Kedilere Göre Dünyanın Tarihi - Eva-Maria Geigl

Dersin tamamı: https://ed.ted.com/lessons/the-history-of-the-world-according-to-cats-eva-maria-geigl

Eski zamanlarda, yaban kedileri vahşi ve etçil avcılardı. Yüzyıllarca seçici üremeye maruz kalan köpeklerin aksine, günümüz kedileri genetik olarak eski kedilere çok benzer durumdalar. Peki nasıl oldu da bu yalnız yaşayan
canlılar, vahşi avcılardan koltuktaki miskinlere dönüştü? Eva-Maria Geigl modern ev kedilerinin evcilleştirilmesinin izini sürüyor.

Ders Eva-Maria Geigl tarafından, animasyon Chintis Lundgren tarafından yapılmıştır.

27 Mayıs 1941'de Alman savaş gemisi
Bismarck, 2200 kişilik ekibinden

ardında yalnızca 118'ini canlı bırakarak
şiddetli bir çatışmada sulara gömüldü.

Fakat bir İngiliz muhrip gemisi,
esirleri almaya geldiğinde

beklemedikleri bir kazazede buldu.

Suyun üzerinde yüzen bir kalasa sarılmış
siyah beyaz bir kedi.

Sonraki birkaç ay boyunca bu kedi, fare
avlayıp İngilizlerin moralini yükseltti.

Ta ki bir mayın geminin gövdesine
zarar verip onu batırana kadar.

Fakat, mucizevi bir şekilde
kediye zarar gelmedi.

Takma adıyla Batmaz Sam,

kurtarılan tayfayla beraber
Cebelitarık'a gitti

ve Belfast Gemiciler Evi'nde emekliye
ayrılmadan önce,

içlerinden birisi batmış olan üç tane
geminin kediliğini yaptı.

Birçok insan kedileri dayanıklı denizciler

ya da uyumlu yol arkadaşları
olarak düşünmeyebilir.

Fakat kediler, insanlarla beraber,
yüzlerce yıldır, bizim onlara ettiğimiz

kadar yardım edip bizimle çalışmıştır.

Peki nasıl oldu da bu yalnız yaşayan
canlılar, vahşi avcılardan

deniz subaylarına oradan da koltuktaki
miskinlere dönüştü?

Günümüz ev kedisinin evcilleştirilmesinin

izleri Bereketli Hilal bölgesinde 10.000
seneden evvele,

Neolitik Çağ'ın başlangıcına
kadar sürülebilir.

İnsanlar, tek seferde yiyebileceklerinden
daha fazla gıda üreterek

doğayı kendi isteklerine
göre şekillendirmeyi öğreniyorlardı.

Bu Neolitik çiftçiler, fazla tahıllarını
geniş oyuk ve kil ambarlarda saklardı.

Fakat bu depolar kemirgen
sürüleriyle birlikte

onların avcıları Felis silvestris lybica-
Kuzey Afrika ve Güneybatı'da bulunan

yabani kedilerinin dikkatini çekti.

Bu yabani kediler hızlı, vahşi
ve etçil avcılardı.

Dikkat çekici bir biçimde günümüz evcil
kedileriyle görünüş açısından benzerlerdi.

Esas farkları, eski yabani kediler daha
kaslıydı, çizgili postları vardı,

insanlara ve diğer kedilere karşı daha az
arkadaş canlısıydılar.

Kemirgenlerin istila ettiği tahıl
ambarlarındaki avın bolluğu

normalde yalnız yaşayan
bu hayvanların aklını çeldi.

Yabani kediler yemek saatlerinde,
insanların ve kedilerin varlığını

tolere etmeyi öğrendikçe

çiftçiler de, ücretsiz yardımları
karşılığında kedileri tolere ettiler.

Bu ilişki o kadar faydalıydı ki kediler
Neolitik çiftçilerle birlikte Anadolu'dan

Avrupa'ya ve oradan da
Akdeniz'e göç etti.

Zararlı hayvanlar yedi denizin büyük
bir musibetiydi.

Erzakları yiyip ve ipleri kemiriyorlardı,
bu nedenle

uzunca bir süre kediler,
gemiciliğin vazgeçilmezi olmuşlardı.

Bu dünyayı dolaşan kedilerin yelken
açmasıyla hemen hemen aynı zamanda

Mısırlılar kendi yerel kedilerini
evcilleştirdiler.

Zehirli yılanları ve fareleri öldürme,
kuşları yakalama özellikleri nedeniyle

saygı duyulan evcil kediler, Mısır din
kültürü için önemli hâle geldiler.

Fresklerde, hiyerogliflerde, heykellerde
ve hatta mezarlarda sahipleriyle birlikte

mumyalanarak ölümsüzlük kazandılar.

Mısır gemi kedileri, su yılanlarını uzakta

tutarak Nil'i dolaştılar.

Daha büyük gemilere terfi ettikten sonra

limandan limana göç etmeye başladılar.

Roma İmparatorluğu döneminde, Hindistan ve
Mısır arasında seyahat eden gemiler

Asya Yaban Kedisi F.s ornata'nın
kökenini taşıdı.

Asırlar sonra, Orta Çağ'da Mısır kedileri,
Vikingli denizcilerin gemilerinde

Baltık Denizi'ne seyahat etti.

Hem Yakın Doğu, hem de Kuzey Afrika

yaban kedileri

-bu noktada muhtemelen evcil-
en sonunda Avustralya ve Amerika'ya

açılarak Avrupa'yı seyahate devam ettiler.

Bugün, pek çok ev kedisi F.s.lybica'nın

Yakın Doğu ya da Mısır soyundan türedi.

Fakat genomlarının ve kürk desenlerinin
yakın analizleri, yüzyıllarca

seçici üremeye maruz kalan
köpeklerin aksine

günümüz kedileri genetik olarak

eski kedilere çok benzer durumdalar.

Daha sosyal ve uyumlu yapmanın
dışında, onların doğal davranışlarını

değiştirmek için çok az şey yaptık.

Diğer bir deyişle; günümüz kedileri
hemen hemen

hep oldukları gibiler: Vahşi Hayvanlar.

Çetin avcılar. Bizi sahipleri olarak
görmeyen yaratıklar.

Tarihimize bakılırsa, haklı olabilirler.