Lịch sử thế giới theo loài mèo - Eva-Maria Geigl

Xem toàn bộ bài giảng tại: https://ed.ted.com/lessons/the-history-of-the-world-according-to-cats-eva-maria-geigl

Vào thời cổ đại, mèo hoang là những thợ săn ăn thịt hung dữ. Và khác với chó vốn đã trải qua hàng thế kỉ phối giống có chọn lọc, mèo hiện đại rất giống mèo cổ đại về mặt di truyền. Làm cách nào những dã thú đơn độc hung dữ này lại trở thành bạn chung ghế sofa với ta? Eva-Maria Geigl sẽ lần theo quá trình thuần hóa của mèo nhà hiện đại.

Bài giảng bởi Eva-Maria Geigl, đạo diễn bởi Chintis Lundgren.

27 tháng năm, 1941, chiến hạm Đức Bismarck
chìm trong cuộc chiến nảy lửa,

chỉ 118 trong số 2200
thành viên tàu sống sót.

Nhưng khi tàu khu trục Anh
đến bắt tù binh,

họ tìm thấy
một kẻ sống sót không ngờ.

Một chú mèo đen trắng
đang ôm lấy một tấm ván nổi.

Trong vài tháng tiếp theo, con mèo này
săn chuột và tăng nhuệ khí cho họ.

Cho đến khi quả ngư lôi bất ngờ lao tới,
làm vỡ thân tàu và đánh chìm tàu.

Nhưng, thần kì là
chú mèo thì không.

Được mệnh danh "Sam
không-thể-bị-đánh-chìm,"

chú mèo tới Gibraltar với đội giải cứu

và làm mèo trên tàu cho ba thuyền nữa.

Một trong số đó cũng chìm
trước khi chú về Nhà Belfast cho Thủy thủ.

Nhiều người cho rằng
mèo không phải là những thủy thủ có ích,

hay bạn đồng hành
hợp tác trong mọi lĩnh vực.

Nhưng mèo đã ở bên con người
hàng ngàn năm,

giúp chúng ta thường xuyên
như ta đã giúp chúng.

Vậy làm thế nào
những sinh vật đơn độc này

từ thú hoang
trở thành viên chức thủy quân

tới bạn chung ghế sofa của ta?

Sự thuần hóa của mèo nhà hiện đại

có nguồn gốc từ hơn 10.000 năm
tại "Lưỡi liềm Màu mỡ,"

đầu thời kì đồ đá mới.

Con người học cách
chế ngự thiên nhiên,

sản xuất nhiều thức ăn hơn
lượng nông dân có thể ăn trong một lần.

Nông dân thời kì này chứa thóc dư
trong hố lớn và bình chứa bằng đất sét.

Chỗ chứa thức ăn này
thu hút bầy gặm nhấm,

cũng như kẻ thù của chúng,
Felis silvestris lybica,

mèo hoang ở Bắc Phi và Tây Nam Á.

Những con mèo này là
những thợ săn ăn thịt nhanh và hung dữ.

Và chúng rất giống mèo nhà hiện nay
về kích thước và hình dáng.

Những điểm khác chính là
mèo cổ đại có nhiều cơ bắp hơn,

có lông vằn, và ít gần gũi với
mèo khác và con người.

Con mồi dư dả
trong những kho thóc nhiều chuột

thu hút loài vật
thường sống đơn độc này.

Và khi mèo hoang quen
với hiện diện của con người

và những con mèo khác
trong giờ ăn,

nông dân cũng lờ chúng đi để đổi lấy
việc tiêu diệt sinh vật có hại miễn phí.

Mối quan hệ này có lợi đến nỗi mèo
bắt đầu đến sống với các nông dân thời đó

từ Anatolia đến châu Âu
và Địa Trung Hải.

Sinh vật gây hại
là tai họa ở khắp nơi

Chúng ăn lương thực
và gặm dây thừng,

nên mèo, từ lâu, đã trở thành
những bạn cùng tàu cần thiết.

Cùng lúc những con mèo Anatolia
chu du thế giới này giong buồm,

người Ai Cập cũng thuần hóa
những con mèo bản địa của riêng họ.

Được tôn thờ vì khả năng
giết rắn độc, bắt chim, và chuột,

mèo nhà trở nên quan trọng
trong văn hóa tôn giáo Ai Cập.

Chúng trở thành bất tử trong các bích họa,
chữ tượng hình, tượng, và ngay cả lăng tẩm

được ướp xác cùng với chủ.

Những con mèo trên thuyền Ai Cập
chu du sông Nile,

xua đuổi rắn độc trên sông.

Và khi đặt chân
lên thuyền lớn hơn,

chúng bắt đầu
đi từ cảng này sang cảng khác.

Thời đế chế La Mã, những con thuyền
đi giữa Ấn Độ và Ai Cập

chuyển đưa dòng giống
của mèo hoang Trung Á F. s. ornata.

Nhiều thế kỉ sau, thời Trung cổ,
mèo Ai Cập đã tới tận biển Baltic

trong những thuyền
của người đi biển Viking.

Và cả mèo hoang
cận Đông Phi và Bắc Phi,

có lẽ đã được thuần hóa lúc này,
tiếp tục chu du khắp châu Âu,

cuối cùng, đi thuyền tới Úc và châu Mĩ.

Ngày nay, hầu hết mèo nhà
có tổ tiên

là dòng giống F.s.lybica.
cận Bắc hay Ai Cập.

Nhưng phân tích kỹ bộ gen
và hình thái lông của mèo hiện đại

cho ta thấy rằng, khác với chó,

đã qua hàng thế kỉ phối giống có chọn lọc,

mèo hiện đại rất giống về mặt
di truyền với mèo cổ đại.

Và ngoài việc làm chúng
sống hòa nhập và hiền lành hơn,

ta đã làm được rất ít trong việc thay đổi
hành vi tự nhiên của chúng.

Nói cách khác, mèo hiện nay ít nhiều đều
giống tổ tiên trong quá khứ. Là thú hoang.

Thợ săn dữ tợn.
Sinh vật không coi ta là chủ.

Với lịch sử dài chung sống của hai loài,
có lẽ chúng không sai.