Return to Video

Pusula nasıl dünyanın kilidini açtı

  • 0:00 - 0:01
    Missouri'de büyürken
  • 0:02 - 0:04
    bizi ormana götürürlerdi
  • 0:04 - 0:07
    ve bize bir harita
    ve bir de pusula verirlerdi,
  • 0:07 - 0:09
    evimizi kendimiz bulmak zorundaydık.
  • 0:09 - 0:11
    Pusula olmadan
  • 0:11 - 0:12
    haritayı bile okuyamazdık.
  • 0:12 - 0:14
    Bunu size anlatmak için buradayım.
  • 0:14 - 0:15
    Pusula anahtar.
  • 0:15 - 0:16
    [Küçük şey.]
  • 0:16 - 0:18
    [Büyük fikir.]
  • 0:21 - 0:25
    Pusula, en basit hâliyle
    mıknatıslanmış bir metal parçası,
  • 0:25 - 0:29
    Dünya'nın manyetik kutbuna
    doğru dönüyor.
  • 0:29 - 0:32
    Aklımıza gelen şey cep pusulası.
  • 0:32 - 0:33
    Tıpkı bir saat gibi, değil mi?
  • 0:33 - 0:35
    Elinizde tutabiliyorsunuz
  • 0:35 - 0:39
    ve kuzeyi bulana kadar
    küçük iğnesinin dönüşünü izliyorsunuz.
  • 0:39 - 0:43
    Manyetizm hâlâ fizikçiler için
    oldukça gizemli bir konu
  • 0:43 - 0:45
    ama bildiğimiz bir şey var ki
  • 0:45 - 0:48
    o da pusulanın işe yarama sebebinin
    Dünya'nın dev bir mıknatıs olması.
  • 0:48 - 0:50
    Bir pusula kullandığınızda
  • 0:50 - 0:53
    gezegenimizin merkeziyle
    iletişim halindesiniz,
  • 0:53 - 1:00
    sürekli dönen ve manyetik alan yaratan
    erimiş demir küresiyle.
  • 1:00 - 1:03
    Masanızın üstünde
    oynadığınız bir mıknatıs gibi,
  • 1:03 - 1:05
    kuzey ve güney kutbu var
  • 1:05 - 1:08
    ve bu sebepten biz pusulaları
    kuzey yönümüzü bulmada kullanıyoruz.
  • 1:09 - 1:14
    Bilinen en eski pusula
    M.Ö. Çin'den geliyor.
  • 1:14 - 1:16
    Yerden çıkan metalin bir kısmının
  • 1:16 - 1:18
    doğal olarak manyetik
    olduğunu fark ettiler.
  • 1:18 - 1:23
    Bu manyetik metali
    kepçe görünümüne soktular,
  • 1:23 - 1:24
    pirinç bir düzleme koydular
  • 1:24 - 1:26
    ve kuzeyi gösteriyordu.
  • 1:26 - 1:29
    Feng shui'yi geliştirmek üzere
    kullanılmış görünüyor,
  • 1:29 - 1:34
    yaşam alanlarındaki enerji akışını
    en iyi şekle sokabilmek amacıyla.
  • 1:34 - 1:39
    Daha taşınabilir versiyonlarını
    ilk benimseyenler muhtemelen denizcilerdi
  • 1:39 - 1:41
    çünkü güneş nerede olursa olsun,
  • 1:41 - 1:43
    yıldızların durumu ne olursa olsun,
  • 1:43 - 1:45
    her zaman kuzeyi gösterebiliyorlardı.
  • 1:45 - 1:47
    Çok daha sonra Avrupalılar
  • 1:47 - 1:50
    inovasyon yaparak
    pusula gülü şeklini yarattı.
  • 1:50 - 1:54
    Temel olarak kuzey, güney,
    doğu ve batıyı gösteriyordu
  • 1:54 - 1:58
    ama ayrıca yeni yönler
    yaratmamızı da sağladı;
  • 1:58 - 2:01
    kuzeybatı, güneydoğu gibi.
  • 2:01 - 2:04
    Ve ilk defa nereye
    gittiklerini biliyorlardı.
  • 2:04 - 2:05
    Bu büyük bir şey.
  • 2:05 - 2:11
    Bir de sanırım Avrupa biliminin
    yeniden dirilişinde de rol oynuyor.
  • 2:11 - 2:12
    Bunu rönesans olarak biliyorsunuz.
  • 2:12 - 2:15
    Çok sayıda yeni araç geliştirildi,
  • 2:15 - 2:17
    teleskoptan mikroskoba kadar.
  • 2:17 - 2:19
    Haritalar, pusulalar sayesinde
    daha iyi oldu.
  • 2:19 - 2:22
    Çünkü hangi yönün
    nerede olduğunu anlamak
  • 2:22 - 2:24
    çok daha fazla detay demek.
  • 2:24 - 2:28
    Bu da bir bakıma insanın
    dünyayla olan ilişkisini değiştiriyor.
  • 2:28 - 2:31
    Haritası olan bir pusula
    adeta bir süper güç.
  • 2:31 - 2:33
    Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey
  • 2:33 - 2:36
    pusula olmadan gerçekleşemezdi:
  • 2:36 - 2:40
    keşif çağı, Macella'nın dünyayı dolaşması,
  • 2:40 - 2:42
    hatta Dünya'nın yuvarlak
    olduğunu bilmemiz.
  • 2:42 - 2:45
    Pusula tüm diğer eşyalara eklenebiliyor
  • 2:45 - 2:48
    çünkü çok işlevsel bir nesne.
  • 2:48 - 2:50
    Çok araçlı kitinize eklenmiş olabilir,
  • 2:50 - 2:52
    telefonunuza da.
  • 2:52 - 2:54
    Pusula her yerde
  • 2:54 - 2:58
    çünkü Dünya üzerinde
    yönünüzü bulmanın asıl yolu.
  • 2:58 - 2:59
    Pusula sayesinde keşfe çıkabilir,
  • 2:59 - 3:04
    bir sonraki tepede,
    ufukta ne olduğunu görürsünüz
  • 3:04 - 3:07
    ama evinizin yolunu da bulabilirsiniz.
Title:
Pusula nasıl dünyanın kilidini açtı
Speaker:
David Biello
Description:

''Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey, pusula olmadan gerçekleşemezdi.''
TED bilim küratörü David Biello, pusulanın dünyayla olan ilişkimizi nasıl değiştirdiğini anlatıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED Series
Duration:
03:21

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.