Tan Le: Câu chuyện nhập cư của tôi
-
0:00 - 0:03Làm sao tôi có thể trình bày trong 10 phút
-
0:03 - 0:06về sợi dây liên kết những người phụ nữ qua ba thế hệ,
-
0:06 - 0:09về việc làm thế nào những sợi dây mạnh mẽ đáng kinh ngạc ấy
-
0:09 - 0:11đã níu chặt lấy cuộc sống
-
0:11 - 0:13của một cô bé bốn tuổi
-
0:13 - 0:15co quắp với đứa em gái nhỏ của cô bé,
-
0:15 - 0:17với mẹ và bà
-
0:17 - 0:19trong suốt năm ngày đêm
-
0:19 - 0:21trên con thuyền nhỏ lênh đênh trên Biển Đông
-
0:21 - 0:24hơn 30 năm trước,
-
0:24 - 0:26những sợi dây liên kết đã níu lấy cuộc đời cô bé ấy
-
0:26 - 0:29và không bao giờ rời đi --
-
0:29 - 0:31cô bé ấy giờ sống ở San Francisco
-
0:31 - 0:34và đang nói chuyện với các bạn hôm nay?
-
0:34 - 0:37Câu chuyện này chưa kết thúc.
-
0:37 - 0:40Nó là một trò chơi ghép hình vẫn đang được xếp.
-
0:40 - 0:44Hãy để tôi kể cho các bạn về vài mảnh ghép nhé.
-
0:44 - 0:46Hãy tưởng tượng mảnh đầu tiên:
-
0:46 - 0:49một người đàn ông đốt cháy sự nghiệp cả đời mình.
-
0:49 - 0:52Ông là nhà thơ, nhà viết kịch,
-
0:52 - 0:54một người mà cả cuộc đời
-
0:54 - 0:56chênh vênh trên tia hi vọng duy nhất
-
0:56 - 0:59rằng đất nước ông sẽ độc lập tự do.
-
0:59 - 1:02Hãy tưởng tượng ông, một người cộng sản tiến vào Sài Gòn,
-
1:02 - 1:04đối diện sự thật
-
1:04 - 1:06rằng cả cuộc đời ông đã phí hoài.
-
1:06 - 1:09Ngôn từ, qua bao năm tháng là bạn đồng hành với ông, giờ quay ra chế giễu ông.
-
1:09 - 1:12Ông rút lui vào yên lặng.
-
1:12 - 1:16Ông qua đời, bị lịch sử quật ngã.
-
1:16 - 1:18Ông là ông của tôi.
-
1:18 - 1:22Tôi chưa bao giờ gặp ông ngoài đời.
-
1:22 - 1:26Nhưng cuộc đời ta nhiều hơn những gì ta lưu trong kí ức nhiều.
-
1:26 - 1:29Bà tôi chưa bao giờ cho phép tôi quên cuộc đời của ông.
-
1:29 - 1:32Nhiệm vụ của tôi là không để cuộc đời ấy qua trong vô vọng,
-
1:32 - 1:34và bài học của tôi là nhận ra
-
1:34 - 1:37rằng, vâng, lịch sử đã cố quật ngã chúng tôi,
-
1:37 - 1:39nhưng chúng tôi đã chịu đựng được.
-
1:39 - 1:41Mảnh ghép tiếp theo của tấm hình
-
1:41 - 1:43là một con thuyền trong sớm hoàng hôn
-
1:43 - 1:46lặng lẽ trườn ra biển.
-
1:46 - 1:48Mẹ tôi, Mai, mới 18 tuổi
-
1:48 - 1:50khi ba của mẹ mất --
-
1:50 - 1:52đã lập gia đình, một cuộc hôn nhân sắp đặt trước,
-
1:52 - 1:55đã có hai cô con gái nhỏ.
-
1:55 - 1:58Với mẹ, cuộc đời cô đọng vào nhiệm vụ duy nhất:
-
1:58 - 2:00để gia đình mẹ trốn thoát
-
2:00 - 2:03và bắt đầu cuộc sống mới ở Úc.
-
2:03 - 2:05Mẹ không bao giờ chấp nhận được
-
2:05 - 2:07là mẹ sẽ không thành công.
-
2:07 - 2:10Thế là sau bốn năm, một trường thiên đằng đẵng hơn cả trong truyện,
-
2:10 - 2:12một chiếc thuyền trườn ra biển
-
2:12 - 2:15ngụy trang là thuyền đánh cá.
-
2:15 - 2:18Tất cả những người lớn đều biết các rủi ro.
-
2:18 - 2:20Nỗi sợ hãi lớn nhất là cướp biển,
-
2:20 - 2:22nạn cưỡng hiếp, và cái chết.
-
2:22 - 2:24Như hầu hết người lớn trên thuyền,
-
2:24 - 2:28mẹ tôi mang theo một chai thuốc độc nhỏ.
-
2:28 - 2:31Nếu chúng tôi bị bắt, đầu tiên là em tôi và tôi,
-
2:31 - 2:35rồi mẹ và bà sẽ uống.
-
2:35 - 2:37Kí ức sớm nhất tôi nhớ được là từ cái thuyền --
-
2:37 - 2:39tiếng động cơ đều đều,
-
2:39 - 2:42mạn tiền con thuyền chìm vào mỗi đợt sóng,
-
2:42 - 2:45chân trời mênh mông trống trải.
-
2:45 - 2:48Tôi không nhớ lũ cướp biến đã đến rất nhiều lần,
-
2:48 - 2:50nhưng bị lừa bỏ đi bởi sự dũng càm
-
2:50 - 2:52của những người đàn ông trên thuyền,
-
2:52 - 2:54hay là khi máy tàu bị chết
-
2:54 - 2:57và không khởi động được trong suốt sáu tiếng đồng hồ.
-
2:57 - 2:59Nhưng tôi nhớ được ánh đèn từ giàn khoan dầu
-
2:59 - 3:01ngoài bờ biển Malaysia
-
3:01 - 3:04và một anh thanh niên đã quỵ ngã rồi qua đời,
-
3:04 - 3:07cái kết của cuộc hành trình là quá sức chịu đựng với anh,
-
3:07 - 3:09và quả táo đầu tiên tôi được nếm,
-
3:09 - 3:12quả táo mà công nhân trên giàn khoan dầu cho tôi,
-
3:12 - 3:15Không có quả táo nào ngon được đến thế.
-
3:17 - 3:19Sau ba tháng trong trại tị nạn tập trung,
-
3:19 - 3:21chúng tôi đặt chân tới Melbourne.
-
3:21 - 3:23Và mảnh ghép tiếp theo của bức tranh
-
3:23 - 3:26là về bốn người phụ nữ, ba thế hệ
-
3:26 - 3:29cùng nhau định hình cuộc sống mới.
-
3:29 - 3:31Chúng tôi định cư ở Footscray,
-
3:31 - 3:33vùng ngoại ô cho dân lao động
-
3:33 - 3:36trong đó dân số là các tầng lớp người nhập cư.
-
3:36 - 3:38Không như những vùng ngoại ô ổn định cho giai cấp trung lưu,
-
3:38 - 3:40mà tôi không hề biết là có tồn tại,
-
3:40 - 3:43chẳng có tí quyền lợi nào ở Footscray.
-
3:43 - 3:46Mùi từ các cửa hàng đến từ khắp thế giới.
-
3:46 - 3:48Và những mảnh tiếng Anh đứt quãng
-
3:48 - 3:50trong cuộc hội thoại giữa những con người
-
3:50 - 3:52có duy một điểm chung,
-
3:52 - 3:55họ đang bắt đầu lại từ đầu.
-
3:55 - 3:57Mẹ tôi làm việc trong trang trại,
-
3:57 - 3:59rồi trong dây chuyền sản xuất ô tô,
-
3:59 - 4:01làm việc tuần sáu ngày, hai ca.
-
4:01 - 4:04Thế mà mẹ vẫn kiếm ra thời gian học tiếng Anh
-
4:04 - 4:06và lấy bằng công nghệ thông tin.
-
4:06 - 4:08Chúng tôi rất nghèo.
-
4:08 - 4:10Từng đồng tiền đều được cân nhắc
-
4:10 - 4:12và tiền học thêm tiếng Anh và toán
-
4:12 - 4:14được đặt riêng ra
-
4:14 - 4:17bất kể việc khoản nào phải trừ bớt đi,
-
4:17 - 4:19thường thì đó là quần áo mới;
-
4:19 - 4:21quần áo chúng tôi lúc nào cũng là đồ cũ.
-
4:21 - 4:24Hai đôi tất để đi học,
-
4:24 - 4:26mỗi đôi để che lỗ thủng trên đôi kia.
-
4:26 - 4:28Một bộ đồng phục dài tới mắt cá,
-
4:28 - 4:32vì phải dành mặc đến sáu năm.
-
4:32 - 4:34Thỉnh thoảng, dù ít, tôi nghe thấy tràng chế giễu xé lòng
-
4:34 - 4:36"đồ mắt hí"
-
4:36 - 4:38và thỉnh thoảng có hình vẽ trên tường:
-
4:38 - 4:40"Lũ châu Á, cút về nhà."
-
4:40 - 4:42Về nhà ở đâu?
-
4:42 - 4:45Có chút gì cứng lại trong tôi.
-
4:45 - 4:47Niềm quyết tâm tụ lại
-
4:47 - 4:51và một giọng lặng lẽ nói, "Tôi sẽ đi vòng qua mọi trở ngại."
-
4:51 - 4:53Mẹ tôi, em gái và tôi
-
4:53 - 4:56ngủ chung trên một chiếc giường.
-
4:56 - 4:58Mẹ tôi tối nào cũng kiệt sức,
-
4:58 - 5:00nhưng chúng tôi kể cho nhau nghe chuyện trong ngày
-
5:00 - 5:02và nghe tiếng bà tôi
-
5:02 - 5:04đi lại quanh nhà.
-
5:04 - 5:06Mẹ tôi bị bao nhiêu ác mộng
-
5:06 - 5:09về chiếc thuyền.
-
5:09 - 5:12Nhiệm vụ của tôi là thức đến khi mẹ bị ác mộng hành hạ
-
5:12 - 5:15để gọi mẹ dậy.
-
5:15 - 5:17Mẹ mở cửa hàng máy tính
-
5:17 - 5:19rồi học nghề chuyên viên thẩm mĩ
-
5:19 - 5:21và mở một cơ sở kinh doanh khác.
-
5:21 - 5:23Và rồi bao người phụ nữ đến kể câu chuyện của họ
-
5:23 - 5:25về những gã đàn ông không thể hòa nhập với cuộc sống mới,
-
5:25 - 5:27giận dữ và cứng nhắc,
-
5:27 - 5:30và những đứa trẻ bấn loạn giữa hai thế giới.
-
5:30 - 5:33Chúng tôi kiếm tìm trợ cấp và những nhà tài trợ.
-
5:33 - 5:35Các trung tâm được thành lập.
-
5:35 - 5:37Tôi sống trong hai thế giới song song.
-
5:37 - 5:41Trong một thế giới, tôi là học sinh gốc Á điển hình,
-
5:41 - 5:44đòi hỏi khắc nghiệt từ chính mình.
-
5:44 - 5:47Trong thế giới kia, tôi vướng mắc trong những mảnh đời bấp bênh,
-
5:47 - 5:49bị tổn thương bi thảm vì bạo lực,
-
5:49 - 5:52nghiện ngập và cô quạnh.
-
5:52 - 5:54Nhưng qua năm tháng rất nhiều em đã được giúp đỡ.
-
5:54 - 5:57Và vì công tác đó, khi tôi là sinh viên luật năm cuối,
-
5:57 - 6:00tôi được bầu là Thanh niên Úc của năm.
-
6:00 - 6:02Và tôi bị phóng
-
6:02 - 6:04từ mảnh ghép xếp hình này sang mảnh khác,
-
6:04 - 6:06nhưng chúng không ghép vừa với nhau.
-
6:06 - 6:08Tan Le, cư dân vô danh ở khu Footscray,
-
6:08 - 6:12giờ là Tan Le, người tị nạn và hoạt động xã hội,
-
6:12 - 6:15được mời nói chuyện ở các địa điểm cô chưa bao giờ nghe tới
-
6:15 - 6:17được mời vào những nhà mà cô chưa bao giờ tưởng tượng được
-
6:17 - 6:19là có tồn tại.
-
6:19 - 6:21Tôi không biết các qui trình.
-
6:21 - 6:24Tôi không biết cách dùng thìa dĩa.
-
6:24 - 6:27Tôi không biết nói chuyện về rượu.
-
6:27 - 6:31Tôi không biết nói về cái gì hết.
-
6:31 - 6:34Tôi muốn rút về cái lề thói hàng ngày và sự dễ chịu
-
6:34 - 6:37của cuộc sống trong khu ngoại ô không ai hay biết --
-
6:37 - 6:40người bà, người mẹ và hai con gái
-
6:40 - 6:43kết thúc mỗi ngày như bao ngày trong suốt 20 năm,
-
6:43 - 6:45kể cho nhau nghe chuyện trong ngày
-
6:45 - 6:47rồi thiếp ngủ,
-
6:47 - 6:51ba người chúng tôi vẫn chung một giường.
-
6:51 - 6:55Tôi bảo mẹ là tôi không thể làm được.
-
6:55 - 6:58Mẹ nhắc tôi là bấy giờ tôi cũng bằng tuổi mẹ
-
6:58 - 7:01khi chúng tôi lên thuyền.
-
7:01 - 7:04Nói 'không' chưa bao giờ là một lựa chọn.
-
7:04 - 7:06"Cứ làm đi," mẹ nói,
-
7:06 - 7:09"và đừng cố trở thành người khác."
-
7:09 - 7:12Thế là tôi nói về nạn thanh niên thất nghiệp và giáo dục,
-
7:12 - 7:15và về những người bị xã hội cách li, bị mất quyền lợi và bỏ rơi.
-
7:15 - 7:17Và tôi càng nói thật lòng,
-
7:17 - 7:20tôi càng được mời nói nhiều.
-
7:20 - 7:23Tôi gặp những người từ mọi tầng lớp xã hội,
-
7:23 - 7:25rất nhiều người đang làm việc họ yêu thích,
-
7:25 - 7:28sống tại ranh giới của cơ hội.
-
7:28 - 7:31Và dù tôi tốt nghiệp,
-
7:31 - 7:34tội nhận ra rằng tôi không thể yên phận trong nghề luật.
-
7:34 - 7:37Bức xếp hình cần một mảnh nữa.
-
7:37 - 7:40Và cùng lúc tôi nhận ra
-
7:40 - 7:42rằng làm kẻ ngoại đạo cũng được thội,
-
7:42 - 7:44người mới đến,
-
7:44 - 7:46mới hiện diện --
-
7:46 - 7:48và không chỉ là được thôi,
-
7:48 - 7:50mà là một điều ta cần biết ơn,
-
7:50 - 7:53có thể là một món quà từ chiếc thuyền.
-
7:53 - 7:55Bời vì làm người đứng phía trong
-
7:55 - 7:57có thể dễ bị thu hẹp tầm nhìn,
-
7:57 - 7:59có thể dễ dàng
-
7:59 - 8:02chấp nhận những định kiến trong khu vực của bạn.
-
8:02 - 8:05Giờ đây tôi đã bước ra ngoài 'vùng an toàn' của mình đủ
-
8:05 - 8:07đẻ biết rằng, vâng, thế giới có thể sụp đổ
-
8:07 - 8:10nhưng không theo cách bạn sợ hãi đâu.
-
8:10 - 8:12Những khả năng mà trước đây sẽ không được cho phép
-
8:12 - 8:14được khuyến khích rất nhiều.
-
8:14 - 8:16Có một nguồn năng lượng ngoài đó,
-
8:16 - 8:18một niềm lạc quan khôn nguôi,
-
8:18 - 8:21một sự pha trộn kì lạ của sự khiêm nhường và liều lĩnh.
-
8:21 - 8:23Thế nên tôi đi theo linh cảm của mình.
-
8:23 - 8:26Tôi thu thập được một đội nhỏ
-
8:26 - 8:28với chúng tôi cái tựa "Không làm được đâu"
-
8:28 - 8:31là một thử thách hấp dẫn không cưỡng được.
-
8:31 - 8:33Trong suốt một năm chúng tôi không một xu dính túi.
-
8:33 - 8:35Hết ngày, tôi làm một nồi súp khổng lồ
-
8:35 - 8:37để chúng tôi cùng ăn.
-
8:37 - 8:40Chúng tôi làm việc đến đêm khuya.
-
8:40 - 8:42Hầu hết ý tưởng của chúng tôi đều điên khùng,
-
8:42 - 8:44nhưng vài ý tưởng vô cùng tuyệt vời,
-
8:44 - 8:47và chúng tôi tạo ra đột phá.
-
8:47 - 8:49Tôi quyết định chuyển tới nước Mỹ
-
8:49 - 8:51sau có một chuyến đi.
-
8:51 - 8:53Lại là linh cảm.
-
8:53 - 8:55Ba tháng sau tôi chuyển địa điểm
-
8:55 - 8:58và chuyến phiêu lưu lại tiếp diễn.
-
8:58 - 9:00Trước khi tôi kết thúc,
-
9:00 - 9:03hãy đế tôi kể cho các bạn về bà tôi.
-
9:03 - 9:05Bà lớn lên trong thời kì
-
9:05 - 9:07mà đạo Khổng là chuẩn mực xã hội
-
9:07 - 9:10và quan lại địa phương có quyền sinh quyền sát.
-
9:10 - 9:13Cuộc sống đã là như vậy trong hàng thế kỷ rồi.
-
9:13 - 9:17Ba của bà mất ngay sau khi bà ra đời.
-
9:17 - 9:20Mẹ của bà một mình nuôi bà lớn.
-
9:20 - 9:23Năm 17 tuổi, bà trở thành vợ hai
-
9:23 - 9:26của một ông quan, mẫu thân ông quan này đánh đập bà.
-
9:26 - 9:28Và dầu vấp phải sự không ủng hộ của chồng,
-
9:28 - 9:31bà gây chấn động khi kiện ông ta ra tòa
-
9:31 - 9:33và tự khởi tố,
-
9:33 - 9:36và còn gây chấn động mạnh hơn khi bà thắng kiện.
-
9:36 - 9:38(Tiếng cười)
-
9:38 - 9:42(Vỗ tay)
-
9:42 - 9:46"Không làm được đâu" bị chứng minh là sai.
-
9:48 - 9:51Tôi đang tắm trong một phòng khách sạn ở Sydney
-
9:51 - 9:53vào thời khắc bà mất
-
9:53 - 9:56cách đó 600 dặm, ở Melbourne.
-
9:56 - 9:58Tôi nhìn qua tấm kính cửa
-
9:58 - 10:01và thấy bà đứng ở bên kia
-
10:01 - 10:03tôi biết bà đã đến để tạm biệt tôi.
-
10:03 - 10:06Vài phút sau mẹ tôi gọi điện.
-
10:06 - 10:08Vài ngày sau,
-
10:08 - 10:10chúng tôi đến một ngôi chùa đạo Phật ở Footscray
-
10:10 - 10:12và ngồi quanh quan tài của bà.
-
10:12 - 10:14Chúng tôi kể chuyện cho bà
-
10:14 - 10:17và cam đoan với bà là chúng tôi luôn ở bên bà.
-
10:17 - 10:20Lúc nửa đêm một nhà sư đến
-
10:20 - 10:23và bảo chúng tôi là ông phải đóng quan tài rồi.
-
10:23 - 10:26Mẹ bảo chúng tôi cảm nhận tay bà tôi.
-
10:26 - 10:28Mẹ tôi hỏi nhà sư,
-
10:28 - 10:30"Tại sao tay mẹ tôi ấm thế
-
10:30 - 10:33mà cả người lại lạnh ngắt?"
-
10:33 - 10:37"Bởi vì từ sàng các chị đã cầm tay bà," ông nói.
-
10:37 - 10:40"Các chị không hề buông tay."
-
10:42 - 10:44Nếu có một nguồn lực trong gia đình chúng tôi,
-
10:44 - 10:46nguồn ấy truyền qua những người phụ nữ.
-
10:46 - 10:49Bởi vì chúng tôi là ai và cuộc đời đã định hình chúng tôi như thế nào,
-
10:49 - 10:51giờ chúng tôi có thể thấy rằng
-
10:51 - 10:53những người đàn ông mà có thể đã đi vào cuộc đời của chúng tôi
-
10:53 - 10:55sẽ ngăn trở chúng tôi.
-
10:55 - 10:58Thất bại sẽ đến một cách dễ dàng.
-
10:58 - 11:00Giờ đây tôi cũng muốn có con,
-
11:00 - 11:03và tôi băn khoăn về con thuyền.
-
11:03 - 11:06Có ai muốn con của họ phải trải qua con thuyền ấy?
-
11:06 - 11:08Nhưng tôi sợ đặc quyền đặc lợi,
-
11:08 - 11:10sợ cuộc sống thoải mái,
-
11:10 - 11:12sợ quyền sở hữu.
-
11:12 - 11:14Liệu tôi có thể cho con tôi một mạn thuyền trong cuộc đời,
-
11:14 - 11:17mạnh mẽ chìm vào mỗi đợt sóng,
-
11:17 - 11:20tiếng động cơ đều đều không đứt,
-
11:20 - 11:22chân trời mênh mông
-
11:22 - 11:24không hứa hẹn điều gì cả?
-
11:24 - 11:26Tôi không biết.
-
11:26 - 11:28Nhưng nếu tôi có thể cho điều đó
-
11:28 - 11:30và vẫn thấy con tôi yên bình vượt qua,
-
11:30 - 11:33tôi sẽ cho con tôi.
-
11:33 - 11:45(Vỗ tay)
-
11:45 - 11:48Trevor Neilson: Và vâng, mẹ của chị Tan hôm nay cũng ở đây
-
11:48 - 11:51ở hàng ghế thứ tư hay năm.
-
11:51 - 11:55(Vỗ tay)
- Title:
- Tan Le: Câu chuyện nhập cư của tôi
- Speaker:
- Tan Le
- Description:
-
Năm 2010, kĩ sư công nghệ Tan Le lên sân khấu TEDGlobal (TED Quốc tế) để minh họa một giao diện mới, đầy ấn tượng. Nhưng nay, trên TEDxWomen (TED Phụ nữ), chị thuật lại một câu chuyện rất riêng tư: chuyện gia đình chị -- mẹ, bà và em gái -- đã chạy khỏi Việt Nam và xây dựng cuộc sống mới như thế nào.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:56