Rogier van der Heide: Dlaczego światło potrzebuje cienia

Architekt światła Rogier van der Heide przedstawia nam nowy, wspaniały sposób patrzenia na świat - poświęcanie uwagi światłu (oraz ciemności). Przykłady klasycznych budynków obrazują głęboko przemyślaną grę światła.

Na ekranie widzimy piękną myśl:

"Światło stwarza atmosferę,

światło pozwala nam czuć przestrzeń,

światło jest wyrazem struktury."

To nie są moje słowa.

Powiedział to Le Corbusier,

sławny architekt.

Tu możecie zobaczyć co miał na myśli

na przykładzie jego pięknej budowli --

kaplicy Notre Dame du Haut w Ronchamp --

gdzie stworzył oświetlenie,

które mogło powstać tylko dzięki istnieniu mroku.

Uważam, że to jest kwintesencja

mojej 18-minutowej wypowiedzi -

nie ma dobrego światła,

zdrowego i mającego na nas pozytywny wpływ

bez odpowiedniej dawki ciemności.

Tak zwykle oświetlamy nasze biura.

Mamy zasady i standardy,

które mówią nam że światło powinno

być tak jasne i równomierne.

Tak tworzymy jednorodne oświetlenie

z jednej ściany do drugiej

regularnymi siatkami lamp.

To jest zupełnie inne

niż to co wam pokazałem

u Le Corbusier'a.

Jeśli zastosowalibyśmy te standardy

do Panteonu w Rzymie

nigdy nie wyglądałby tak jak wygląda,

ponieważ te piękne cechy światła,

które wszędzie widzimy

mogą się pojawiać

dzięki temu, że jest tam również ciemność.

Mniej więcej to samo powiedział Santiago Calatrava:

"Światło, wykorzystuję je w moich budynkach

dla komfortu."

Nie mówił tu o komforcie w stylu 5-daniowego obiadu

w porównaniu do jednodaniowego posiłku,

lecz miał na myśli komfort

znaczenia/jakości budynku dla ludzi.

Mówił, że możecie zobaczyć niebo

i doświadczyć słońca.

Stworzył te wspaniałe budynki

gdzie możecie zobaczyć niebo

i doświadczyć słońca,

co stwarza lepsze warunki życia

ze względu na znaczenie słońca

zarówno w jego świetle jak i cieniu.

To wszystko sprowadza się do słońca.

Ten obraz słońca może sugerować,

że słońce jest czymś złym i agresywnym.

Nie zapominajmy jednak, że ze Słońca

pochodzi cała energia na tej planecie.

Światło jest jedynie przejawem

tej energii.

Słońce odpowiada za dynamikę, za zmiany kolorów.

Słońce to piękno wokół nas,

tak jak w tym budynku -

High Museum [of Art] w Atlancie -

stworzonym przez Renzo Piano z Włoch,

wraz z Arup Lighting,

błyskotliwym zespołem projektantów oświetlenia.

Razem stworzyli

bardzo subtelną modulację światła

w tej przestrzeni,

odpowiadającą słońcu na zewnątrz

dzięki tym pięknym otworom w dachu.

Tak więc w pewnym sensie

można zobaczyć słońce.

Zaprojektowali

integralną część budynku tak

by poprawić jakość przestrzeni

otaczającej odwiedzających muzeum.

Stworzyli ten cień,

który tutaj widać,

przesłaniający słońce,

lecz otwierający się na dobre światło.

Tutaj możecie zobaczyć

ich piękny proces projektowy

z fizycznymi modelami

za pomocą metod ilościowych i jakościowych

by uzyskać efekt finalny:

w pełni zintegrowany,

spójny z architekturą.

Pozwolili sobię na pare błędów.

W paru miejscach widać bezpośrednie światło,

łatwo było jednak wykryć, skąd ono pochodzi.

Ludzie wchodzą do tego budynku

by cieszyć się słońcem,

tą dobrą stroną słońca.

Cieszyć się słońcem

można na wiele sposobów.

Tak, jak tutaj,

lub w sposób bardziej osobliwy - jak tu --

to rok 1963

i obserwacja zaćmienia słońca

w Stanach Zjednoczonych.

Jest tam dość jasno,

więc ci ludzie znaleźli intrygujące rozwiązanie.

Jest to wymowna ilustracja tego o czym mówię --

że piękna dynamika słońca,

wprowadzenie jej do budynku,

tworzy jakość zabudowanego środowiska,

która wzbogaca nasze życia.

To wszystko zależy od ciemności

tak samo jak od światła,

inaczej nie widać tej dynamiki.

W kontraście do biura,

które pokazałem na początku

mamy tu bardzo znane biuro, White Group.

Są specjalistami do spraw energetyki odnawialnej.

Naprawdę praktykują to, co głoszą --

to biuro nie posiada elektrycznego oświetlenia.

Po jednej stronie

jest olbrzymie szklane okno,

które pomaga światłu dostać się do środka

głęboko w przestrzeń

i stworzyć przepiękną jakość i wielki zakres dynamiki.

Może być dość ciemno, a ty robisz swoją robotę,

ale też może być bardzo jasno, a ty robisz swoją robotę.

Ludzkie oko

posiada niesamowitą zdolność adaptacji

do różnych warunków oświetleniowych,

które razem tworzą miejsce,

które nigdy nie jest nudne ani przytępiające

i przez to pomaga nam wzbogacić nasze życie.

Przedstawię wam pokrótce tego człowieka.

To Richard Kelly,

urodzony 100 lat temu.

Mówię o nim ponieważ

jest to rocznica tych narodzin.

W latach 30. XX wieku, Richard Kelly był pierwszą osobą,

która opisała nowoczesną

metodologię projektowania oświetlenia.

Stworzył trzy terminy:

blask ogniskowej,

luminescencja otoczenia

gra połysku.

Pomimo tego, że są różne

poglądy na temat światła w architekturze,

wszystkie te pojęcia razem

tworzą to przepiękne doświadczenie.

Zaczynając od blasku ogniskowej.

Miał na myśli coś takiego --

gdzie światło nadaje kierunek w przestrzeni

i pomaga się poruszać.

Lub coś takiego - to jego projekt

dla General Motors, dla salonu samochodowego.

Wkraczacie w tą przestrzeń

i czujecie, "Wow! To jest imponujące",

tylko ze względu na ten punkt,

to ogromne źródło światła w środku.

Dla mnie jest to coś teatralnego,

ale wrócę do tego później.

Jest to światło reflektora na artyście,

które pozwala wam się skupić.

Mogłoby to być światło przedzierające się przez chmury,

oświetlające skrawek ziemi,

podkreślające go,

kontrastując z mrocznym otoczeniem.

Lub w dzisiejszych galeriach handlowych:

mogłoby być podświetleniem towaru,

tworząc akcenty nadające kierunek.

Luminescencja otoczenia to coś zupełnie innego.

Richard Kelly widział to jako coś nieskończonego,

coś bez wyraźnego centrum,

gdzie wszystkie detale

rozpływają się w nieskończoności.

Dla mnie to bardzo komfortowy rodzaj światła,

pozwalający się zrelaksować

i rozmyślać.

To mogłoby być coś takiego:

Narodowe Muzeum Nauki w Londynie,

gdzie ten niebieski

obejmuje wszystkie wystawy i galerie

jednym gestem.

I ostatecznie, Kelly'ego podejście do gry połysku.

Ta gra w nocnym niebie Hong Kongu,

lub może żyrandol w operze,

lub jak ten w teatrze,

który jest ozdobą,

wisienką na torcie, coś figlarnego,

zaledwie dodatek

do środowiska architektury.

Te 3 różne elementy,

tworzą razem środowisko,

które pomaga nam czuć się lepiej.

Możemy je stworzyć jedynie z ciemności.

Wytłumaczę to później.

I wydaje mi się, że jest to coś, co Richard Kelly, tu po lewej,

tłumaczył Ludwigowi Mies Van der Rohe.

Za nimi, budynek Seagram,

który później stał się

ikoną nowoczesnego projektowania oświetlenia.

W tamtych czasach, były wczesne próby

terapi światłem.

Widać tutaj zdjęcie przedstawiające Bibliotekę Medycyny,

gdzie ludzie są wystawiani na słońce by wyzdrowieli.

To trochę inna historia,

zdrowotny aspekt światła,

od tego o czym dzisiaj mówię.

W dzisiejszej medycynie,

istnieje zrozumienie światła,

w prawie biochemiczny sposów.

Uważa się

że kiedy patrzymy,

to żółte światło najbardziej nam pomaga,

na nie jesteśmy wyczuleni najbardziej.

Lecz nasz rytm dobowy,

ten, który pomaga nam wstać i zasnąć,

być czujnym i zrelaksowanym, i tak dalej,

jest kontrolowany przez niebieskie światło.

I poprzez modulację ilości niebieskiego

w naszym otoczeniu,

możemy pomóc ludziom być zrelaksowanym, czujnym,

zasnąć lub nie.

Dzięki temu

może w bliskiej przyszłości,

światło pomoże szpitalom

leczyć ludzi szybciej,

szybciej odzyskać zdrowie.

Może w samolotach

moglibyśmy przezwyciężyć jet lag.

Może w szkołach, moglibyśmy pomóc dzieciom uczyć się lepiej,

ponieważ mogłyby bardziej koncentrować się na pracy.

Można wyobrazić sobie wiele zastosowań.

Ale chciałbym mówić dalej

o kombinacji

światła i ciemności

jako jakości w naszym życiu.

Korzystamy ze światła także na potrzeby interakcji społecznych -

by tworzyć związki

z wszystkimi tymi cechami dookoła nas.

To miejsce gdzie się gromadzimy,

gdy mamy sobie coś do powiedzenia.

To wszystko dotyczy tej planety.

Ale kiedy patrzysz na nią w nocy, wygląda tak.

I wydaje mi się, że jest to najbardziej szokujący obraz,

jaki pokażę dzisiaj.

Ponieważ całe to światło

idzie w niebo.

Nigdy nie dociera do ziemi,

dla której było przeznaczone.

Nigdy nie posłuży ludziom.

Jedynie niszczy ciemność.

W skali światowej, wygląda to tak.

Jest to niesamowite, to co widzicie -

jak dużo światła idzie w niebo

i nigdy nie dociera do ziemi.

Ponieważ, gdy patrzymy na Ziemię

byłby to inspirujący obraz,

gdzie mrok jest dla naszej wyobraźni

i rozmyślań

i pomaga nam odnieść się do wszystkiego.

Świat się zmienia,

urbanizacja jest motorem postępowym wszystkiego.

Zrobiłem to zdjęcie dwa tygodnie temu w Guangzhou

i zdałem sobię sprawę, że 10 lat temu

nie było takich budynków.

Było to o wiele mniejsze miasto,

a tempo urbanizacji

jest niesamowite i ogromne.

Musimy zrozumieć te podstawowe pytania:

Jak ludzie przemieszczają się tych nowych miejskich przestrzeniach?

Jak dzielą się swoją kulturą?

Jak radzą sobie ze zjawiskami takimi jak mobilność?

Jak możemy sprawić, by światło się tam dostało?

Nowe technologie

są dzisiaj w stanie

przyczynić się do nowych rozwiązań

które poprawią nasze otoczenie.

Nie tak dawno temu

nasze światło było produkowane

za pomocą takich lamp.

Oczywiście mieliśmy lampy halogenowe i świetlówki

i podobne.

Teraz mamy LED,

tutaj jest najnowsza.

Możecie zobaczyć jak niesamowicie mała jest.

Właśnie to daje nam unikalne możliwości.

Dzięki małym rozmiarom

pozwala nam umieścić światło gdziekolwiek go potrzebujemy.

I możemy je wyłączyć, gdy nie jest potrzebne

zachowując ciemność.

Jest to, moim zdaniem, bardzo interesująca propozycja

i nowy sposób oświetlania otoczenia

uwzględniający nasze dobre samopoczucie.

Chciałbym wam pokazać jak to działa,

ale cztery takie mieszczą się na moim palcu,

więc niewiele byście zobaczyli.

Poprosiłem więc nasze laboratorium o zrobienie z tym czegoś

i powiedzieli, "Dobrze, możemy coś zrobić."

Stworzyli dla mnie największą LED na świecie

specjalnie na potrzeby TEDx w Amsterdamie.

Oto ona.

Taka sama, jaką widzieliście, tylko 200 razy większa.

Szybko pokażę wam jak to działa.

Gwoli wyjaśnień.

Każda LED robiona dzisiaj

daje niebieskie światło.

Nie jest to ani przyjemne, ani wygodne.

I z tego względu

przykrywamy LED

fosfotrową nakładką.

Fosfor jest wtedy pobudzany przez niebieskie światło

i daje białe, przyjemne i ciepłe.

I kiedy dodamy tę soczewkę

stworzymy wiązkę światła by wysłać ją gdziekolwiek zechcemy

bez utraty światła

na niebo czy cokolwiek innego.

Tak więc można zachować mrok i stworzyć światło.

Chciałem wam to tylko pokazać

byście zrozumieli jak to działa.

Dziękuje.

Możemy przejść dalej.

Musimy przemyśleć sposób w jaki oświetlamy nasze miasta.

Musimy ponownie przemyśleć

światło jako główne rozwiązanie.

Dlaczego te autostrady są ciągle oświetlone?

Czy jest to rzeczywiście potrzebne?

Czy nie moglibyśmy być bardziej wybiórczy

i stworzyć lepsze środowisko, korzystające również z mroku?

czy możemy być bardziej delikatni ze światłem?

Tak jak tutaj - to jest niski stopień oświetlenia.

Czy możemy zaangażować ludzi bardziej

w projekty świetlne, które tworzymy,

tak by chcieli się z nimi połączyć, jak tutaj?

Czy możemy stworzyć proste rzeźby,

które są inspirujące zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz?

Czy możemy zachować ciemność?

Ponieważ znaleć dziś takie miejsce na Ziemi

jest bardzo, bardzo trudno.

A znaleźć tak gwieździste niebo jest nawet trudniej.

Nawet na oceanach tworzymy dużo światła,

które moglibyśmy zakazać ze względu na zwierzęta,

w trosce o ich dobro.

Jest to znany fakt, że migrujące ptaki, dla przykładu

stają się zdezorientowane

ze względu na te platformy wiertnicze.

I odkryliśmy, że, gdy sprawimy, żeby te światła świeciły na zielono

ptaki leciały w poprawnym kierunku.

Nie były już niespokojne.

Raz jeszcze okazuje się,

że czułość widmowa

ma wielkie znaczenie.

We wszystkich tych przypadkach, jak sądze,

powinniśmy zacząć robić światło z ciemności

i używać ciemności jak płótna -

tak jak to robią artyści wizualni

tak jak Edward Hopper w tym obrazie.

Myślę, że w tym obrazie jest sporo napięcia

Kiedy go widzę

zaczynam myśleć, kim są Ci ludzie?

Skąd pochodzą? Dokąd idą?

Co się wydarzyło? Co się wydarzy w przeciągu pięciu minut?

Ukazuje ono wszystkie te opowieści i to napięcie,

tylko dzięki ciemności i światłu.

Edward Hopper był prawdziwym mistrzem

w tworzeniu narracji

poprzez grę światła i cienia.

Możemy wyciągnąć lekcje

i tworzyć bardziej interesującą i inspirującą architekturę.

Możemy to zrobić w przestrzeniach hadlowych, jak tutaj.

I wciąż możemy wyjść na zewnątrz

podziwiać najpiękniejszy pokaz w całym wszechświecie,

którym jest oczywiście sam wszechświat.

Daje wam więc ten przecudowny, pouczający

obraz nieba

widziany tak z centrum miasta,

gdzie widać jedną gwiazdę lub dwie i nic więcej.

oraz z obszarów wiejskich,

gdzie możemy rozkoszować się

tym wielkim, wspaniałym i pięknym przedstawieniem

konselacji i gwiazd.

W architekturze działa to tak samo.

Doceniając mrok przy projektowaniu światła

tworzymy o wiele bardziej interesujące otoczenie,

które prawdziwie wzbogaca nasze życia.

To jest najbardziej znany przykład.

Kościół Światła Tadao Ando.

Myślę jednak także

o spa w Vals projektu Peter'a Zumthor'a,

gdzie światło i mrok, w łagodnych połączeniach

współgrają by zdefiniować przestrzeń.

O stacji Southern w Londynie projektu Richard'a McCormack'a,

gdzie można zobaczyć niebo,

pomimo tego, że jest się pod ziemią.

Na koniec chciałbym zaznaczyć,

że wiele z tej inspiracji czerpałem z teatru.

I uważam, że to fantastycznie, że dzisiaj doświadczamy TEDx

po raz pierwszy w teatrze,

ponieważ sądze, że wiele mu zawdzięczamy.

Nie byłaby to tak inspirująca scenografia

bez teatru.

Sądze, że teatr jest miejscem,

gdzie można wzbogacić życie za pomocą światła.

Dziękuję.

(Oklaski)