Pandemi yakın geleceği nasıl şekillendirecek

Bill Gates gelecek aylarda koronavirüs pandemisi için yaşanabilecek en iyi (ve en kötü) senaryoları anlatıyor, virüs bulaşını azaltmanın zorluklarını açıklıyor, gelecek vaat eden aşı adayları hakkında haberler veriyor, normalleşmeye dair görüşlerini aktarıyor ve hatta kendisi hakkında dolaşan komplo teorilerine yanıt veriyor. Kendisi gibi hayırseverlere yönelik yaptığı, eylemleri, kararlılığı ve farkındalığı güçlendirme çağrısı için takipte kalın. (TED başkanı Chris Anderson tarafından sunulan bu sanal sohbet, 29 Haziran 2020'de kaydedildi.)

Chris Anderson: Hoş geldin, Bill Gates.

Bill Gates: Teşekkürler.

CA: Pekala. Seni burada
görmek harika, Bill.

Bildiğin gibi, bu pandemi
hakkında üç ay kadar önce

bir TED sohbeti yapmıştık

ve o sırada -- sanırım Mart'ın sonuydu --

ABD'de 1.000'den az,

dünya çapında da
20.000'den az kişi ölmüştü.

Bugünkü durum ise ABD'de
yaklaşık 128.000 can kaybı,

dünya çapında da yarım milyondan fazla.

Bu üç ay içinde oldu,

üç ay içinde.

Bu yılın geri kalanında neler
olabileceğine ilişkin teşhisin nedir?

Sen birçok modeli takip ediyorsun.

Sence en iyi ve en kötü
ihtimaller neler olabilir?

BG: İhtimallerin aralığı,
maalesef, epey geniş.

Örneğin, sonbahara girdiğimizde

Nisan dönemindeki en kötü ölüm oranımızla
yarışacak bir ölüm oranımız olabilir.

Çok fazla genç insan enfekte olursa

onlar da er geç, yeniden yaşlı
insanları enfekte edecektir,

sonra da virüs bakım evlerine,
evsizler barınaklarına,

ölümün çok fazla olduğu
olduğu yerlere ulaşacaktır.

Muhtemelen değineceğimiz
yenilik konusunda,

-- tanı ve tedavi araçları, aşılar --

o konuda iyi gelişmeler var

ancak hiçbir şey, ABD'de güz döneminin
kötü olabileceği gerçeğini değiştirmiyor.

Durum, bir ay önce
beklediğimden daha kötü.

Eski hareketliliğimize geri
döndük, maske takmıyoruz

ve şimdi virüs, daha önce fazla vaka
görülmeyen şehirlere de ulaşmış durumda.

Yani, zorlu bir süreç olacak.

Şu anki ölüm oranımızın altına
düşmemiz ihtimali söz konusu değil,

ki bu günde 500 ölüm demek,

ancak daha önce yaşadığımız,

günde 2.000'e yakın kayıp verdiğimiz
noktaya yeniden gelme riskimiz çok fazla,

çünkü sosyal mesafeye
ve davranış değişikliklerine

Nisan ve Mayıs'ta uyduğumuz
kadar uymuyoruz.

Ayrıca bildiğimiz gibi,
bu virüs bir miktar da mevsimsel,

yani sıcaklığı, nemi ve evde
geçirilen zamanı göz önüne alırsak

enfeksiyonun gücü, sonbahara
girdiğimizde daha kötü olacaktır.

CA: ABD için düşünülen olası senaryolarda,

yani, sayılara bakarak bazı tahminler
yapıldığında ulaşılan sonuç,

eğer dikkatli olmazsak,
bu yıl bitmeden bile

çeyrek milyondan fazla
ölüm olacağını gösteriyor.

Dünya çapında da sanırım, yılın sonunda
ölü sayısı milyonlarla ifade edilebilir.

Yazın artan sıcaklığın bize yardımcı
olduğuna dair kanıt var mı?

BG: Tamamen emin değiller

ancak IHME modeli, Mayıs'ta durumun neden
daha kötü olmadığını açıklayabilmek için

sıcaklık ve nem gibi mevsimsel
faktörleri kesinlikle kullanmak istedi.

Modeller, dışarıya çıkmamızın
ve hareketlilik sayılarının artmasının

daha fazla enfeksiyon ve ölüme
yol açmasını bekliyorlardı,

bu yüzden şöyle demek istediler:

"Mayıs'ta ve Haziran'da durumun neden
olduğundan daha kötü olmadığını

anlamlandırmak için mevsimselliği
kullanmam gerekiyor."

Güney Yarım Küre'de bunu görüyoruz.

Örneğin, mevsimleri tam
tersi şekilde yaşayan Brezilya

ve tüm Güney Amerika şimdi
büyük bir salgın yaşıyor,

Güney Afrika çok hızlı
büyüyen bir salgın yaşıyor.

Neyse ki Avustralya ve Yeni Zelanda'da,
yani Güney Yarım Küre'nin son ülkelerinde

vaka sayıları çok az ve çabalamaya
devam etmek zorunda olsalar da

"On vakamız var, bu büyük bir
sorun. Bunu çözmeliyiz," diyorlar.

Bunlar, sayıları düşürmeyi
başaran harika ülkelerden bazıları,

öyle ki testler, karantina ve temas takibi

sayıları sıfıra yakın tutma
konusunda işlerine yarıyor.

CA: Nüfus yoğunluğunun daha düşük olması

ve izolasyonun daha kolay
olması da yardımcı olmuştur.

Bununla beraber, zekice politikaları var.

BG: Her şey üstel değerlerle gelişiyor,
yani biraz iyi çalışma çok yol katediyor.

Bu iş çizgisel değil.

Vaka sayınız ABD'deki kadar fazlaysa
temas takibi yapmak çok önemli

ancak vaka sayısını sıfırlamaz.

Düşük sayılarda kalmanıza yardım eder
ancak bu çok zorlayıcı olur.

CA: Yani Mayıs ve Haziran'da,

ABD'deki sayılar bazı modellerin
tahmin ettiğinden daha iyiydi

ve bunun sebebinin kısmi olarak
hava sıcaklığı olduğu varsayılıyor.

Şu an ABD'de gördüklerimizi, endişe verici
bir vaka artışı olarak tanımlar mıydın?

BG: Doğru.

Örneğin, New York bölgesinde vakalar
bir miktar azalmaya devam ediyor

ama ülkenin diğer kısımlarında,
şu an özellikle de Güney'de

bunu dengeleyen artışlar var.

Ayrıca bu bölgelerdeki gençlerde
testlerin pozitif çıkma oranı

bazı riskli bölgelerde
gördüğümüzden daha fazla.

Açıkça görülüyor ki gençlerin
hareketliliği yaşlılardan daha çok arttı.

Yani yaş yapısı şu an çok genç

ancak maalesef çok kuşaklı haneler
ve bakımevleri çalışanları yoluyla,

hem etkinin ortaya çıkışındaki gecikme
hem de bulaşıcılığın artması ile

yaşlılara geri dönecek
ve ölüm oranı tekrar artacak,

şimdi 2.000'lerden 500'lere
düşmüş durumda olsa bile.

CA: Bunun bir sebebi de

vaka sayıları ile ölüm sayıları arasında
üç haftalık bir gecikme olması mı?

Belki de kısmi olarak,

bazı etkili müdahalelerin yapılmasından

ve artık daha bilgili olduğumuz için

genel ölüm oranının biraz düşmesi
olasılığını görebildiğimizden mi?

BG: Evet, aşırı yüklenme olmadığında
ölüm oranı her zaman daha düşük.

Hastanelere aşırı yüklenme
olduğunda İtalya, İspanya

hatta ilk zamanlarda New York
ve kesinlikle Çin --

buralarda oksijen gibi çok temel
şeyleri bile sağlamaya imkan yoktu.

Birleşik Krallık'ta yapılan, vakfımız
tarafından finanse edilen bir çalışma

iyileştiriciliği kanıtlanmış
olan remdesivir dışında

işe yarayan bir madde buldu.

Bu deksametazon ve ağır hastalarda
ölüm riskini yüzde 20 düşürüyor.

Bu konularda yapılmış epey plan var.

Hidroksiklorokin hiç pozitif veri
oluşturmadı, yani o bitmek üzere.

Hâlâ devam eden birkaç deneme var

ancak şu an denenen
şeylerin listesini düşünürseniz,

ki bunlara monoklonal
antikorlar da dahil,

sonbahar için daha çok aracımız olacak.

Yani ölüm oranından
konu açılmışken iyi haber şu:

Bazı yenilikleri çoktan yaptık ve çok
daha fazlası gelecek, sonbaharda bile.

Monoklonal antikorları
denemeye başlamalıyız,

beni en çok heyecanlandıran tedavi bu.

CA: Aslında birazdan sana
bunun detaylarını soracağım

ama ölüm oranları konusunu
toparlayacak olursak --

İyi işleyen bir sağlık
sistemini ele alalım,

örneğin hastanelerin aşırı
dolu olmadığı haliyle ABD,

sence burada şu an tüm vakalar içinde
ölüm yüzdesi yaklaşık olarak nedir?

Yüzde birin altında olabilir mi?

BG: Her vaka tespit edildiyse, evet.

Yüzde birin kesinlikle altındadır.

İnsanlar yüzde 0,4 veya 0,5
olarak tahmin ediyor.

Asemptomatik geçirenleri
de hesaba katarsak

muhtemelen 0,5'in de
altındadır ve bu iyi bir haber.

Ölüm oranı yüzde beş de olabilirdi.

Bu hastalığın bulaşma dinamikleri,

uzmanların tahmin
ettiğinden bile daha karışık.

Asemptomatik ve semptom
öncesi bulaşım miktarı

ve "Galiba öksürüyorum," diye fark
edilebilen bir tür öksürme olmaması --

çoğu solunum hastalığı öksürük yapar.

Bunun erken dönemlerde
yaptığı ise öksürük değil,

şarkı söylemek, gülmek, konuşmak --

hatta, özellikle süper yayıcılar, yani
çok yüksek viral yük taşıyan insanlar

virüsü bu şekilde yayıyor.

Bu çok yeni bir şey.

Uzmanlar bile
"Bu bizi gafil avladı," diyor.

Asemptomatik yayılım miktarı
ve öksürük olmaması

grip ve tüberkülozda pek
görülen şeyler değil.

CA: Evet, bu virüsün
şeytani bir kurnazlığı.

Peki, asemptomatik bulaş,
toplam bulaşın yüzde kaçına denk geliyor?

Tüm bulaşın yarısının semptom öncesi
bulaş olduğuna dair bazı sayılar duydum.

BG: Evet, eğer semptom
öncesi olanlar sayılırsa

birçok araştırma bunun
yüzde 40 olduğunu gösteriyor

ve bir de hiç semptom göstermeyenler var.

Üst solunum yoluna geçen
virüs miktarı biraz bağlantısız.

Bazı insanların buralarında çok virüs
olup akciğerlerinde çok az olabilir

ve kötü semptomlara yol açan şey
akciğerinize aldığınız virüs --

ve diğer organlara
ama çoğunlukla akciğerler --

ve bu noktada tedaviye ihtiyacınız oluyor.

Yani, bulaş bakımından en kötü senaryo

üst solunum yolunda çok fazla virüs olup
akciğerinde neredeyse hiç olmayan kişiler,

çünkü hastaneye gitmiyorlar.

CA: Doğru.

Bu durumda asemptomatikleri
semptom öncesi olanlara eklersek

bulaşın yüzde 50'den fazlası semptom
göstermeyen insanlardan mı kaynaklanıyor?

BG: Bulaşı ölçmek daha zor.

Bazı noktaları tespit edebiliyoruz
ancak aşıyla ilgili büyük bir soru bu:

Aşı, hastalığı önlemesinin yanında,

ki bunu denemeler gösterecek,

kişinin hastalığı başkasına
bulaştırmasını da engelliyor mu?

CA: Bu aşıyla ilgili önemli
bir soru, bunu konuşalım

ama oraya gelmeden,

son birkaç ayda virüsle ilgili, onunla
savaşma yollarımızı etkileyecek olan

başka sürpriz bilgilerle karşılaştık mı?

BG: Hâlâ süper yayıcıların
ayırt edici özelliklerini,

genel profillerini tanımlayamadık

ve belki de hiç yapamayacağız.

Belki de rastgele olan bir şeydir.

Eğer onları saptayabilseydik --

bulaşın çoğundan, virüs yükü çok
fazla olan bu birkaç insan sorumlu

ama maalesef, bunu henüz çözemedik.

Bu bulaşma yoluna göre,

eğer hiç kimsenin konuşmadığı bir
odadaysanız çok daha az bulaş olur.

Bu yüzden uçaklarda bulaş olsa bile,

sadece yakınlık ölçümüne bakarak
bekleyeceğinizden çok daha az

çünkü uçakta, koro veya restoran benzeri
kapalı bir ortamda olacağından

çok daha az yüksek sesli konuşma olur
ve böyle bir ortamda solumazsınız.

CA: Uçağa binip maske takmayı reddeden
birinin etiği hakkında ne düşünüyorsun?

BG: Eğer uçağın sahibi onlarsa sorun yok

ama uçakta başkaları da varsa
o insanları tehlikeye atmak demek.

CA: Salgının başlarında, DSÖ insanlara
maske takmaları önerisinde bulunmadı

çünkü ön saflardaki sağlık çalışanlarına
yetmeyeceğinden endişeleniyorlardı.

Şimdi bakıldığında bu yaptıkları
çok büyük bir hata mıydı?

BG: Evet.

Tüm uzmanlar maskenin
önemi konusunda pişman --

burada konu yine asemptomatiklere geliyor.

Eğer insanlar Ebola'daki gibi
çok semptomatik olsalardı,

o zaman farkında olurdunuz
ve kendinizi izole ederdiniz,

yani maske gibi bir şeye
ihtiyacınız olmazdı.

Maskenin önemi düşünülünce

tıbbi maskelerin normal maskelerden
ayrı bir tedarik zincirinin olması,

normal maskelerin üretiminin
kolayca yükseltilebilecek olması,

maske ile semptom öncesi ve asemptomatik
bulaşın önlenebilecek olması --

yani bu bir hataydı
ama komplo değildi.

Şimdi daha çok bilgi sahibiyiz.

Şu an bile, maskelerin faydası
konusundaki hata çubuklarımız

kabul etmek istediğimizden fazla

ama yine de kayda
değer bir faydaları var.

CA: Pekala, topluluğumuzdan
gelen bazı soruları alacağım.

Ekrana koyalım.

Jim Pitofsky soruyor: "Sizce normalleşme
çalışmaları ABD için çok mu erken,

eğer öyleyse, pandemi konusunda
sorumlu davranmak kaydıyla

ne kadar ileri gidilmeli?"

BG: Bu soru, örneğin okula
gitmenin yararları ile

gidenlerin hastalanma riski arasında
nasıl ödünleşim yaptığınız sorusu --

bunlar gerçekten zor sorular.

Hiçbir insanın çıkıp

"Bu ödünleşimi nasıl yapacağımızı
biliyorum," diyebileceğini sanmıyorum.

Bulaşın nerelerde sık
olduğunu anlayabildiğimizi,

gençlerin de enfekte olabildiğini

ve çok kuşaklı bulaş zincirinin
bir parçası olduklarını düşününce

bu ihtimali çıkarmalıyız.

Eğer yalnızca sağlık açısından düşünürsek
gereğinden fazla normalleştik.

Akıl sağlığı bakımından

veya aşılara ulaşım gibi normal sağlık
hizmetleri bakımından düşünüldüğünde

normalleşmenin faydaları var

ancak bence normalleşmenin bir
kısmı faydadan çok risk yarattı.

Örneğin barları bu kadar erken açmak,

bu gerçekten akıl sağlığı için
çok mu önemliydi?

Belki de değildi.

Bence normalleşme
konusunda pek başarılı olamadık

ve eminim ki araştırmalar yaptıkça

bu kadar hızlı normalleşmememiz
gerektiğini fark edeceğiz.

Bir yandan da okul durumu var,

bugün burada otururken bile

şehir içindeki okulların
sonbahar planı ile ilgili,

bu konudaki ödünleşimlerle ilgili net bir
siyah ya da beyaz görüşe sahip olamam.

Çocukların okula gitmesine izin
vermenin çok büyük yararları var

ama risk nasıl ölçülebilir ki?

Fazla vakası olmayan bir şehirdeyseniz

ben yararın muhtemelen
orada olduğunu söylerdim

ama bu şaşırabileceğiniz
anlamına da gelir.

Vakalar artabilir ve bu sefer
bunu değiştirmeniz gerekir

ki kolay bir şey değil.

Benim düşünceme göre, ABD genelinde

okulları açmanın iyi bir ödünleşim
olmayacağı çok yer olacaktır.

Bu hastalık, adaletsizliğin her
boyutunu daha da kötüleştirdi:

iş türü, internet bağlantısı, okulun
çevrimiçi eğitim yapabilme gücü.

Beyaz yakalı çalışanlar --

insanlar itiraf etmekten utansa da

bazıları şimdi daha üretken, evde
çalışmanın yarattığı esnekliği seviyorlar

ve diğer insanların birçok yönden zor
durumda olduğunu bildiğinizde,

ki çocuklarının okula
gitmemesi buna dahil,

bu çok kötü bir his.

CA: Kesinlikle. Sıradaki soruyu alalım.

[Nathalie Munyampenda] "Rwanda'da,

bizim için fark yaratan şey erken
müdahale politikaları oldu.

Bu noktada, ABD için ne tür
politika müdahaleleri önerirsiniz?"

Bill, senin koronavirüs
lideri olarak atanıp

halka konuşma yapma yetkisi
alacağın günün hayalini kuruyorum.

Sen ne yapardın?

BG: Benim ve vakfın temel
uzmanlık alanı yenilik araçları.

Açıkça görülüyor ki, bazı normalleşme
politikaları gereğinden fazla cömert

ancak bu sonuca herkesin
varabileceğini düşünüyorum.

Liderliğe ihtiyaç var,

hâlâ büyük bir sorunumuz
olduğunu kabul etmek

ve bunu siyasi bir şeye çevirip

"Bu yaptığımız şey harika
olmadı mı?" dememek gerek.

Hayır, harika değil

ancak pek çok insan bu
durumda, uzmanlar da dahil --

anlamadıkları birçok şey var

ve herkes, nasıl bir adım
atmış olursa olsun

bunu bir hafta önce
yapmış olmayı diliyor.

Yenilik araçları, vakfın antikorlar
ve aşılarla ilgili çalışmaları,

bizim uzman olduğumuz konu bu.

Özel sektör alanının dışındayız,

bu yüzden seçtiğimiz tüm
hükûmetlerle ve şirketlerle

tarafsız olarak çalışma olanağımız var.

Özellikle başabaş noktası ürünlerinde,

kaynaklar hangisi için kullanılmalı?

Bunun için bir piyasa sinyali yok.

Uzmanlar "Tamam, bu antikor üretimi hak
ediyor, şu aşı üretime layık," demeli,

çünkü ikisi için de sınırlı imalatımız var

ve bu şirketlerarası olacak, ki
normalde bu asla olmaz.

Normalde bir şirket icat eder

ve sen de, en iyi seçimden en
yüksek hacmi elde etmek için

birçok şirketin üretim
tesisini kullanırsın.

Yani ben böyle şeyleri koordine ederim

ancak yenilik tarafını
motive etmenin yanında

bizi gelişmelerden haberdar edebilecek,

gerçekçi olacak ve bize doğru davranışı
gösterecek bir lidere ihtiyacımız var.

CA: Gerçekten bu konudaki
konuşmalarına bakınca

sen de uzman diplomat olmalıymışsın.

Buradaki sıkıntıyı da takdir ediyorum.

Anthony Fauci'yle düzenli
olarak görüşüyorsun,

o da çoğu insanın görüşüne
göre bu konuda bilge bir ses

ama onun da bir noktada
eli kolu bağlı değil mi?

Bu koşullarda normalde oynayabileceği
rolün tamamını oynamaya izni yok.

BG: Doktor Fauci, konuşma yetkisinin
olduğu bir zamanda ortaya çıktı

ve ifadeleri gayet gerçekçi
olmasına rağmen --

alanında saygın biri olarak,
o şekilde açıkça konuşmaya hakkı vardı.

Genelde böyle durumlarda
temel sözcü CDC olur.

Böyle bir zorunluluk yok

ancak önceki sağlık krizlerinde CDC'deki
uzmanların sözcü olmasına izin verilmişti.

Onlar bu işler için eğitim aldı,

bu yüzden bu olayda CDC yerine
Fauci'ye güvenmek zorunda olmamız

alışılagelmiş bir durum değil.

Fauci dinlenmeli, o harika bir araştırmacı

ve özellikle aşılar
konusunda çok tecrübeli.

Bazı yönlerden, kapsamlı tavsiyeler verme,
yani epidemiyoloji tavsiyeleri verme

ve bunları doğru şekilde
açıklama pozisyonuna geçti.

Gerektiğinde "Burada bir
ikinci dalga olabilir,

o yüzden bu şekilde
davranmalıyız," diyebildi.

Sesinin duyulmasına izin
verilmesi şahane oldu.

CA: Bazen.

Sıradaki soruyu alalım.

Nina Gregory, "Aşının
bulunduğunu varsayarsak

siz ve vakfınız, hangi ülkede
ilk aşılamanın yapılacağıyla ilgili

etik soruları nasıl değerlendiriyorsunuz?"

Bill, belki bu fırsatı,
aşı arayışının nerede olduğundan

ve bu konudaki haberleri değerlendirirken
düşünmemiz gereken anahtar noktalardan

bahsetmek için kullanabilirsin.

BG: Eğer işe yararlarsa
şimdilik üç aşı var:

İlki Moderna, maalesef
üretimi kolay olmayacak,

o yüzden işe yararsa
çoğunlukla ABD odaklı olacak.

Diğer ikisi de Oxford'dan gelen
AstraZeneca ve Johnson and Johnson.

Bunlar en erken bulunan üç tanesi.

Hayvanlardan gelen verilerimiz var,

potansiyel olarak iyi
görünse de kesin değil,

özellikle de yaşlılarda işe yarayıp
yaramayacağı kesin değil.

Önümüzdeki birkaç ayda
da insan verilerimiz olacak.

Bu üçü güvenlik ve etkinlik
denemeleriyle sınırlandırılacak,

yani istediğimiz sayıda olmasa
da, bunları imal edebileceğiz.

Bunları bu yıl bitmeden imal edebileceğiz.

Üçüncü aşamanın başarılı olup olmayacağı

ve bunun yıl bitiminden önce tamamlanıp
tamamlanmayacağı konusunda

pek iyimser olamam.

Üçüncü aşama, aşının güvenlik ve etkinlik
profilinin iyice değerlendirildiği aşama.

İşte bunlara başlanacak.

Başka yaklaşımlar kullanan
dört veya beş aşı daha var,

bunların süreci de üç
dört ay geriden geliyor:

Novavax, Sanofi, Merck.

Bunların çoğu için fabrika
kapasitelerini finanse ediyoruz,

bu konuda karmaşık müzakereler sürüyor --

Düşük ve orta gelirli denen,

daha yoksul ülkelere ayrılmış
fabrikalar açma amacı var.

AstraZeneca ve Johnson and Johnson gibi
ölçeklenebilir ürünlere odaklanacağız,

bunların maliyeti daha az

ve kuracağınız tek bir fabrika
600 milyon doz üretebiliyor.

Yani birçok aşı yapısı
potansiyel aşamada.

Bu yıl bitmeden önce
tamamlanmasını beklemiyorum.

Bu gerçekten en iyi ihtimal.

Şimdi seçenekler birkaç aşı yapısına indi

ve genelde yüksek hata oranı beklenir.

CA: Bill, eğer sen ve vakfın
bu resimde olmasaydınız

piyasa dinamikleri, iyi bir
aşı adayı ortaya çıktığı anda

zengin ülkelerin tüm mevcut arzı havada
kapıştığı bir duruma yol açar mıydı?

Bunları üretmek zaman alıyor

ve yoksul ülkelere pek bir şey kalmazdı --

ancak senin, etkili bir
şekilde yaptığın şey,

bu adaylardan bazılarına üretim
garantisi ve imkanı vererek

en azından ilk aşı
ünitelerinin bir kısmının

yoksul ülkelere gitmesini
mümkün kılmak mı?

Bu doğru mu?

BG: Bunu tek yapan biz değiliz ama doğru,

merkezi rolü biz oynuyoruz,

CEPI, yani Epidemik Hazırlık Koalisyonu
adını verdiğimiz grubumuz da bizimle.

Avrupa liderleri de bunu onaylıyor.

Bizim, bir yapıya bakıp şu soruları
sorabilecek uzmanlığımız var:

"Dünyanın neresinde bunu
yapabilecek kapasitede bir fabrika var?

İlk parayı hangisine yatırmalıyız?

Sermayeyi birinden diğerine aktarma
kararımız için gereken ölçüt ne olmalı?"

Bu işlerden anlayan bazı özel sektör
çalışanlarını bünyemizde barındırdığımız

ve bu konularda güvenilen
bir taraf olduğumuz için

işin çoğunu, özellikle de üretim
kısmını koordine edebiliyoruz.

Genelde, ABD'den beklenen bunu
küresel bir sorun olarak kabul etmesi

ve müdahale etmesi.

Şimdiye kadar, bu yönde bir eylem olmadı.

Kongre'deki ve yönetimdeki insanlarla

bir sonraki yardım fonunun
ne zaman geleceğini,

belki bu paranın yüzde birini

tüm dünyaya yardım edebilecek araçlar için
harcayabileceğimizi konuşuyorum.

Yani bu mümkün ama pek şansı yok.

Buradaki boşluk, dünyanın
buna pek alışık olmaması.

Birçok insan, bizim vakfımız
da dahil, devreye giriyor,

yüksek ölüm yüzdeleri, olumsuz etkiler
ve sağlık sistemlerinin çökmesi gibi

sorunlardan muzdarip olacak yoksul ülkeler
için de bir strateji bulmaya çalışıyorlar.

Avrupa ve ABD'de yüksek ölüm
sayıları görmemize rağmen

ölümlerin çoğu gelişmekte
olan ülkelerde olacak.

CA: Keşke bir casus olup

Melinda ve seni bu konuda
konuşurken dinleyebilseydim

Ne yaptığını bilmesi gereken liderler
tarafından işlenen tüm ahlaki "suçlar" --

Demek istediğim, maske takma
konusunda örnek olmamak başka,

ortak bir düşman varken ve tüm insanlık
olarak cevap vermemiz gerekirken

dünyaya yardım etmeye yanaşmamak

ve hatta bunun yerine,

uluslar arasında, aşı için savaşmak gibi,
yakışıksız çekişmeler başlatmak başka.

Bu çok -- elbette, tarih bunu
acımasızca yargılayacaktır.

Bu çok mide bulandırıcı.

Öyle değil mi? Bir şey mi kaçırıyorum?

BG: İşler bu kadar siyah beyaz değil.

Şu ana kadar ABD, temel aşı
araştırmalarını fonlamak için

tüm ülkelerden fazla para harcadı

ve bu araştırmalar kısıtlanmış değil.

"Eğer paramızı alıyorsan ABD'ye kâr
payı vermelisin," diyen bir imtiyaz yok.

Aslında, araştırmanın finanse
edildiği derecede veriyorlar,

bu herkes için geçerli.

Fabrikaların finanse edildiği
derecede ise, sadece ABD için.

Bu işi zorlaştıran şey ise,
tüm küresel sağlık sorunlarında --

çiçek hastalığı eradikasyonuna
ABD öncülük etti,

çocuk felci eradikasyonu
konusunda ABD liderdi,

elbette CDC, DSÖ, Rotary, UNICEF
ve vakfımız gibi partnerlerle birlikte.

Yani dünya -- HIV konusunda da,

Başkan Bush'un liderliğinde --
ancak bu çift taraflı bir şeydi,

PEPFAR denilen şey de inanılmazdı.

Bu on milyonlarca hayat kurtardı.

Durum şu ki, dünya her zaman ABD'den,

en azından masanın
başında oturmasını bekledi,

finansal ve stratejik olarak ne yapılacak,
fabrikalar dünyaya nasıl yayılacak --

bunlar sadece enfeksiyonun
ABD'ye geri dönmesini önlemek

veya küresel ekonomiyi
canlı tutmak için olsa bile,

ki ABD'deki işlerin ABD dışında
talep görmesi de iyi bir şey.

Yani dünyanın tavrı biraz --

neyin işe yarayıp yaramayacağı
hakkında belirsizlikler var

ve dünya "Peki, burada
yetkili kim?" diye soruyor.

Şu ana kadar en kötü
şey DSÖ'den çekilmekti.

Umarım bir noktada bu
zorluğa bir çözüm bulunur,

çünkü DSÖ'nün sağlayacağı
koordinasyona ihtiyacımız var.

CA: Başka bir soru alalım.

Ali Kashani, "Dünya çapında,
pandemiyle başa çıkma konusunda

özellikle başarılı bulduğunuz
bir model var mı?"

BG: Erken önlem almak dışında,
bazı etkileyici uygulamalar da var.

Örneğin testi pozitif çıkanları alıp
nabız oksimetrelerini takip ediyorsunuz.

Bu, kandaki oksijen doygunluğu
seviyesini gösteriyor

ve gerçekten çok ucuz bir detektör.

Böylece onları hastaneye erken
yatırmanız gerektiğini anlıyorsunuz.

Tuhaf bir şekilde, hastalar durumlarının
ağırlaşmak üzere olduğunu hissetmiyor.

İlginç bir fizyolojik sebebi var
ama detayına girmeyeceğim.

Almanya hastalarını bu şekilde takip
ederek vaka ölüm oranlarını düşük tuttu.

Elbette, tıbbi tesisler
konusuna gelecek olursak

ilk günlerde, kesinlikle
iyi niyetle de olsa

solunum cihazlarının gereğinden fazla
ve yanlış modda kullanıldığını öğrendik.

Yani doktorlar tedavi konusunda
şimdi daha akıllıca davranıyor.

Bence bunların çoğu küresel.

Nabız oksimetresi erken bir indikatör
olarak daha yaygın kullanılacak

ama bunun öncüsü Almanya.

Şimdi de tabii, deksametazon --
neyse ki ucuz bir şey, oral

ve üretimini artırmak mümkün.

Bu da küresel olacak.

CA: Bill, senin için kişisel olarak tüm bu
sürecin nasıl geçtiğini sormak istiyorum,

çünkü tuhaf bir şekilde, bu
konudaki tutkun ve iyi niyetin

seninle bir an bile geçirmiş
biri için çok açık olsa da

dışarıda senin hakkında
çılgın komplo teorileri var.

Zignal adında, sosyal medya alanını
takip eden bir şirketten kontrol ettim.

Diyorlar ki, şu ana kadar,
sadece Facebook üzerinde

seni virüsle ilgili bir tür
komplo teorisiyle bağdaştıran

dört milyondan fazla gönderi paylaşılmış.

Okuduklarıma göre, bir ankete katılan
Cumhuriyetçilerin yüzde 40'ından fazlası

senin halka sunacağın aşının her nasılsa
insanların içine bir mikroçip yerleştirip

konumlarını takip edeceğine inanıyormuş.

Bu sayılara inanamıyorum.

Bazı insanlar bunu
gayet ciddiye de alıyor

ve hatta bazıları Fox News'te de çıktı.

Bazı insanlar bunu, gerçekten korkunç
tehditler yağdıracak kadar ciddiye alıyor.

Bunu kafana takmamak
konusunda iyi iş çıkarıyorsun

ama gerçekten, kaç kişi böyle
bir pozisyona düşmüştür ki?

Bununla nasıl baş ediyorsun?

Nasıl bir dünyada yaşıyoruz ki böyle
yanlış bilgiler ortalıkta dolaşabiliyor?

Bunu düzeltmek için ne yapabiliriz?

Emin değilim.

Komplo teorilerinin
olması da çok yeni bir şey.

Microsoft hakkında da münakaşalar oldu

ama onlar en azından
gerçek dünyayla bağlantılıydı.

Microsoft gereğinden fazla mı çöktü?

Kesinlikle antitröst problemlerimiz oldu

ama en azından bunların
ne olduğunu biliyordum.

Bu çıktığında ise, söylemeliyim ki
ilk tepkim dalga geçmek oldu.

İnsanlar bunun uygunsuz olduğunu
çünkü durumun ciddi olduğunu söylediler,

insanların aşı olma isteğini
kırabileceğini söylediler.

Elbette, aşı üretildiği zaman,
bir yönden maskeler gibi olacak:

özellikle de bulaşı
önleyen bir aşı olursa,

olabildiğince çok insana ulaşmak, aşının
geniş çapta sahiplenilmesini sağlamak

toplum için çok büyük yarar sağlayacak.

Yani buna biraz hazırlıksız yakalandım.

Ne söyleyeceğimi ve yapacağımı bilmiyorum,
çünkü bu komplo olayları benim için yeni

ve dedikodulara prim vermeden
söyleyebileceğim ne var ki?

Fox News sunucusu Laura Ingraham'ın,

insanları mikroçiplediğimden
bahsettiğini düşününce

o anketin sonuçları
hiç de şaşırtıcı gelmiyor

çünkü televizyonda duydukları şey bu.

Çok çılgınca.

Açıkça görülüyor ki insanlar
gidip virüsbilim çalışmaktansa

daha basit açıklamalar arıyorlar.

CA: TED apolitik bir oluşum
ama gerçeğe inanıyoruz.

O yüzden diyorum ki,

Laura Ingraham, Bill Gates'e
bir özür ve tekzip borçlusun.

Kesinlikle öyle.

Şu an bunu izliyorsanız
ve bir dakika bile olsa

bu adamın bir komployla ilgisi
olduğunu düşündüyseniz

beyninizi kontrol ettirmelisiniz.

Çıldırmış olabilirsiniz.

Çoğumuz Bill'i uzun yıllardır tanıyoruz,

bu konudaki tutkusunu ve bağlılığını
gördüğüm için söylüyorum:

Siz çıldırmışsınız.

O yüzden artık aşın bunu

ve pandemiyle mücadele gibi
gerçek konulara geri dönelim.

Cidden söylüyorum.

Eğer şu an sohbette olan
birilerinin önerisi varsa

bu komplo teorilerinden nasıl
kurtulacağımızla ilgili

olumlu bir öneri --

çünkü bunlar birbirini besliyor --

"Bunu biliyorum çünkü ben de komplonun
bir parçasıyım," falan diyorsanız yazın.

Bilginin güvenilir olduğu bir
dünyaya nasıl geri döneceğiz?

Bu konuda iyileşmek zorundayız.

Topluluğumuzdan başka soru var mı?

New York'tan Aria Bendix:

"Vaka artışının ortasındayken enfekte
olma riskini düşürmek isteyen biri için

kişisel olarak ne önerirsiniz?"

BG: Eğer evde kalıp dijital görüşmelerle
sürdürebileceğin bir işin varsa bu güzel.

Bazı sosyal aktiviteler bile
böyle yürütülebilir,

mesela ben arkadaşlarımla
hep görüntülü konuşuyorum.

Avrupa'da arkadaşlarım var,
kim bilir onları ne zaman görebileceğim

ama konuşmak için düzenli
görüşmeler ayarlıyoruz.

Eğer kendini izole edebiliyorsan
fazla risk almıyorsundur.

Riski arttıran şey, iş için
veya sosyal ortamlarda

diğer insanlarla bir araya gelmek.

Özellikle de vaka sayısı artan yerlerde,
zorunlu tutulmayacak olmasına rağmen

umuyorum ki, hareketlilik oranı
insanların sorumlu davrandığını

ve ev dışı teması en
aza indirdiğini gösterir.

CA: Bill, sana hayırseverlik
hakkında soru sormak istiyorum.

Vakfının burada büyük rol oynadığı açık
ama genel olarak hayırseverlik hakkında --

Verme Sözü adında bir hareket başlattın,

ölümlerinden önce veya sonra

net varlıklarının yarısını bağışlamaya
yemin eden milyarderleri birleştirdin

ancak bunu yapmak çok zor.

O kadar parayı bağışlamak gerçekten zor.

Sanırım sen kendin de, Verme
Sözü başladığından beri -- kaç yıl?

On yıl önce olmalı, zamanını
tam hatırlamıyorum --

ama o zamandan beri, dünyanın en
önde gelen hayırseveri olmana rağmen

net varlığın yaklaşık iki katına çıktı.

Bu kadar parayı, dünyayı
daha iyi bir yer yapmak adına

etkili bir şekilde kullanmak zor mu

yoksa dünyanın bağışçıları, özellikle de
gerçekten zengin olan bağışçıları,

bunun için bir program hazırlamalı mı?

Mesela, "İşte her yıl için
net varlığımın bir yüzdesi.

Belki ben yaşlandıkça bu da artar.

Eğer bu işi ciddiye alacaksam

bu parayı vermeliyim -- bunu etkili
bir şekilde yapmanın yolunu bulmalıyım."

Bu adaletsizce ve çılgınca bir soru mu?

BG: Yüzdeyi arttırmak harika olur.

Bizim hem Gates Vakfı hem
Verme Sözü olarak temel hedefimiz

insanlara, kendilerini bağlı hissettikleri
amaçlar bulmalarında yardımcı olmak.

İnsanlar tutkuları sayesinde verir.

Evet, sayılar biraz önemli

ama dışarıda çözülecek çok sorun var.

Seçimi şöyle yapacaksınız:
Hasta birini göreceksiniz,

sosyal hizmetlerden yararlanamayan
birini göreceksiniz,

ırkçılığı azaltmaya yarayan
bir şey göreceksiniz

ve bu konuda tutkulu olacaksınız,
onun için para vereceksiniz.

Ayrıca, elbette bazı hayırseverlik
eylemleri düzgün işlemeyecek.

Hayırseverlerin heveslerini
arttırmaya hala ihtiyacımız var.

Senin de Audacious Project ile
desteklediğin iş birlikçi hayırseverlik --

hayırseverleri bir araya getiren
dört beş grup daha var.

Bu harika, çünkü bu şekilde
birbirlerinden öğreniyorlar,

birbirlerine güven veriyorlar,

"Ben x kadar para koydum,
dört kişi daha buna para koydu,

bu daha çok etki yaratacak,"
diye düşünüyorlar.

Umarım, belli bir iyiliklerinin iyi
gitmediğini öğrendiklerinde bile

bu onlar için zevkli
olabilir ve devam ederler.

Yani hayırseverlik oranının
yükseldiğini görmek isterim.

Devam eden insanlar için de
eğlenceli, tatmin edici bir deneyim

ve hangi aile bireyinin ortak
olacağını seçebiliyorsunuz.

Kendim için konuşacak olursam

ben ve Melinda bunu birlikte yapmayı,
birlikte öğrenmeyi seviyoruz.

Bazı ailelerde, çocuklar bile
aktivitelerde yer alıyor.

Bazen ittirici güç çocuklar oluyor.

Gerçekten çok paranız olduğunda

hâlâ milyon dolarların çok
para olduğunu düşünürsünüz

ama milyarlarınız varsa yüzlerce
milyonunu vermeniz gerekir.

Kişisel harcamalarınızın aynı
seviyede kalması çok büyüleyici.

Bu toplumun kabul edebileceği bir şey

ancak verdiğiniz miktarı arttırmak
zorundasınız, yoksa bu vasiyetiniz olur

ve bu durumda yardımlarınızı
istediğiniz gibi şekillendiremezsiniz

ve bundan o kadar da zevk almazsınız.

Bunu zorunlu tutmak istemiyoruz

ama evet, sen de ben de hayırseverlere
ilham vermek istiyoruz ki

tutkularını ve fırsatları geçmiştekinden
çok daha hızlı görebilsinler,

çünkü ırkçılık, hastalık veya başka bir
toplumsal sorun olması fark etmeksizin

hayırseverliğin hızlıca gidip
yapabileceği yenilikler --

işe yaraması durumunda hükümet de
peşinden gidip bunu yaygınlaştırabilir.

Tanrı biliyor ki çözüme ihtiyacımız var,

beklentilerimizi yüksek tutmaya,

zor sorunları çözmemize yarayacak
umuda ve ilerlemeye ihtiyacımız var.

CA: Çoğu hayırsever hatta en iyileri bile

her yıl net varlıklarının yüzde birinden
fazlasını vermekte zorlanıyor

ancak dünyanın en zenginlerinin, genelde
büyük yatırım fırsatlarına erişimi var.

Çoğunun varlığı, her geçen yıl
yüzde yedi ile on arasında artıyor.

Gerçekten varlığının yarısını
verme şansın olması için, her yıl

varlığının yüzde beş, altı, yedi, sekiz
veya onunu vermeyi planlaman gerekmez mi?

Olması gereken şeyin mantığı bu değil mi?

BG: Evet, Chuck Feeney gibi

parasının tümünü bağışlayıp iyi
örnek teşkil eden insanlar var.

Hatta Melinda ve ben de bağış oranımızı
artırmalı mıyız diye düşünüyoruz.

Dediğin gibi, yatırım konusunda
işler birçok yönden iyi gidiyor.

Genel olarak teknoloji
servetlerinin durumu iyi,

hatta bu yıl bile, ki bu dünyada
yaşananlara tezatlık oluşturuyor.

Ben de hızlanmamız gerektiğine dair
bir beklenti olduğunu düşünüyorum

ve hızlanmak için gerekçe de var,

hükûmet birçok ihtiyacı gözden kaçıracak.

Evet, hükûmetin çok parası var ama paranın
iyi bir şekilde harcanmasına yardım etmek,

ulaşmadığı yerlere ulaşmasını sağlamak --

ve eğer insanlar gelişmekte olan
ülkelere yardım etmeye isteklilerse

o insanların, GSYİH'nin yüzde 15'i kadar
çek yazabilecek hükûmetleri de yok,

yani oradaki geniş çaplı sorunlar,
pandemiyi bir kenara bırakın,

yalnız ekonominin yarattığı
sorunlar bile çok üzücü.

Normalde ileriye giden bu ülkeler için
bu durum beş yıl geriye gitmek demek,

hatta bazıları için o kadar sıkıntılı ki
ülkenin istikrarı bile tehlikede.

CA: Bill, Melinda ile yaptıklarınıza
çok büyük saygı duyuyorum.

Dar bir yolda yürüyorsunuz ve birçok
şeyi dengelemeye çabalıyorsunuz

ve dünyayı bütünüyle iyileştirmeye
adadığınız zaman ve elbette para

ve tüm bunlara duyduğunuz tutku --

bunlar harika şeyler

ve bize zamanını ayırdığın için
sana çok minnettarım.

Çok teşekkürler ve gerçekten,
bu yılın geri kalanında da

senin becerilerin ve kaynaklarına her
zamankinden çok ihtiyaç duyulacak,

o yüzden iyi şanslar.

BG: Teşekkürler.

Bu eğlenceli bir iş ve ben
iyimserim, teşekkürler Chris.