Return to Video

ڕێگایەکی بەهێز بۆ دەرکردنی داهێنەری سرووشتیت

  • 0:02 - 0:06
    "کردنی دوو شت لە یەک کاتدا
    نەکردنی هیچییانە."
  • 0:06 - 0:09
    زەبرێکی کوشتندەیە بۆ فرەکاری، وانییە،
  • 0:09 - 0:12
    زۆرجار دەدرێتە پاڵ نوسەری
    ڕۆمانی پەبلیلیەس سایرەس،
  • 0:12 - 0:16
    هەرچەندە خۆتان دەزانن ئەم وتانە چۆن
    هاتوون، لەوانەیە قەت وای نەوتبێت.
  • 0:17 - 0:20
    بەڵام ئەوەی من گرنگە بەلامەوە ئەوەیە --
    ئایا ڕاستە ئەوە؟
  • 0:20 - 0:24
    بێگومان ئەوە ڕاستە بۆ ئیمێڵ ناردن
    لەسەر مێزی نانخواردن
  • 0:24 - 0:29
    یان نامە ناردن لەکاتی شۆفێری یان
    تویتەر کردنەوە لەکاتی تێددا.
  • 0:29 - 0:34
    بەڵام من ناکۆکم لەگەڵ ئەمە
    بەتایبەتی بۆ هەندێک چالاکی گرنگ
  • 0:34 - 0:37
    کردنی دوو شت لە یەک کاتدا --
    یان سێ چوار شت لە یەک کاتدا --
  • 0:37 - 0:40
    ڕێک ئەو شتەیە کە دەبێت ئامانجمان بێت.
  • 0:40 - 0:43
    هەر دوور نەڕۆین سەیری
    ئەلبێرت ئاینشتاین بکەن.
  • 0:43 - 0:47
    ساڵی ١٩٥٠، چوار توێژینەوەی زانستی
    بێوێنەی بڵاوکردەوە.
  • 0:47 - 0:49
    یەکێکیان جوڵەی براونی بوو،
  • 0:49 - 0:52
    بەڵگەیەکی ئەزموونی بوو لەسەر ئەوەی
    گەردیلەکان بوونیان هەیە، و
  • 0:52 - 0:56
    بیرکاری بنچینەییشی داڕشت بۆ زۆرێک
    لە دارایی ئابوورییەکان.
  • 0:56 - 0:59
    یەکێکی تریان بیردۆزی ڕێژەیی تایبەت بوو.
  • 0:59 - 1:02
    یەکێکی تریان لەسەر کاریگەری
    کارەبای ڕووناکی،
  • 1:02 - 1:04
    لەبەر ئەوە پەڕەکانی وزەی خۆر کاردەکەن،
    بیردۆزێکی جوان بوو.
  • 1:05 - 1:07
    خەڵاتێکی نۆبڵی بەنێ بۆ ئەوە.
  • 1:08 - 1:11
    چوارەمیشیان ناساندنی هاوکێشەیەک بوو
    کە لەوانەیە هەموو بیستبێتتان:
  • 1:11 - 1:13
    وزە یەکسانە بە بارستە زەڕبی خێرایی ڕووناکی.
  • 1:13 - 1:17
    کەواتە، پێمبڵێن بۆچی ناتوانن
    لە یەک کاتدا چەند شتێک بکەن.
  • 1:17 - 1:20
    بێگومان ئاشکرایە، کارکردن لە
    هەمان کاتدا لەسەر
  • 1:20 - 1:24
    جوڵەی براونی، ڕێژەیی تایبەت و
    کاریگەری کارەبایی ڕووناکی --
  • 1:24 - 1:26
    هەمان جۆری فرە کاری نییە
  • 1:26 - 1:29
    وەک وێنەگرتنی سناپچات لەکاتی
    سەیرکردنی درامای "وێستۆڕڵد"
  • 1:29 - 1:31
    جیاوازی زۆرە.
  • 1:31 - 1:34
    ئینجا ئەنشتاینیش، بەڵێ،
    ئەنشتاین --- ئەنشتاین بوو،
  • 1:34 - 1:36
    ئەو هەر خۆی بوو، تایبەت بوو.
  • 1:37 - 1:40
    بەڵام ئەو زنجیرە ڕەفتارانەی کە
    ئەنشتاین نیشانی یاوە،
  • 1:40 - 1:42
    ئەوە هیچ تایبەت نییە.
  • 1:43 - 1:46
    ئەوە زۆر باوە لە نێو کەسە
    زۆر داهێنەرەکاندا،
  • 1:46 - 1:48
    هونەرمەندەکان و زاناکانیش، و
  • 1:49 - 1:50
    ئەشمەوێت ناوێکێ لێ بنێم:
  • 1:50 - 1:53
    فرە کاری لەسەرخۆ.
  • 1:54 - 1:59
    فرەکاری لەسەرخۆ لە بیرۆکەیەکی
    دژە غەریزە ئەچێت.
  • 1:59 - 2:00
    ئەوەی من وەسفی ئەکەم لێرەیا
  • 2:00 - 2:04
    هەبوونی چەند پرۆژەیەکە
    لە هەمان کاتدا، و
  • 2:04 - 2:08
    هاتن و چوون لەسەر تەوەرەکان بەپێی
    مەزاجی ئەو کاتەت،
  • 2:08 - 2:10
    یان پێویستی بارودۆخەکەت.
  • 2:10 - 2:13
    بەڵام هۆکاری ئەوەی کە
    لە دژە غەریزە ئەچێت
  • 2:13 - 2:17
    لەبەر ئەوەیە کە لە بێچارەییدا
    پەنا نابەینە بەر فرەکاری.
  • 2:17 - 2:20
    ئێمە پەلەمانە،
    ئەمانەوێ بەجارێک هەموو شتێک بکەین.
  • 2:21 - 2:25
    ئەگەر ئامادەباشیمان تیادا بووایە بۆ ئەوەی
    فرەکاری هێواش بکەینەوە،
  • 2:25 - 2:28
    لەوانەیە زۆر بەسوود بوایە بۆمان.
  • 2:30 - 2:34
    شەست ساڵ لەمەوبەر، دەرونناسێکی گەنج
    بەناوی بێرنیس ئیدوسۆن
  • 2:34 - 2:36
    پرۆژەیەکی توێژینەوەی
    درێژخایەنی دەستپێکرد
  • 2:36 - 2:40
    بۆ کەسایەتییەکان و خووەکانی کارکردنی
  • 2:40 - 2:42
    ٤٠ زانای پێشەنگ.
  • 2:42 - 2:44
    ئەنشتاین خۆی مردبوو،
  • 2:44 - 2:47
    بەڵام چوار لە بابەتەکانی خەڵاتی
    نۆبڵییان بردەوە،
  • 2:47 - 2:50
    بە خەڵاتەکانی لاینەس پاوڵینگ و
    ریچارد فەینمانیشەوە.
  • 2:51 - 2:52
    توێژینەوەکە بۆ چەندین دەیە بەردەوام بوو،
  • 2:52 - 2:56
    ڕاستییەکەی، تەنانەت دوای مردنی
    پرۆفیسۆر ئیدوسۆن خۆشی بەردەوام بوو.
  • 2:56 - 2:59
    یەکێک لە پرسیارەکانی وەڵامیشی یایەوە
  • 2:59 - 3:06
    ئەوەبوو، "چۆن هەندێک لە زاناکان
    لە تەمەنیاندا کاری گرنگیان کردووە و
  • 3:06 - 3:08
    دوای ژیانیشیان ماوەتەوە؟"
  • 3:08 - 3:09
    ئەم کەسانە چییان تایبەتە؟
  • 3:09 - 3:13
    ئایا کەسایەتییانە،
    ئایا تواناکانییانە،
  • 3:13 - 3:15
    ڕۆتینی ڕۆژانەیانە، یان چی؟
  • 3:16 - 3:21
    ڕێڕەوێکی سەریهەڵدا ڕوون بوو، و
    پێموابێت بۆ هەندێک کەس مایەی سەرسوڕمان بوو.
  • 3:23 - 3:27
    زاناکانی لە لوتکەدان بەردەوام
    بابەتەکانیان دەگۆڕی.
  • 3:27 - 3:30
    دووبارە تەوەرەکانیان دەگۆڕی
  • 3:30 - 3:34
    لە ماوەی یەکەم ١٠٠ توێژینەوەی بڵاوکراوەیاندا.
  • 3:34 - 3:36
    دەتانەوێت بیخەمڵێنن چەندێک زۆر؟
  • 3:36 - 3:38
    سێ جار؟
  • 3:38 - 3:39
    پێنج جار؟
  • 3:40 - 3:44
    نەخێر. بە تێکڕا، زاناکانی زۆر
    خۆڕاگر و داهێنەر بوون
  • 3:44 - 3:51
    ٤٣ جار تەوەرەکانیان دەگۆڕی
    لە یەکەم ١٠٠ توێژینەوەی بڵاوکراوەیاندا.
  • 3:52 - 3:57
    پێدەچێت نهێنی داهێنان
    فرە کاری بێت
  • 3:57 - 3:58
    بەڵام بەشێوەیەکی هێواش.
  • 3:59 - 4:03
    توێژینەوەکەی ئیدوسۆن پێشنیاری ئەوە
    ئەکات پێویستە فرە کاری بەکاربێنینەوە و
  • 4:03 - 4:06
    بەبیری خۆمانی بهنێنیەوە کە
    دەکرێت چەندێک بەهێز بێت.
  • 4:06 - 4:09
    ئەویش تەنیا کەس نییە گەشتبێت
    بەم دۆزینەوەیە.
  • 4:09 - 4:10
    توێژەری جیا جیا،
  • 4:10 - 4:13
    کە شێوازی جیایان بەکارهێناوە بۆ لێکۆڵینەوە
    لە کەسانی زۆر داهێنەر
  • 4:14 - 4:17
    ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە زۆربەی کات
    ئیش لەسەر چەند پرۆژەیەک ئەکەن
  • 4:17 - 4:18
    لە یەک کاتدا، و
  • 4:18 - 4:23
    زۆر لە ئێمەش زیاتر ئەگەریان هەیە
    کە خولیای گەورەیان هەبێت.
  • 4:23 - 4:28
    فرەکاری هێواش لەنێو کەسە
    داهێنەرەکاندا زۆر بەربڵاوە.
  • 4:28 - 4:30
    کەواتە، بۆچی؟
  • 4:31 - 4:33
    پێموابێت سێ هۆکار هەیە.
  • 4:33 - 4:35
    یەکەمینیان سادەترینە.
  • 4:35 - 4:40
    داهێنان کاتێک درووست ئەبێت کە
    بیرۆکەیەک لە چوارچێوەی بنەڕەتییەوە وەردەگریت و
  • 4:40 - 4:41
    دەیبەیت بۆ شوێنێکی تر.
  • 4:41 - 4:43
    بیرکردنەوە لە دەرەوەی سندوقەکە ئاسانترە
  • 4:43 - 4:46
    ئەگەر کاتی خۆت بەسەر بەریت لە ڕۆشتن
    لە سندوقێکەوە بۆ سندوقێکی تر بە قورسی.
  • 4:47 - 4:52
    نموونەیەکی ئەمەش، سەیری ساتی
    دۆزینەوەی زاناکان بکەن.
  • 4:53 - 4:56
    ئەرخەمیدس -- لە ململانێدا بوو
    لەگەڵ کێشەیەکی قورسدا. و
  • 4:56 - 4:59
    لەناکاو درکی بەوە کرد،
  • 4:59 - 5:02
    دەتوانێ وەڵامی بدۆزێتەوە، بە بەکارهێنانی
    جوڵەی دەرچوونی ئاو. و
  • 5:02 - 5:04
    ئەگەر باوەڕتان بە چیرۆکەکە کردبێت،
  • 5:04 - 5:08
    ئەم بیرۆکەیە کاتێک بۆ یەت کە
    خۆی ئەشوات،
  • 5:08 - 5:13
    کاتێک خۆی نوقم ئەکات، و سەیری
    بەرزبوون و نزموونی ئاستی ئاوەکە ئەکات.
  • 5:13 - 5:17
    ئەگەر دۆزینەوەی وەڵامی پرسیارێک لەکاتی
    خۆشتندا فرە کاری نەبێت،
  • 5:17 - 5:19
    نازانم ئەبێ چی فرەکاری بێت.
  • 5:20 - 5:23
    دووەم هۆکار کە فرەکاری
    دەکرێت سودی هەبێت
  • 5:23 - 5:26
    ئەوەیە کە فێربوونی کردنی شتێک بەباشی
  • 5:26 - 5:29
    زۆرجار یارمەتیت ئەیات
    شتێکی تر بکەیت.
  • 5:29 - 5:32
    هەر وەرزشەوانێک بێنە پێت دەڵێت
    سوودەکانی ڕاهێنانی هەمەجۆر چییە.
  • 5:32 - 5:34
    دەکرێت فرەڕاهێنان
    بە مێشکیشت بکەیت.
  • 5:35 - 5:40
    چەند ساڵێک لەمەوبەر، توێژەرەوەکان
    بە هەڕەمەکی ١٨ خوێندکاری پزیشکیان وەرگرت و
  • 5:41 - 5:46
    خستیاننە ناو کۆرسێکەوە لە
    مۆزەخانەی هونەری فیلادیلفیا،
  • 5:46 - 5:50
    کە لەوێ فێری هەلسەنگاندن و ڕەخنەگرتن
    بوون لە هونەری بینراو. و
  • 5:50 - 5:52
    لە کۆتایی کۆرسەکەدا،
  • 5:52 - 5:55
    ئەم خوێندکارانە بەراوردیان پێکرا
    لەگەڵ گروپێکی جیادا
  • 5:55 - 5:57
    هەر هاوپۆلی خۆیان. و
  • 5:57 - 5:59
    ئەوانەی کە کۆرسی هونەریان وەرگرتبوو
  • 5:59 - 6:03
    بەشێوەیەکی بەرچاو باشتر بوون
    لە ئەنجامدانی کارەکاندا
  • 6:03 - 6:08
    وەک لە ناسینەوەی نەخۆشییەکانی چاو بە
    شیکردنەوەی وێنەکان.
  • 6:08 - 6:11
    بوون بە پزیشکی چاوی باشتر.
  • 6:11 - 6:14
    کەواتە ئەگەر بمانەوێت باشتر بین
    لەو شتانەدا کە دەیکەین،
  • 6:14 - 6:16
    لەوانەیە باشتربێت هەندێک کات بەسەربەرین
    لە ئەنجامدانی شتێکی تردا،
  • 6:16 - 6:20
    تەنانەت ئەگەر دوو بووارەکەش
    تەواو جیاواز بن لە یەکتر
  • 6:20 - 6:23
    وەک پزیشکی چاو و مێژووی هونەر.
  • 6:24 - 6:27
    ئەگەر نموونەیەکی ئەمەشتان ئەوێت،
  • 6:27 - 6:31
    ئەتانەوێ بتانبەمەوە سەر نموونە
    سەرنجڕاکێشەکەی ئەنشتاین؟ باشە.
  • 6:31 - 6:35
    مایکل کریکتۆن، درووستکەری
    "جوراسیک پارک" و "ئی ئاڕ"
  • 6:35 - 6:38
    لە نۆسەد و حەفتاکاندا، سەرەتا
    وەک پزیشک ڕاهێنانی کرد،
  • 6:38 - 6:41
    بەڵام دواتر ڕۆمانی نوسی و
  • 6:41 - 6:44
    یەکەم فلیمی "وێستۆڕڵد"یشی نوسی.
  • 6:44 - 6:46
    بەڵام ڕاستییەکەی، شتێکی تر
    هەیە کەمتر زانراوە،
  • 6:46 - 6:48
    کتێبی ناخەیاڵیشی دەنوسی،
  • 6:48 - 6:51
    دەربارەی هونەر، دەربارەی پزیشکی،
    دەربارەی پرۆگرامسازی کۆمپیتەر.
  • 6:52 - 6:58
    بۆیە لە ١٩٩٥، چێژی بینی
    لە بەری ئەم هەمەچەشنییە
  • 6:58 - 7:02
    بە نوسینی سەرکەوتوترین کتێبی
    جیهان لەڕووی فرۆشەوە.
  • 7:02 - 7:07
    سەرکەوتووترین زنجیرەی تەلەفزیۆنی
    جیهان لەڕووی داهاتەوە. و
  • 7:08 - 7:11
    سەرکەوتووترین فلیمی جیهان
    لەڕووی داهاتەوە.
  • 7:12 - 7:15
    ساڵی ١٩٩٦، ئەمەی دووبارە کردەوە.
  • 7:17 - 7:19
    هۆکاری سێیەمیش هەیە
  • 7:19 - 7:23
    بۆچی فرەکاری هێواش دەکرێت
    یارمەتیمانبات لە وەڵامدانەوەی پرسیارەکاندا.
  • 7:23 - 7:27
    دەکرێت هاوکاری دابین بکات
    کاتێک شتێک نایەت بەدەستمانەوە.
  • 7:27 - 7:29
    ئەمە بەشێوەیەکی یەکسەری ڕوونایات.
  • 7:29 - 7:33
    کەواتە، وای دانێ سەیری مەتەڵی
    وشەی یەکتر بڕ دەکەیت و
  • 7:33 - 7:34
    ناتوانی وەڵامەکە بدۆزیتەوە، و
  • 7:34 - 7:39
    هۆکاری ئەوەی کە ناتوانیت لەبەر ئەوەیە
    کە وەڵامە هەڵەکە لە مێشکتا پەنگی خواردووە.
  • 7:39 - 7:41
    ئەوە زۆر ئاسانە --
    بڕۆ و خەریکی شتێکی کە بە.
  • 7:41 - 7:44
    بابەتەکان بگۆڕە، کارێکی تر بکە،
  • 7:44 - 7:45
    وەڵامە هەڵەکە لەبیر ئەکیت و
  • 7:46 - 7:49
    ئەوەش شوێن ئەیات بە وەڵامە ڕاستەکە
    بۆ ئەوەی بێتە پێشەوەی مێشکت.
  • 7:50 - 7:54
    بەڵام بۆ ماوەیەکی پێچووی خاوتر
    ئەوە سەرنجم ڕائەکێشێت،
  • 7:54 - 7:56
    گیرخواردن شتێکی زۆر قورسترە.
  • 7:57 - 7:59
    بۆ پشتیوانی دارایی دەست ئەنێن بەڕووتەوە.
  • 8:00 - 8:03
    خانەکانی چاندوتن گەشە ناکەن،
    موشەکەکانت بەردەوام تێکدەشکێن.
  • 8:04 - 8:08
    کەس نایەوێت ڕۆمانە خەیاڵییەکەت لەسەر
    قوتابخانەی جادووگەرەکان بڵاوبکاتەوە.
  • 8:09 - 8:14
    یان لەوانەیە نەتوانیت وەڵامی ئەو پرسیارە
    بدۆزیتەوە کە کاری لەسەر ئەکەیت.
  • 8:14 - 8:18
    گیرخواردنیش بەو شێوەیە
    پێی دەوترێت پەنگ خواردن، فشاری دەروونی،
  • 8:18 - 8:20
    لەوانەیە بشگاتە توشبوون بە خەمۆکی.
  • 8:21 - 8:26
    بەڵام ئەگەر لە هەمان کاتدا خەریکی
    پرۆژەیەکی تری سەرنجڕاکێش بیت،
  • 8:26 - 8:31
    گیرخوادرن بەدەست یەکێکیانەوە دەرفەتە
    بۆ ئەوەی خەریکی یەکێکی تریان بیت.
  • 8:31 - 8:35
    هەندێک جار هەموومان گیر بەدەست
    شتێکەوە دەخۆین تەنانەت ئەنشتاینیش.
  • 8:35 - 8:39
    دە ساڵ دوای بیردۆزە بنەڕەتییەکە،
    ساڵە پڕ موعجیزەکەی باسم کرد،
  • 8:39 - 8:44
    ئەنشتاین توانی پارچەکانی بیردۆزەکەی لەسەر
    ڕێژەیی گشتی پێکەوە بنێت،
  • 8:44 - 8:46
    گەورەترین دەسکەوتی. و
  • 8:47 - 8:48
    تەواو ماندوو بووبوو.
  • 8:49 - 8:52
    بۆیە پەنای بردە بەر بابەتێکی ئاسانتر.
  • 8:52 - 8:55
    پێشنیاری دەردانی بزوێنراوی
    بەردەوامی تیشکی کرد.
  • 8:55 - 9:00
    کە وەک ئەزانن، لە لێزەردا نەزانراوی ئێسە.
  • 9:00 - 9:05
    کەواتە بناغەی بیردۆزی بۆ
    تیشکی لێزەر دانا، و
  • 9:05 - 9:07
    لەو کاتەیا کە ئەوەی ئەکرد،
  • 9:07 - 9:10
    گەڕایەوە سەر ڕێژەیی گشتی، و
    دووبارە بەسەریدا ڕۆشتەوە.
  • 9:10 - 9:13
    بینی کە بیردۆزەکە چی دەگەیەنێت --
  • 9:13 - 9:17
    گەردوون شتێکی وەستاو نییە.
  • 9:17 - 9:18
    لە فراوانبووندایە.
  • 9:18 - 9:20
    بیرۆکەیەکی هێندە سەرنجڕاکێشە،
  • 9:20 - 9:24
    ئەنشتاین هەتا چەند ساڵێکیش ناوانێت
    وا لەخۆی بکات باوەڕی پێبێنێت.
  • 9:26 - 9:28
    سەیرکەن، ئەگەر گیرتان خوارد و
  • 9:28 - 9:32
    ئیشەکەی ترت خەریک بوون بوو
    بە تیشکی لێزەرەوە،
  • 9:34 - 9:35
    کەواتە لە دۆخێکی باشدان.
  • 9:35 - 9:37
    (پێکەنین)
  • 9:37 - 9:40
    کەواتە، فرە کاری لەسەرخۆ
    بەوەت دەگەیەنێت. و
  • 9:41 - 9:44
    بەڵێنی ئەوەشتان پێنایەم کە ئەو کارە
    ئێوەش بکاتە ئەنشتاین.
  • 9:44 - 9:47
    تەنانەت بەڵێنی ئەوەشتان پێنایەم
    کە بشتانکاتە مایکڵ کریکتۆن.
  • 9:47 - 9:50
    بەڵام ڕێگایەکی بەهێزە بۆ
    ڕێکخستنی ژیانە داهێنەرانەکانمان.
  • 9:51 - 9:53
    بەڵام کێشەیەک هەیە.
  • 9:54 - 9:59
    چۆن ڕێگە بگرین لەوەی ئەم هەموو پرۆژەیە
    بە تەواوەتی ژیانمان پەک بخات؟
  • 10:01 - 10:04
    چۆن هەموو ئەم بیرۆکانە بە ڕێکی
    لە مێشکماندا بهێڵینەوە؟
  • 10:05 - 10:09
    چارەسەرێکی سادە هەیە،
    چارەسەرێکی کردەیی
  • 10:09 - 10:12
    لە دەرهێنەری سەمایی ئەمریکی
    مەزن، تولیا تارپ.
  • 10:12 - 10:14
    بەدرێژایی چەند دەیەی پێشوو،
  • 10:14 - 10:19
    سنورەکانی کاڵ کردەوە، جۆرەکانی
    تێکەڵکرد، و خەڵاتی بردەوە،
  • 10:19 - 10:24
    بۆ موزیکی هەمووان سەمای کرد،
    لە فیلیپ گلاسەوە بۆ بیلی جۆڵ.
  • 10:24 - 10:25
    سێ کتێبی نوسیوە.
  • 10:25 - 10:28
    بێگومان، فرە کارێکی لەسەرخۆیە.
  • 10:30 - 10:34
    دەڵێت، "پێویستە هەموو شتێک بیت.
  • 10:34 - 10:35
    بۆچی شتێکی لێدەرکەم؟
  • 10:35 - 10:38
    پێویستە هەموو شتێک بیت."
  • 10:39 - 10:42
    شێوازەکەی تارپیش
  • 10:42 - 10:46
    بۆ ڕێگەگرتن لەوەی ئەم هەموو پرۆژە
    جیاجیایە لەدەست دەرچن بۆی
  • 10:46 - 10:47
    چارەسەرێکی سادەیە.
  • 10:47 - 10:50
    قتوێکی داناوە بۆ هەر پرۆژەیەکیان،
  • 10:50 - 10:53
    ناوی پرۆژەکەی لەسەر تەنیشتی
    قتووەکە نوسیوە. و
  • 10:53 - 10:57
    لەناو هەر یەکێکیشیانا، دیڤیدییەکان و
    کتێبەکان، و گۆڤارەکان، و
  • 10:57 - 10:59
    پرۆگرامەکانی شانۆ، و ئامرازە
    بەرجەستەکانی تێکردووە،
  • 10:59 - 11:04
    هەر شتێک کە سەرچاوەیەکی داهێنانی
    ئیلهامبەخشانەی بۆ دابینکردبێت.
  • 11:04 - 11:06
    هەروەها نوسیویێتی،
  • 11:06 - 11:10
    "قتووەکە واتای ئەوەیە قەت پێویست ناکات
    خەمی بیرچوونەوەم بێت.
  • 11:11 - 11:14
    یەکێک لە گەورەترین ترسەکان
    بۆ کەسێکی داهێنەر
  • 11:14 - 11:16
    ئەوەیە کە هەندێک بیرۆکەی
    نایاب لەناو بچن
  • 11:16 - 11:20
    چونکە نەتنوسیوەتەوە و لە شوێنێکی
    سەلامەتدا هەڵتنەگرتووە.
  • 11:21 - 11:23
    من خەمی ئەوەم نییە.
  • 11:23 - 11:25
    چونکە ئەزانم لەکوێیا بیدۆزمەوە.
  • 11:26 - 11:28
    هەمووی لە قتووەکەیایە."
  • 11:29 - 11:32
    بەو شێوەیە ئەتوانیت چەندین
    بیرۆکەی خۆت بپارێزیت،
  • 11:32 - 11:36
    ئەگەر لە قتوێکدا بێت یان
    لەناو ئامێرێکی ئەلیکترۆنییا.
  • 11:36 - 11:39
    کەواتە، ئەمەوێت هانتان بەم
  • 11:39 - 11:42
    هونەری فرە کاری لەسەر خۆ
    بەرجەستە بکەن.
  • 11:43 - 11:45
    نەک لەبەر ئەوەی پەلەتان بێت،
  • 11:45 - 11:48
    بەڵکو لەبەر ئەوەی هیچ
    پەلەتان نییە. و
  • 11:49 - 11:52
    ئەشمەوێت دوایین نموونەتان پێبەم،
  • 11:52 - 11:54
    گرنگترین نموونە بەلامەوە.
  • 11:54 - 11:55
    چارلس داروین.
  • 11:56 - 12:01
    پیاوێک کە فرەکارییە لەسەرخۆکەی
    هێندە سەرنج ڕاکێشە،
  • 12:01 - 12:04
    پێویستم بە دایاگرامێکە بۆ باسکردنی.
  • 12:04 - 12:06
    دەزانین داروین لە کاتی
    جیاوازدا چی ئەکرد،
  • 12:06 - 12:10
    چونکە توێژەرەوەکانی داهێنان
    هاوارد گروبەر و سارا دەیڤس
  • 12:10 - 12:13
    ژیان نامەکانی و تێبینی ناو
    تیانووسەکانیان شیکردەوە.
  • 12:13 - 12:16
    ئەوکاتەی وازی لە خوێندنگە هێنا،
    لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا،
  • 12:16 - 12:18
    سەرەتا دوو بوار گرنگ بوون بەلایەوە،
  • 12:18 - 12:22
    ئاژەڵ زانی و زەوی زانی.
  • 12:22 - 12:26
    زۆری پێنەچوو، ناوی نوسی بۆسەر کەشتی
    گەڕان بە سرووشتی "بیگڵ"دا.
  • 12:26 - 12:29
    ئەمە ئەو کەشتیەیە
    کە نزیکەی پێنج ساڵی پێچوو
  • 12:29 - 12:32
    بۆ ئەوەی هەموو زەریاکانی بەشی
    خوارەوەی زەوی بگەڕێت،
  • 12:32 - 12:35
    لە دوورگەکانی گالاپاگۆس لایدا،
    بە زەریای هیندیشدا تێپەڕی.
  • 12:35 - 12:38
    ئەوکاتەی لەسەر کەشتی "بیگڵ" بوو،
    توێژینەوەی لەسەر مەرجانەکانی بنی دەریا کرد.
  • 12:38 - 12:42
    ئەمە هاریکارییەکی گەورەیە
    لە نێوان دوو خولیاکەیدا
  • 12:42 - 12:43
    ئاژەڵناسی و زەوی ناسی، و
  • 12:43 - 12:48
    وایکرد دەست بکات بە بیرکردنەوە
    لە پرۆسە هێواشەکە.
  • 12:49 - 12:51
    بەڵام کاتێک لە گەشتەکە دەگەڕێتەوە،
  • 12:52 - 12:56
    حەزەکانی وردە وردە فراوانتر ئەبێت:
    دەرون ناسی، و ڕووەک ناسیش؛
  • 12:56 - 12:58
    بۆ ئەو ماوەی ئەیمێنێت لە ژیانیدا،
  • 12:58 - 13:01
    بەسەر ئەم بوارە جیاجیانەدا
    یەت و ئەچێت.
  • 13:01 - 13:04
    قەت بە تەواوەتی دەستبەرداری
    هیچ کامێکیان نەبووە.
  • 13:04 - 13:08
    ساڵی ١٨٣٧، دەست ئەکات بە کارکردن
    لەسەر دوو پرۆژەی زۆر سەرنج ڕاکێش.
  • 13:08 - 13:11
    یەکێکیان: کرمی زەوی.
  • 13:11 - 13:14
    ئەوەی تریان، تیانوسێکی بچووک
    کە ناوینابوو
  • 13:14 - 13:17
    "گۆڕانکاری بچووکی نێوان جۆرەکان."
  • 13:17 - 13:23
    ئینجا، داروین دەستی کرد بە خوێندنی
    بوارەکەی من، ئابوریناسی.
  • 13:23 - 13:28
    کتێبێکی ئابوریناس
    تۆماس مالسەسی خوێندەوە.
  • 13:28 - 13:30
    لەویا بوو ساتی دۆزینەوە گرنگەکەی بوو.
  • 13:30 - 13:36
    لەناکاو، درکی بەوە کرد چۆن دەکرێت جۆرە
    بونەوەرەکان بە هێواش سەرهەڵدەن و پەرەبسێنن
  • 13:36 - 13:39
    لەڕێگەی ئەم پرۆسەی
    ڕزگاربوونی گونجاوترینە.
  • 13:39 - 13:41
    هەمووی بە ئیلهام بۆ هات،
    هەمووی نوسییەوە،
  • 13:41 - 13:45
    هەموو بەشێکی گرنگی
    بیردۆزی پەرەسەندنەکە،
  • 13:45 - 13:47
    لەو تیانووسەدا.
  • 13:47 - 13:51
    بەڵام دواتر، پرۆژەیەکی نوێ دەستیپێکرد.
  • 13:51 - 13:52
    ویلیامی کوڕی لەدایک بوو.
  • 13:53 - 13:56
    ئەمە تاقیکردنەوەیەکی سرووشتییە
    لە بەردەمی خۆیدا،
  • 13:56 - 13:58
    ئەتوانیت چاوت لە پەرەسەندنی
    کۆرپەیەکی مرۆڤ بێت.
  • 13:59 - 14:01
    بۆیە یەکسەر، داروین دەستیکرد
    بە نووسینەوەی تێبینی.
  • 14:01 - 14:04
    ئێستا بێگومان هێشتا کاری دەکرد
    لەسەر بیردۆزی پەرەسەندنەکەی و
  • 14:04 - 14:07
    پەرەسەندنی کۆرپەلەی مرۆڤ.
  • 14:07 - 14:08
    بەڵام لە ماوەی هەموو ئەمەدا،
  • 14:08 - 14:13
    درک بەوە دەکات کە هیچ شتێک
    نازانێت لەسەر پۆڵێنکردن.
  • 14:13 - 14:14
    بۆیە دەست دەکات
    بە خوێندنەوە لەسەری. و
  • 14:14 - 14:21
    لە کۆتاییدا، هەشت ساڵ بەسەر دەبات
    لە بوون بە یەکەم پسپۆڕی جیهان
  • 14:21 - 14:22
    لەسەر بوونەوەری بارناکڵ.
  • 14:23 - 14:25
    ئینجا، "هەڵبژاردنی سرووشتی"
  • 14:25 - 14:31
    کتێبەکەی بەردەوام دەبێت لە کارکردن
    لەسەری بەدرێژایی ژیانی، قەت تەواوی ناکات.
  • 14:31 - 14:33
    "سەرچاوەی جۆرەکان" دواجار دەردەچێت
  • 14:33 - 14:37
    بیست ساڵ دوای ئەوەی داروین هەموو
    پێکهاتە بنەڕەتییەکانی دیاری ئەکات.
  • 14:37 - 14:40
    ئینجا، کتێبی پڕ مشتومڕی
    "سەرهەڵدانی مرۆڤ"
  • 14:40 - 14:44
    ئینجا دواتر، کتێبێک دەربارەی
    پەرەسەندنی کۆرپەلەی مرۆڤ.
  • 14:44 - 14:48
    ئەو کتێبەی سەرچاوەی ئیلهامەکەی
    بینینی ویلیامی کوڕی بوو،
  • 14:48 - 14:52
    کاتێک لە ژووری دانیشتنەکە کاگۆڵکێی
    ئەکرد لەبەر دەمیدا.
  • 14:52 - 14:56
    ئەوکاتەی کتێبەکە بڵاوکرایەوە
    ویلیام ٣٧ ساڵ بوو.
  • 14:57 - 14:59
    بەدرێژایی ئەم کاتەش،
  • 14:59 - 15:02
    داروین کاری لەسەر کرمی زەوی ئەکرد.
  • 15:02 - 15:08
    ژووری بلیاردەکەی پڕکردبوو لە
    گۆزەی پڕ لە کرمی زەوی و داپۆشراو بە شووشە.
  • 15:08 - 15:11
    ڕووناکی لێئەیان بۆ ئەوەی
    کاردانەوەیان ببینێت.
  • 15:11 - 15:13
    ڕوەکی کنیفۆفیای دەخستە لایانەوە
    بزانێت دوور ئەکەونەوە.
  • 15:13 - 15:15
    تووتنی ئەجوو و --
  • 15:15 - 15:17
    (فووکردن)
  • 15:17 - 15:20
    فووی بەسەر کرمەکاندا دەکرد
    بۆ ئەوەی بزانێت هەستی بۆنکرندیان هەیە.
  • 15:20 - 15:23
    تەنانەت زووڕناشی بۆ کرمەکان دەژەنی.
  • 15:24 - 15:27
    حەز دەکەم بیر لەم پیاوە
    مەزنە بکەمەوە
  • 15:27 - 15:29
    کاتێک ماندووە، کاتێک فشاری
    دەروونی خۆی هەیە،
  • 15:29 - 15:33
    کاتێک لە مەراقدایە لەسەر تێڕوانینی خەڵک
    بۆ کتێبەکەی بەناوی "ڕەچەڵەکی مرۆڤ"
  • 15:33 - 15:38
    ئەگەر من یان ئێوە بوونایە بچوینایە سەر
    فەیسبووک یان سەیری تەلەفزیۆنمان بکردایە
  • 15:38 - 15:42
    داروین دەچووە ژووری بلیاردەکەی
    بۆ ئەوەی پشوو بات
  • 15:42 - 15:45
    ئەویش بە توێژینەوەی چڕ
    لەسەر کرمەکان.
  • 15:47 - 15:51
    لەبەر ئەوەش شتێکی گونجاوە کە
    یەکێک لە دوواین مەزنترین کارەکانی
  • 15:51 - 15:56
    "درووستبوونی قاڵبی سەوزەکانە
    لەڕێگەی کاری کرمەکانەوە."
  • 15:56 - 15:57
    (پێکەنین)
  • 15:57 - 16:02
    ماوەی ٤٤ ساڵ کاری لەسەر
    ئەو کتێبە کردووە.
  • 16:04 - 16:07
    ئێمە چیتر لە سەدەی نۆزدەدا ناژین.
  • 16:07 - 16:09
    پێموانییە کەس لە ئێمە
  • 16:09 - 16:13
    ماوەی ٤٤ ساڵ لەسەر پرۆژە داهێنەرانەکە
    یان زانستییەکانمان دانیشین.
  • 16:14 - 16:19
    بەڵام دەتوانین زۆر شت لەم کەسانەوە
    فێربین کە فرەکاری لەسەر خۆ بوون.
  • 16:19 - 16:24
    لە ئەنشتاین و داروینەوە بۆ
    مایکل کریکتۆن و تولیا تارپ.
  • 16:25 - 16:29
    پێدەچێت جیهانی نوێ هەڵبژاردنێک
    بخاتە دەستمانەوە.
  • 16:29 - 16:33
    ئەگەر بە خێرایی لە یەکێک لەو شتانەی
    بۆی ئەگەڕێین نەچینە سەر دانەیەکی تر،
  • 16:33 - 16:35
    پێویستە وەک گۆشەگیرێک بژیت،
  • 16:35 - 16:38
    تیشک بخەینە سەر یەک شت و
    هەموو شتەکانی تر فەرامۆش بکەین.
  • 16:39 - 16:41
    پێموابێت ئەوە بیرکردنەوەیەکی هەڵەیە.
  • 16:41 - 16:44
    دەکرێت وا بکەین فرەکاری
    سەرکەوتوو بێت بۆمان،
  • 16:44 - 16:46
    داهێنەری سرووشتیمان دەر بکەین.
  • 16:47 - 16:49
    تەنیا پێویستە هێواشی بکەینەوە.
  • 16:50 - 16:51
    کەواتە....
  • 16:53 - 16:55
    پرۆژەکانتان بکەن بە لیست.
  • 16:55 - 16:57
    تەلەفوونەکانتان دانێن.
  • 16:58 - 17:00
    چەند قتووێک بێنن. و
  • 17:01 - 17:02
    دەستکەن بە کارکردن.
  • 17:03 - 17:05
    زۆر سوپاس بۆ ئێوە.
  • 17:05 - 17:08
    (چەپڵەلێدان)
Title:
ڕێگایەکی بەهێز بۆ دەرکردنی داهێنەری سرووشتیت
Speaker:
تیم هارفۆرد
Description:

دەتوانین چی فێربین لە داهێنەرترین کەسەکانی جیهانەوە؟ "فرەکاری لەسەرخۆ،" کارکردن لەسەر چەند پرۆژەیەک و کارکردن لە ماوەی جیاجیادا لەسەر هەر یەکێکیان بەپێی باری دەروونیت -- بێ ئەوەی هیچ پەلەت بێت. نوسەر تیم هارفۆرد باسی ئەوە ئەکات چۆن داهێنەرەکانی وەک ئەنشتاین، داروین، توایلا تارپ و مایکل کرایتۆن ئیلهامەکانیان و داهێنانەکانیان لەڕێگای خەریک بوون بە پرۆژەی جیاجیاوە بووە.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
17:21

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.