraconego czasu | Benedikt Fischer | TEDxLeuphanaUniversityLüneburg

Prelekcja wygłoszona na konferencji TEDx, zorganizowanej niezależnie od konferencji TED.

Benedikt Fischer w swoim wystąpieniu porównuje kulturę południowoazjatycką z kulturą mieszkańców Doliny Krzemowej. Widownia dowiaduje się między innymi, że mnisi potrafią patrzeć przez 20 minut przez okno nie dlatego, że medytują, ale tak po prostu - bez większego celu.

Po tak świetnej improwizacji,
jak ta przed chwilą,

powinienem teraz po prostu
wyrzucić swoje notatki

i powiedzieć: "Zmiana planów!

Opowiem wam coś zupełnie nowego,

skoro mowa o szukaniu
utraconego czasu".

Za bardzo jednak się stresuję,

dlatego mimo wszystko mam ze sobą notatki.

Postaram się przedstawić
wam swoje pomysły.

Kilka dni temu

przyjaciel opowiedział mi,

że jego młodsze rodzeństwo

od niedawna nie jest
odwożone przez rodziców

na lekcje gry na pianinie
i treningi piłki nożnej,

ale przez nową firmę przewozową,

która działa dzięki aplikacji na smartfona

i staje się coraz bardziej
konkurencyjna dla taksówek.

Pomyślałem: Wow, jakie to praktyczne,
oszczędne czasowo i efektywne.

Ten przykład dużo mówi
o naszym społeczeństwie

oraz o jego wartościach.

O społeczeństwie, które
chce być efektywne,

postępowe, pragmatyczne,
szybkie, produktywne i technologiczne.

Bo czas jest cenny.

Dlatego w ciągu ostatnich dziesięcioleci

odkryliśmy tak dużo technologii
i nowych rozwiązań,

żeby być jeszcze bardziej
efektywnym i produktywnym.

Mimo to możemy w tym społeczeństwie

zaobserwować pewien paradoks.

Ludzie wokół nas, a często my sami,

są coraz bardziej zestresowani,
wyczerpani i mają coraz mniej czasu.

Czas oraz ten zestresowany,
nowoczesny człowiek,

to wielokrotnie rozważane tematy,

jednak, moim zdaniem, z bardzo
normatywnego punktu widzenia.

Wszędzie widzimy rozkazy:

Bądź efektywny! Wykorzystuj swój czas!

Nawet, jeśli chodzi tylko o nas.

Czas, kiedy jesteśmy sami, odpoczywamy,

nazwaliśmy pojęciami:

"mądrze spędzony czas", "czas dla mnie",
"czas na odpoczynek",

które są częścią tego właśnie
efektywnego myślenia.

Ciągle ulegamy presji społeczeństwa,

żeby się dopasować, żeby być w formie,

żeby być poinformowanym,
sprawiać wrażenie inteligentnych.

Usunęliśmy z naszego życia prawo do nudy,

bo nuda jest nudna.

Żeby lepiej zrozumieć ten temat

zacząłem czytać i odkryłem,

że żyjemy nie tylko w kulturach
różnych języków, krajów, przyzwyczajeń,

ale również inaczej obchodzimy się
z czasem i inaczej go szanujemy.

Wyruszyłem w podróż do dwóch
zupełni różnych kultur:

do kalifornijskiej Doliny Krzemowej
i do południowoazjatyckiej Birmy,

gdzie obserwowałem ludzi.

Dolina Krzemowa to społeczeństwo
dążące do efektywności.

Technologie są mocno zakorzenione
w życiu jej mieszkańców

Jest to społeczeństwo aktywne
24 godzinny na dobę,

żyjące zgodnie z rytmem i według zegarka.

Birma natomiast to kraj rolniczy

z głęboko zakorzenioną tradycją rodzinną,

której mieszkańcy wyznają buddyzm.

Rytm natury,

dzień i noc, ale również czas żniw

bardzo mocno wyznaczają rytm,

determinują również sposób umawiania się.

W podróży spotkałem 6 osób,

które chciałbym wam
dziś wieczorem przedstawić.

Alex jest analitykiem danych w Google.

Alex budzi się rano przy dźwięku iPhon'a,

na dworze świeci już słońce,

a on już w łóżku zaczyna
czytać i odpowiadać na maile.

Praca towarzyszy mu nawet w sypialni.

Kiedy jedzie Google-Busem do biura,

jest połączony z WiFi.

Nawet stojąc w korku
może być produktywny.

Na wieczór planuje małe,
prywatne spotkanie.

Cały dzień jest rozplanowany.

Alex niedługo zacznie nową pracę,
będzie miał nowy zespół,

kariera w Dolinie Krzemowej
jest dynamiczna.

Zupełnie inny jest Koni,
który uprawia ryż w Birmie.

Rano budzą go promienie słońca.

Jego krowy są głodne i trzeba je nakarmić.

Koni przygotowuje swój wóz drabiniasty,
żeby wyjechać w pole,

zanim będzie na to za gorąco.

Na polu w oddali widzimy traktor.

Koni reaguje ambiwalentnie,
jest prawie wystraszony.

Zastanawiam się, czy wie, jak szybko
i o ile produktywniej

traktor obrobiłby jego pole?

Jednak Koni nie wygląda na zazdrosnego,

wręcz przeciwnie.

Myślę, że jeszcze nie słyszał
o mikrokredytach,

które przysługują jego wsi

na zakup takiego sprzętu.

Koni mówi, że zawsze uprawiał ryż
i zawsze będzie to robił.

Pytałem ludzi w Dolinie Krzemowej,

na jakie kategorie podzieliliby
24 godziny swojego dnia,

byli w stanie podać wiele kategorii:

"praca w grupie", "praca indywidualna",
"czas wolny", "czas na dojazd".

W Birmie to pytanie budzi dezorientację.

"Moje 24 godziny składają się
z dnia i nocy", mówi Koni.

Steve jest managerem.

Jego dzisiejszym obiadem
jest lunch w pracy.

Dokładnie zaplanowany, początek
i koniec zdefiniowany w kalendarzu.

Nieważne, czy dana czynność
zostanie zakończona na czas.

Wielozadaniowość związana z różnymi
projektami, które się ciągle rozwijają

to dla niego chleb powszedni.

Po obiedzie dzwoni szybko
do swojej dziewczyny.

Ciągle lawiruje między prywatnymi
i zawodowymi sprawami.

Steve jest również fanem
ruchu Quanified-Self.

Dzięki cyfrowemu zegarkowi

może dokładnie obserwować swoje ruchy,
swoje nawyki żywieniowe i pory snu

i dzięki temu zoptymalizować
poświęcany temu czas.

Przede wszystkim wie,

jak wykorzystał swój czas,
w jaki sposób go zainwestował.

Ashin Vilasa jest mnichem.

W pewne południe patrzył
przez okno przez 20 minut.

Spostrzegłem go w jednym z domów

i obserwowałem przez cały czas,

z czasem straciłem nerwy.

(Śmiech)

Co on tam robi?

Zapytałem go później, czy medytował.

Jak dla mnie jedyne logiczne wyjaśnienie,

w czasach, gdy wszyscy uprawiają jogę.

Zaprzeczył. Po prostu patrzył przez okno.

Tak bez planu, bez oczekiwań.

Ashin Vilasa spędza swój czas
zgoła odmiennie od Simona.

Simon jest prezesem zarządu firmy
start-up'owej, wieczór spędza na siłowni.

Wie doskonale, po co tam jest.

Ponieważ chce być w formie.

Simon pięć razy w tygodniu

dokładnie rozplanowuje swój wolny czas,

w krajach uprzemysłowionych
robi tak wiele osób.

W końcu nawet nasz czas
wolny jest inwestycją

i planując go często dokładnie wiemy,

czego oczekujemy i co chcemy osiągnąć.

Choso jest właścicielką sklepu w Birmie.

Jej rodzina posiada jeden telewizor

i najchętniej ogląda opery mydlane,

które są w Birmie uosobieniem
nowoczesnego życia

i synonimem czasu wolnego.

Choso przyznaje, że często się nudzi.

Kultura jej środowiska nie zna pojęcia
planowania czasu wolnego.

Choso jest dzisiaj zmęczona.

Właśnie zamyka swój sklep,

a na moje pytanie
dotyczące godzin otwarcia,

reaguje zdumieniem.

Mówi, że sklep otwiera rano,
a zamyka wieczorem.

Choso nie ma nawet zegarka.

To, skąd pochodzimy, sprawia,

że żyjemy w określonej kulturze czasu.

Często nie jesteśmy świadomi,
jaki wpływ mają środowisko, kultura

na nasze podejście do zagadnienia
czasu i decyzje z nim związane.

Wielu naukowców i profesorów,

przykładowo niemiecki socjolog
Harmut Rosa, mówi:

"Nie można uciec od własnej kultury czasu.

Jeśli nie odpowiesz na maile i telefony -

stracisz pracę.

Jeśli publikujesz za mało,
stracisz reputację,

zostaniesz nieudacznikiem.

Przemysł SPA, kultura jogi,
długie przerwy urlopowe,

dbają ostatecznie tylko
o nasz regularny odpoczynek,

są małą iluzją dobrobytu,

abyśmy później osiągali jeszcze
lepsze rezultaty,

byli bardziej efektywni

i bardziej zrelaksowani pędzili z A do B.

Nie jest to zatem sposób na ucieczkę

od systemu wiecznej optymalizacji.

Uważam, że niezależnie, czy to presja
bycia produktywnym w branży technicznej,

czy presja tradycji,

presja religijnego społeczeństwa
ukształtowanego przez tradycję,

czy to wszystko razem,

kluczem do dobrego planowania
swojego czasu

i życia w zgodnie ze sobą

jest bycie świadomym wartości,
które posiada nasza kultura

oraz pytanie siebie, jak te wartości

kształtują nasze rozumienie świata.

To znaczy, że musimy zbadać istotę rzeczy.

Jakie są wartości kultury moich czasów?

Czy się z nimi zgadzam?

Jeśli nie, jak znajdę miejsce
dla swoich pomysłów?

Jakie jest moje podejście do czasu?

Trudno stawiać te pytania.

Uważam, że wymaga to odwagi,

ponieważ nie zawsze od razu
znamy odpowiedzi.

A w naszym społeczeństwie informacyjnym

nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni.

Zwykle wystarczy, że znamy
odpowiednie hasło.

Wiadomości podawane są
w sposób krótki i zwięzły.

Ja również powinienem się dziś streszczać.

Dokładnie to mówią te pytania:

Pytanie o własną kulturę,

bez szybkiej odpowiedzi, nie ma sensu.

Mam do tego dwie uwagi:

Czasowi, który spędzamy z rodziną,

nasza kultura przypisuje,

kobietom i mężczyznom,
bardzo rozbieżne wartości.

Nawiasem mówiąc jest to przyczyną tego
że rozważa się, aby w badaniach

pod kątem dostępności czasu uczestniczyły
tylko całe rodziny.

Pytanie o tę kulturę czasu,

o naszą kulturę czasu pozwoliłoby nam

zdystansować się do narzucanych wartości

i zorganizować życie rodzinne tak,
jak tego naprawdę chcemy.

Po drugie:

Nasza kultura czasu faworyzuje
zaplanowane aktywności w czasie wolnym,

które docelowo służą optymalizacji,

na przykład: sport, czytanie, czy nauka.

Spacerowanie, obserwowanie,
rozmyślanie i rozważanie,

tak zupełnie bez celu,
są przynajmniej na początku

z założenia niedoceniane.

To właściwie odpowiada istocie
naszej kultury czasu,

bo my musimy dokładnie wiedzieć,

dlaczego spędzamy czas tak, a nie inaczej.

Gdybyśmy zdobyli się na dystans do
naszej kultury czasu,

moglibyśmy spędzać czas

bez planowania bezpośredniej korzyści.

Wróćmy na chwilę do przykładu wożenia
dzieci, który przytoczyłem na początku,

owszem, jest to efektywne
oraz oszczędza czas.

Jednak ja do dziś wspominam sytuacje,

w których znudzony stałem
z rodzicami w korku.

Pewnie też odbierali mnie
z piłki, czy z lekcji pianina.

Czasami zdarzało się, że były to
zbliżające nas i ważne chwile,

kiedy mogliśmy dowiedzieć się
czegoś o sobie nawzajem,

i to bez umawiania się na
wspólne spędzanie czasu,

i bez planowania urlopu rodzinnego

w tym określonym celu.

Stanie z rodzicami w korku
jest czymś banalnym.

Ale moim zdaniem właśnie
ta banalność sprawia,

że mogą być to chwile
tak ważne i wartościowe.

Bez oczekiwań narzuconych
przez jakąkolwiek kulturę czasu.

Przestrzeń dla czegoś nieoczekiwanego

w społeczeństwie, które zwykle
funkcjonuje w rytmie

oraz dąży do wydajności i produktywności.

Czego nauczyłem się w podróży?

Myślę, że w dzisiejszych czasach
potrzeba wiele odwagi,

by nie zawsze wiedzieć,

jaki bezpośredni zysk
czerpiemy z naszego czasu.

Dopiero to pozwoli otworzyć się na
to co niezaplanowane i naprawdę ważne.

(Brawa)