Pse njerëzit u bashkohen kulteve?

Shiko mësimin e tërë: http://ed.ted.com/lessons/why-do-people-join-cults-janja-lalich

Sot, janë me qindra kulte në tërë botën. Në përgjithësi, një kult është një grup apo lëvizje me një angazhim të përbashkët, zakonisht ndaj një ideologjie esktreme që zakonisht është e mishëruar në një lider karizmatik. Por çfarë i dallon saktësisht kultet nga grupet tjera - dhe pse njerëzit u bashkohen atyre? Lanja Lalich përshkruan si kultet rekrutojnë anëtarët dhe si i manipulojnë ata.

Kur predikuesi Jim Jones themeloi
"Tepulli i njerëzve" në vitin 1955,

askush nuk e kishte imagjinuar
përfundimin e tyre të tmerrshëm.

Kjo lëvizje religjioze përparimtare
fitoi famë dhe mbështetje

nga disa nga politikanët më të njohur
të San Franciskos.

Por në vitin 1977, pasi janë zbuluar që po
bëjnë shpërlarje truri dhe abuzime,

Jones u zhvendos me disa qindra ndjekës

për ta themeluar një bashkësi
"Jonestown" në Guyana.

I ndërtuar si një parajsë utopik,
kolonia ishte më shumë si një kamp burgu,

dhe kur një delegacion kongresional
erdhi të hetonte mbi kushtet e saj,

Jones zbatoi planin e tij final.

Më 18 Nëntor, 1978, 909 burra, gra
dhe fëmijë vdiqën

pasi u detyruan të pinin pijen
Flavor Aid të helmuar.

Ai imazh që nga atëherë
është përjetësuar si një simbol

për të menduarit njëlloj si një kult,

"Ata pinë helmin".

Sot, ekzistojnë me qindra kulte
në tërë botën.

Është e rëndësishme të dimë
dy gjëra rreth tyre.

Së pari, jo të gjithë kultet
janë religjioze.

Disa janë politike,

të bazuara në terapi,

të fokusuara në vetë-përmirësim,

ose të tjera.

Dhe në anën tjetër,

jo të gjitha religjionet e reja janë
si ajo çka ne u referohemi si kulte.

Pra çfarë saktësisht e definon konceptin
tonë modern mbi kultet,

dhe pse njerëzit u bashkohen atyre?

Në përgjithësi, kulti është një grup
apo lëvizje

me një angazhim të përbashkët ndaj një
ideologjie, zakonisht ekstreme

që zakonisht është e mishëruar
në një udhëheqës karizmatik.

Ndonëse disa përfundojnë me vdekje
si rasti i Jones apo "Porta e Parajsës",

e cila përfundoi si një vetëvrasje masive
e 39 personave në vitin 1997,

shumica e kulteve ndajnë
disa karakteristika bazë të përbashkëta.

Një kult tipik kërkon një nivel të lartë
të angazhimit nga antarët e tij

dhe mban një hierarki strikte,

duke ndarë ndjekësit dhe rekrutët
mosdyshues,

nga punët e brendshme të kultit.

Pretendon të japë përgjigje
ndaj pyetjeve më të mëdha të jetës

përmes doktrinës së tij,

bashkë me një formulë për të ndryshuar

që e transformon një anëtar të ri
në një besimtar të vërtetë.

Dhe më e rëndësishmja, i përdor
të dy sistemet: formal dhe joformal

e ndikimit dhe kontrollit
për t'i mbajtur anëtarët të bindur,

me një toleracë të vogël për mospajtime
të brendshme apo mbikqyrje të jashtme.

Mund të mendosh
nëse ndonjë nga këto përshkrime

aplikohen nga religjionet e krijuara.

Në fakt, emri "kultus"
fillimisht ka përshkruar

njerëzit që kanë kultivuar një adhurim
për një zot të caktuar

duke kryer rituale dhe mirëmbajtur tempuj.

Por me kohën, erdhi situata deri tek
përkushtim i tepruar.

Shumë religjione filluan si kulte,

por u integruan në strukturën më të madhe
të shoqërisë, ndërsa ato rriteshin.

Një kult modern, në të kundërt, ndan
anëtarët e tij nga të personat e tjerë.

Në vend të ofrimit të udhëzimeve për
anëtarët e tij, për një jetë më të mirë,

një kult kërkon t'i kontrollojë ata,

nga marrëdhëniet personale e familjare,

deri te mjetet financiare
dhe rregullimin e jetës.

Kultet gjithashtu kërkojnë bindje
ndaj udhëheqësve

të cilët priren të jenë
persona shumë bindës

me nuanca autoritare dhe narcisiste

të motivuar nga paratë, seksi, pushteti
ose të trija bashkë.

Përderisa lideri i kultit përdor karizmën
personale për të tërhequr ndjekësit e parë

zgjerimi i mëtutjeshëm ndodh
si një skemë piramide,

ku anëtarët e parë
rekrutojnë antarë të ri.

Kultet janë të afta për të ditur
se kë të targetojnë,

zakonisht duke u fokusuar tek
personat të ri të zonës,

ose ata që së fundmi kanë përjetuar
ndonjë humbje personale apo profesionale.

Vetmia dhe një dëshirë për kuptim

bëjnë një person të ndjeshëm ndaj
njerëzve miqësorë që ofrojnë komunitet.

Procesi i rekrutimit është delikat,

nganjëherë merr muaj
për të ndërtuar një marrëdhënie.

Në fakt më shumë se 2/3 e antarëve
të kultit janë rekrutuar nga një shok,

anëtar i familjes,

apo koleg,

ftesat e të cilëve janë të vështira
për tu refuzuar.

Në kult, anëtarët i nënshtrohen
formave të shumta të indoktrinimit.

Disa kanë pritjen natyrore për të imituar
sjellje shoqërore

ose për të ndjekur urdhërat.

Metoda tjera mund të jenë më intensive

duke përdorur teknika të bindjes detyruese
duke përfshirë fajësim, turpërim apo frikë

Dhe në shumë raste, anëtarët mund të
vetë-paraqiten me dëshirën për të përkitur

dhe të arrijnë përfitimet e premtuara.

Ambienti i kultit diskurajon
mendimin kritik,

dhe nuk lë vend për dyshime

kur të gjithë rreth teje
po paraqesin besim absolut.

Si rezultat, konflikti i brendshëm,
i njohur si disonanca kognitive,

ju mban të bllokuar,

sa çdo kompromis të bën më të vështirë
të pranosh se je mashtruar.

Edhe pse shumica e nuk i çojnë
anëtarët drejt vdekjes,

kultet mund të jenë mjaft të dëmshme.

Duke mohuar liritë e të menduarit,
të shprehurit dhe të bashkëpunimit,

kultet frenojnë zhvillimin emocional
dhe psikologjik të anëtarëve të tyre

një problem i veçantë sidomos tek fëmijët,

të cilët janë të privuar nga aktivitetet
dhe fazat zhvillimore normale.

Megjithatë, shumë anëtarë të kultit
eventualisht gjejnë një rrugë për të dalë,

qoftë nga ndërgjegjësimi i tyre,

ndihma e familjes apo shoqërisë,

apo kur kulti shpërbëhet për shkak të
presioneve apo skandaleve të jashtme.

Shumë kulte janë të vështira
për tu identifikuar,

dhe disa, pavarësisht besimeve të tyre
të çuditshme

janë të mbrojtura nga liria fetare.

Por kur pratika e tyre
përfshin keqtrajtim,

kërcënime,

aktivitete ilegale,

apo abuzim,

ligji mund të intervenojë.

Të besosh në diçka nuk duhet
të të kushtojë familjen dhe shoqërinë,

dhe nëse dikush të thotë
të sakrifikosh marrëdhëniet e tua,

ose parimet morale
për të mirën e përbashkët,

ka shumë mundësi se ata
po ju shfrytëzojnë për përfitime të tyre.