Showing Revision 4 created 04/26/2020 by Cihan Ekmekçi.

1. Title:
   Pusula nasıl dünyanın kilidini açtı
2. Description:

   ''Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey, pusula olmadan gerçekleşemezdi.''
   TED bilim küratörü David Biello, pusulanın dünyayla olan ilişkimizi nasıl değiştirdiğini anlatıyor.

3. Speaker:
   David Biello
4. 53 0:00 - 0:01
   Missouri'de büyürken
5. 1503 0:02 - 0:04
   bizi ormana götürürlerdi
6. 4179 0:04 - 0:07
   ve bize bir harita
   ve bir de pusula verirlerdi,
7. 7172 0:07 - 0:09
   evimizi kendimiz bulmak zorundaydık.
8. 8911 0:09 - 0:11
   Pusula olmadan
9. 10607 0:11 - 0:12
   haritayı bile okuyamazdık.
10. 12113 0:12 - 0:14
    Bunu size anlatmak için buradayım.
11. 13739 0:14 - 0:15
    Pusula anahtar.
12. 14996 0:15 - 0:16
    [Küçük şey.]

    ¶

13. 16252 0:16 - 0:18
    [Büyük fikir.]

    ¶

14. 20559 0:21 - 0:25
    Pusula, en basit hâliyle
    mıknatıslanmış bir metal parçası,

    ¶

15. 25280 0:25 - 0:29
    Dünya'nın manyetik kutbuna
    doğru dönüyor.
16. 28753 0:29 - 0:32
    Aklımıza gelen şey cep pusulası.
17. 31679 0:32 - 0:33
    Tıpkı bir saat gibi, değil mi?
18. 33224 0:33 - 0:35
    Elinizde tutabiliyorsunuz
19. 34663 0:35 - 0:39
    ve kuzeyi bulana kadar
    küçük iğnesinin dönüşünü izliyorsunuz.
20. 38620 0:39 - 0:43
    Manyetizm hâlâ fizikçiler için
    oldukça gizemli bir konu

    ¶

21. 42642 0:43 - 0:45
    ama bildiğimiz bir şey var ki
22. 44705 0:45 - 0:48
    o da pusulanın işe yarama sebebinin
    Dünya'nın dev bir mıknatıs olması.
23. 48095 0:48 - 0:50
    Bir pusula kullandığınızda
24. 49781 0:50 - 0:53
    gezegenimizin merkeziyle
    iletişim halindesiniz,
25. 53459 0:53 - 1:00
    sürekli dönen ve manyetik alan yaratan
    erimiş demir küresiyle.
26. 60259 1:00 - 1:03
    Masanızın üstünde
    oynadığınız bir mıknatıs gibi,
27. 63059 1:03 - 1:05
    kuzey ve güney kutbu var
28. 64955 1:05 - 1:08
    ve bu sebepten biz pusulaları
    kuzey yönümüzü bulmada kullanıyoruz.
29. 68743 1:09 - 1:14
    Bilinen en eski pusula
    M.Ö. Çin'den geliyor.

    ¶

30. 73822 1:14 - 1:16
    Yerden çıkan metalin bir kısmının
31. 76167 1:16 - 1:18
    doğal olarak manyetik
    olduğunu fark ettiler.
32. 78358 1:18 - 1:23
    Bu manyetik metali
    kepçe görünümüne soktular,
33. 82983 1:23 - 1:24
    pirinç bir düzleme koydular
34. 84490 1:24 - 1:26
    ve kuzeyi gösteriyordu.
35. 85950 1:26 - 1:29
    Feng shui'yi geliştirmek üzere
    kullanılmış görünüyor,
36. 88754 1:29 - 1:34
    yaşam alanlarındaki enerji akışını
    en iyi şekle sokabilmek amacıyla.
37. 94068 1:34 - 1:39
    Daha taşınabilir versiyonlarını
    ilk benimseyenler muhtemelen denizcilerdi

    ¶

38. 99208 1:39 - 1:41
    çünkü güneş nerede olursa olsun,
39. 100956 1:41 - 1:43
    yıldızların durumu ne olursa olsun,
40. 103176 1:43 - 1:45
    her zaman kuzeyi gösterebiliyorlardı.
41. 105066 1:45 - 1:47
    Çok daha sonra Avrupalılar

    ¶

42. 106811 1:47 - 1:50
    inovasyon yaparak
    pusula gülü şeklini yarattı.
43. 110442 1:50 - 1:54
    Temel olarak kuzey, güney,
    doğu ve batıyı gösteriyordu
44. 114359 1:54 - 1:58
    ama ayrıca yeni yönler
    yaratmamızı da sağladı;
45. 117819 1:58 - 2:01
    kuzeybatı, güneydoğu gibi.
46. 120940 2:01 - 2:04
    Ve ilk defa nereye
    gittiklerini biliyorlardı.
47. 123672 2:04 - 2:05
    Bu büyük bir şey.
48. 125263 2:05 - 2:11
    Bir de sanırım Avrupa biliminin
    yeniden dirilişinde de rol oynuyor.

    ¶

49. 130589 2:11 - 2:12
    Bunu rönesans olarak biliyorsunuz.
50. 132409 2:12 - 2:15
    Çok sayıda yeni araç geliştirildi,
51. 134709 2:15 - 2:17
    teleskoptan mikroskoba kadar.
52. 136659 2:17 - 2:19
    Haritalar, pusulalar sayesinde
    daha iyi oldu.

    ¶

53. 139200 2:19 - 2:22
    Çünkü hangi yönün
    nerede olduğunu anlamak
54. 142450 2:22 - 2:24
    çok daha fazla detay demek.
55. 143808 2:24 - 2:28
    Bu da bir bakıma insanın
    dünyayla olan ilişkisini değiştiriyor.
56. 147879 2:28 - 2:31
    Haritası olan bir pusula
    adeta bir süper güç.
57. 150579 2:31 - 2:33
    Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey
58. 153329 2:33 - 2:36
    pusula olmadan gerçekleşemezdi:
59. 155933 2:36 - 2:40
    keşif çağı, Macella'nın dünyayı dolaşması,
60. 159836 2:40 - 2:42
    hatta Dünya'nın yuvarlak
    olduğunu bilmemiz.
61. 161969 2:42 - 2:45
    Pusula tüm diğer eşyalara eklenebiliyor

    ¶

62. 165424 2:45 - 2:48
    çünkü çok işlevsel bir nesne.
63. 167791 2:48 - 2:50
    Çok araçlı kitinize eklenmiş olabilir,
64. 170479 2:50 - 2:52
    telefonunuza da.
65. 172436 2:52 - 2:54
    Pusula her yerde
66. 173716 2:54 - 2:58
    çünkü Dünya üzerinde
    yönünüzü bulmanın asıl yolu.
67. 177579 2:58 - 2:59
    Pusula sayesinde keşfe çıkabilir,
68. 179299 2:59 - 3:04
    bir sonraki tepede,
    ufukta ne olduğunu görürsünüz
69. 183697 3:04 - 3:07
    ama evinizin yolunu da bulabilirsiniz.