Merak merkezli araştırmaların durumu
-
0:01 - 0:0419. yüzyılın sonlarına doğru,
bilim insanları -
0:04 - 0:06bir gizemi çözmeye çalışıyorlardı.
-
0:06 - 0:10Ve şunu buldular; eğer bunun gibi
bir vakum tüpleri olsaydı -
0:10 - 0:12ve içerisinden yüksek voltaj geçirilseydi,
-
0:12 - 0:14böyle ilginç bir şey meydana gelirdi.
-
0:25 - 0:27Bunu katot ışını olarak adlandırdılar.
-
0:28 - 0:30Ancak buradaki soru şu:
Bu neyden oluşuyor? -
0:31 - 0:3519. yüzyılda İngiltere'de bulunan
fizikçi J.J. Thompson, -
0:35 - 0:39buna benzer bir deneyi elektrik
ve mıknatıslar kullanarak gerçekleştirdi. -
0:46 - 0:48Ve inanılmaz bir şey açığa çıkardı.
-
0:49 - 0:52Bu ışınlar, negatif yüklü
parçacıklardan oluşuyordu -
0:53 - 0:57ve bildikleri en küçük şey olan
hidrojen atomundan -
0:57 - 0:58neredeyse 2.000 kat daha hafifti.
-
0:59 - 1:03Yani Thompson,
ilk atomaltı parçacığı keşfetmişti. -
1:03 - 1:05Yani bu günümüzde bildiğimiz elektron.
-
1:06 - 1:09Tabii, bu o zaman çok da uygulaması
olmayan bir keşif gibi düşünüldü. -
1:09 - 1:13Yani Thompson elektronlar ile pratik bir
uygulamanın olmadığını düşündü. -
1:14 - 1:18Cambridge'teki laboratuvarı
etrafındakilere kadeh kaldırırdı: -
1:18 - 1:19"Elektrona.
-
1:19 - 1:21Kimsenin asla kullanmayacağı bir şey!"
-
1:21 - 1:24(Gülüşmeler)
-
1:24 - 1:28Dünyayı daha derinlemesine
anlayabilmek için -
1:28 - 1:31safiyane bir merak ile araştırmalarını
yapma taraftarıydı. -
1:32 - 1:36Ancak bulduğu şey, bilim
dünyasında devrim meydana getirdi. -
1:36 - 1:41Aynı zamanda teknolojide beklenmeyen
ikinci büyük devrime sebep oldu. -
1:42 - 1:46Ben bugün, merak merkezli araştırma
konusunda yeni bir konu açmak istiyorum, -
1:46 - 1:47çünkü merak olmadan,
-
1:47 - 1:50benim bugün konuşacağım
teknolojilerin hiçbirisi -
1:50 - 1:52mümkün olmazdı.
-
1:52 - 1:57Burada Thompson'ın bulduğu şey aslında
gerçeğe olan bakış açımızı değiştirdi. -
1:57 - 2:00Demek istediğim, ben şu anda
sahnede durduğumu düşünüyorum -
2:00 - 2:02ve siz de koltuklarınızda
oturduğunuzu düşünüyorsunuz. -
2:02 - 2:04Ancak bu sadece,
vücudunuzdaki elektronların -
2:04 - 2:07yer çekimine karşı,
koltuktaki elektronlara doğru -
2:07 - 2:09bir itiş uygulaması.
-
2:09 - 2:12Hatta koltuklara bile
gerçekten dokunmuyorsunuz. -
2:12 - 2:16Hafifçe üstünde havada duruyorsunuz.
-
2:17 - 2:21Ancak birçok yönden, günümüz modern
toplumu aslında bu keşif üzerine kuruldu. -
2:21 - 2:24Söylemeye çalıştığım şey,
bu tüpler elektroniğin başlangıcıydı. -
2:24 - 2:25Ve sonrasında yıllarca
-
2:25 - 2:29birçoğumuzda bunlardan bir tanesi vardı,
eğer oturma odalarınızdaki -
2:29 - 2:31televizyonu hatırlıyorsanız,
bunlar katot tüplüydüler. -
2:32 - 2:35Ancak söylemeye çalıştığım şey,
bundan icat edilen tek buluş -
2:35 - 2:38televizyon olsaydı, hayatlarımız
ne kadar da kısırlaşırdı değil mi? -
2:38 - 2:40(Gülüşmeler)
-
2:40 - 2:43Çok şükür ki bu tüp sadece başlangıçtı.
-
2:43 - 2:46Çünkü elektronlar tüpün içinde
bir metale çarptığı zaman, -
2:46 - 2:48başka bir şeyler oluyor.
-
2:48 - 2:49Hadi size göstereyim.
-
2:53 - 2:54Bunu açalım.
-
2:55 - 2:58Elektronlar metalin içerisinde
duraksadıklarında cızırdarlar, -
2:58 - 3:00enerjileri yüksek enerjili ışık olarak
-
3:00 - 3:04dışarı atılır ve biz bunu
X ışınları olarak adlandırıyoruz. -
3:04 - 3:07(Cızırtı sesi)
-
3:08 - 3:09(Cızırtı sesi)
-
3:10 - 3:13Ve elektronların keşfinden itibaren
15 yıl içerisinde, -
3:13 - 3:18X-ışınları insan vücudunun içini
görüntülemek için kullanılmaya başlandı, -
3:18 - 3:22cerrahlar tarafından askerlerin
vücutlarındaki mermi -
3:22 - 3:25ve şarapnel parçalarını bulmak için ve
hayatlarını kurtabilmek için kullanıldı. -
3:26 - 3:29Ancak bu teknolojiye bilim insanlarına
daha iyi cerrahi araçlar -
3:29 - 3:33geliştirmelerini söyleyerek ulaşmak
mümkün değildir. -
3:33 - 3:36Herhangi bir uygulama hedefi gütmeden,
-
3:36 - 3:38yalnızca saf merak ile
yapılan araştırmalar, -
3:38 - 3:42elektron ve X-ışınlarının
keşfine yardımcı oldu. -
3:43 - 3:48Bugün bu tüp, evrenin anlaşılması için,
parçaçık fiziği alanında -
3:48 - 3:50yeni kapıların açılmasına yardımcı oluyor,
-
3:50 - 3:52çünkü bu tüp aynı zamanda ilk
-
3:52 - 3:56ve oldukça basit bir
parçacık ivmelendiricisi. -
3:56 - 4:00Ben bir ivmelendirme fizikçisiyim,
ivmelendiriciler tasarlıyorum -
4:00 - 4:02ve ışınların davranışlarını
anlamaya çalışıyorum. -
4:03 - 4:05Ancak benim alanım biraz
alışılagelenin dışında, -
4:05 - 4:09çünkü merak temelli araştırma ve
teknoloji ile -
4:09 - 4:12gerçek dünya uygulamalarının
kesişiminde bulunuyor. -
4:13 - 4:15Ama bu iki alanın karışımı olması
-
4:15 - 4:18yaptığım iş konusunde
beni gerçekten çok heyecanlandırıyor. -
4:19 - 4:20Şimdi 100 yılın üstünde,
-
4:20 - 4:23bugüne kadar sıralayabileceğim
birçok örnek var. -
4:23 - 4:26Ama sizinle sadece birkaçını
paylaşmak istiyorum. -
4:26 - 4:311928 yılında, fizikçi Paul Dirac
denklemlerinde ilginç bir şey keşfetti. -
4:32 - 4:36Ve tamamen sadece
saf matematik kullanarak -
4:36 - 4:39ikinci tür bir madde
olabileceğini öngördü, -
4:39 - 4:41bu bilinen maddeye tamamen karşıt
-
4:41 - 4:45ve tam anlamıyla temas kurulduğunda
ortadan anında kaybolan: -
4:45 - 4:47Karşı-madde.
-
4:48 - 4:50Aslında bu fikir oldukça saçma geliyor.
-
4:50 - 4:53Ancak takip eden dört yıl
içerisinde bunu buldular. -
4:53 - 4:55Ve günümüzde bunu,
hergün hastanelerde kullanıyoruz, -
4:55 - 4:57pozitron emisyonlu tomografide,
-
4:57 - 5:01PET tarayıcılarda, hastalığı
tanımlamak için kullanılıyor. -
5:02 - 5:03Hatta bu X ışınlarını ele alalım.
-
5:04 - 5:06Eğer bu elektronlar ile
daha yüksek enerjilere çıkabilirseniz, -
5:06 - 5:09mesela, bu tüpten yaklaşık
1.000 kat daha fazla, -
5:09 - 5:12burada üretilen X ışınları
-
5:12 - 5:16insan hücrelerini öldürebilecek kadar
iyonlaştırıcı radyasyon yayabilir. -
5:17 - 5:20Ve eğer bu X ışınlarını
istediğiniz yöne yönlendirebilirseniz, -
5:20 - 5:23bu inanılmaz bir şey yapabilmemize yarar:
-
5:23 - 5:26Kanseri ilaç ve ameliyat
olmadan tedavi edebiliriz. -
5:26 - 5:28Buna biz radyoterapi diyoruz.
-
5:28 - 5:31Avustralya ve
Birleşik Krallık gibi ülkelerde, -
5:31 - 5:35kanser hastalarının yaklaşık yarısı
radyoterapi ile tedavi edilir. -
5:35 - 5:39Ve çoğu hastanede elektron
ivmelendirici de aslında oldukça -
5:40 - 5:41sıradan ekipmanlardandır.
-
5:42 - 5:44Ya da biraz evlerimize bakarsak:
-
5:44 - 5:47Eğer akıllı telefon veya
bilgisayarınız varsa -- -
5:47 - 5:51burası TEDx zaten,
ikisi de yanınızda değil mi? -
5:52 - 5:54Evet, bu cihazların içerisinde
-
5:55 - 5:59tekil iyonların silikona yerleştirildiği
devreler bulunuyor. -
5:59 - 6:01Bu işleme de iyon yerleştirme deniyor.
-
6:02 - 6:05Bu tamamen parçacık
ivmelendirici kullanıyor. -
6:07 - 6:10Eğer merak temelli araştırmalar olmasaydı,
-
6:10 - 6:14bu cihazlar asla var olamazdı.
-
6:16 - 6:21Yıllar boyunca atomun içini gerçekten
keşfetmeyi öğrendik. -
6:22 - 6:23Ama bunu öğrenebilmemiz için de,
-
6:23 - 6:26parçacık ivmelendiricisi
geliştirmemiz gerekiyordu. -
6:26 - 6:29İlk önce geliştirilenler atomu
parçalamaya izin verdi. -
6:29 - 6:33Sonra daha ve daha yüksek
enerjilere ulaştık. -
6:33 - 6:37Hatta çekirdeğin içini de kazarak,
yeni elementler oluşturmak için -
6:37 - 6:41dairesel ivmelendiriciler oluşturduk.
-
6:42 - 6:46Ve bu noktadan sonra,
sadece atomun içerisini keşfetmiyorduk. -
6:47 - 6:49Aslında bu parçacıkları
nasıl kontrol edebileceğimizi de öğrendik. -
6:49 - 6:52İnsanın görmeyeceği,
dokunamayacağı, hatta orada -
6:52 - 6:57bir şeyler olduğunu
algılayamayacağı boyutlar ile -
6:57 - 6:59nasıl etkileşime
geçilebileceğini öğrendik. -
7:00 - 7:04Sonrasında daha da büyük
ivmelendiriciler tasarladık. -
7:04 - 7:08Çünkü evrenin doğasını merak ediyorduk.
-
7:08 - 7:12Daha da derinlere gittikçe,
yeni parçacıklar da çıkmaya başladı. -
7:13 - 7:16Sonunda dev bir yüzük şeklinde
makinelerimiz oldu -
7:16 - 7:19ve bunlarla iki parçacık ışınını,
birbirine zıt yönlerde -
7:19 - 7:22saçın kalınlığından
daha ince şekilde sıkıştırıyor -
7:22 - 7:23ve paramparça ediyoruz.
-
7:23 - 7:26Ve sonra Einstein'ın E=mc2 formulü ile,
-
7:26 - 7:30bütün bu enerjiyi alarak
yeni bir malzemeye dönüştürebilirsiniz. -
7:30 - 7:36Evrenin kumaşından söktüğümüz
yani parçacıklar. -
7:37 - 7:41Günümüzde televizyonların dışında
Dünya'da neredeyse 35.000 tane -
7:41 - 7:43ivmelendirici var.
-
7:43 - 7:47Ve bu inanılmaz makinelerin
her birinin içerisinde, -
7:47 - 7:51yüzlerce, milyarlarca
küçük parçacık bulunuyor. -
7:51 - 7:54Bunlar galaksilerden bile
daha karmaşık bir şekilde -
7:54 - 7:57sistemler içerisinde
akıyor ve dans ediyor. -
7:57 - 8:00Arkadaşlar inanın, bu yaptığımızın
ne kadar inanılmaz olduğunu -
8:00 - 8:02size açıklayamam bile.
-
8:02 - 8:04(Gülüşmeler)
-
8:04 - 8:07(Alkışlar)
-
8:12 - 8:16Bu yüzden sizi, merak temelli
araştırmalar yapan insanlara -
8:16 - 8:19zamanınızı ve enerjinizi harcamanız için
cesaretlendirmek istiyorum. -
8:20 - 8:23Jonathan Swift'in söylediği gibi,
-
8:23 - 8:26"Öngörü görünmezi gören bir sanattır."
-
8:26 - 8:29Ve bir asır kadar önce,
atomaltı dünyanın -
8:29 - 8:33perdesini araladığında
J.J. Thompson işte bunu yaptı. -
8:34 - 8:38Şimdi biz de merak temelli
araştırmalara yatırım yapmalıyız. -
8:38 - 8:41Çünkü daha yüzleşmemiz gereken
daha bir sürü zorluk var. -
8:41 - 8:42Ama sakin olmalıyız;
-
8:42 - 8:46bilim insanlarına
araştırmalarına devam etmeleri için -
8:46 - 8:48zaman, alan ve araçlar vermeliyiz.
-
8:48 - 8:50Çünkü tarih bize diyor ki;
-
8:51 - 8:54araştırmaların sonuçları için
meraklı ve açık görüşlü olursak, -
8:54 - 8:56yaptığımız keşifler
-
8:56 - 8:59dünyayı daha da değiştirebilir olacak.
-
8:59 - 9:01Teşekkürler.
-
9:01 - 9:03(Alkışlar)
- Title:
- Merak merkezli araştırmaların durumu
- Speaker:
- Suzie Sheehy
- Description:
-
Fizikçi Suzie Sheehy; "Görünüşte anlamsız gelen bilimsel araştırmalar, alışılmışın dışında keşiflere neden olabilir" diyor. Bu konuşmasında ve teknik tanıtımında, Suzie Sheehy, birçok modern teknolojinin aslında yüzyıllar öncesi merak temelli araştırmanın sonucu olduğunu anlatıyor. Dünya'yı daha da derinlemesine anlayabilmek için nelerin yapılabileceği konusunda bir durum belirtiyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 09:19
Eren Gokce approved Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Eren Gokce accepted Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Osman SAYGINER edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Osman SAYGINER edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research | ||
Osman SAYGINER edited Turkish subtitles for The case for curiosity-driven research |