Ταν Λε: Η ιστορία της μετανάστευσής μου

Το 2010, η τεχνολόγος Tαν Λε είχε ανέβει στη σκηνή του TEDGlobal για να παρουσιάσει μια ισχυρή νέα διεπαφή. Αλλά τώρα, στο TEDxWomen λέει μια πολύ προσωπική ιστορία: την ιστορία της οικογένειάς της - της μητέρας, της γιαγιάς και της αδελφής της - που άφησε το Βιετνάμ και έχτισε μια καινούρια ζωή.

Πώς να μιλήσω μέσα σε 10 λεπτά

για τους δεσμούς γυναικών τριών γενεών,

για το πώς η εκπληκτική δύναμη αυτών των δεσμών

επηρέασε τη ζωή

ενός τετράχρονου κοριτσιού

που στριμώχτηκε με τη μικρή της αδερφή,

τη μητέρα και τη γιαγιά της

για πέντε μερόνυχτα

σε μια μικρή βάρκα στην Κινεζική Θάλασσα

περισσότερα από 30 χρόνια πριν,

δεσμούς που επηρέασαν τη ζωή εκείνου του μικρού κοριτσιού

και δεν φεύγουν ποτέ -

εκείνο το μικρό κορίτσι τώρα ζει στο Σαν Φρανσίσκο

και σας μιλάει σήμερα;

Η ιστορία αυτή δεν είναι ολοκληρωμένη.

Είναι ένα παζλ τα κομμάτια του οποίου ακόμα ενώνονται.

Ας σας μιλήσω για μερικά από τα κομμάτια.

Φανταστείτε το πρώτο κομμάτι:

έναν άντρα να καίει τους κόπους μιας ζωής.

Είναι ποιητής, θεατρικός συγγραφέας,

ένας άντρας του οποίου ολόκληρη η ζωή

στηρίχθηκε στη μοναδική ελπίδα

για ενότητα και ελευθερία της χώρας του.

Φανταστείτε τον, καθώς οι κομμουνιστές εισέβαλαν στη Σαϊγκόν,

να αντιμετωπίζει το γεγονός

ότι η ζωή του πήγε εντελώς στράφι.

Οι λέξεις, επί χρόνια φίλοι του, τώρα τον χλεύαζαν.

Αποσύρθηκε σιωπηλά.

Πέθανε συντετριμμένος από την ιστορία.

Είναι ο παππούς μου.

Δεν τον γνώρισα ποτέ στην πραγματική ζωή.

Αλλά οι ζωές μας είναι κάτι πολύ περισσότερο από τις μνήμες μας.

Η γιαγιά μου δε με άφησε ποτέ να ξεχάσω τη ζωή του.

Το καθήκον μου ήταν να μην την αφήσω να πάει στράφι

και το μάθημά μου ήταν να μάθω

ότι, ναι, η ιστορία προσπάθησε να μας συντρίψει

αλλά αντέξαμε.

Το επόμενο κομμάτι του παζλ

είναι μια βάρκα τα χαράματα

που γλιστράει σιωπηλά στη θάλασσα.

Η μητέρα μου, Μάι, ήταν 18

όταν ο πατέρας της πέθανε -

βρισκόταν σε έναν κανονισμένο γάμο,

και είχε ήδη δύο μικρές κόρες.

Για αυτήν, η ζωή είχε συνοψιστεί σε μια αποστολή:

την απόδραση της οικογένειάς της

και μια νέα ζωή στην Αυστραλία.

Ήταν ασύλληπτο για εκείνη

ότι δεν θα μπορούσε να πετύχει.

Έτσι, μετά από ένα τετραετές έπος που ξεπερνά κάθε φαντασία,

μια βάρκα γλίστρησε στη θάλασσα

μεταμφιεσμένη σε αλιευτικό σκάφος.

Όλοι οι ενήλικες γνώριζαν τους κινδύνους.

Ο μεγαλύτερος φόβος ήταν αυτός των πειρατών,

του βιασμού και του θανάτου.

Όπως οι περισσότεροι ενήλικες στο πλοίο,

η μητέρα μου κουβαλούσε κι ένα μικρό μπουκάλι με δηλητήριο.

Αν μας αιχμαλώτιζαν, πρώτα η αδελφή μου κι εγώ

και μετά αυτή και η γιαγιά μου θα το πίναμε.

Οι πρώτες μου αναμνήσεις είναι από τη βάρκα -

ο σταθερός ήχος της μηχανής,

η πλώρη να βυθίζεται σε κάθε κύμα,

ο απέραντος και κενός ορίζοντας.

Δεν θυμάμαι τους πειρατές που ήρθαν πολλές φορές,

αλλά ξεγελάστηκαν από τους λεονταρισμούς

των ανδρών της βάρκας μας,

ή τη μηχανή να σβήνει

και να μη μπορεί να ξεκινήσει για έξι ώρες.

Αλλά θυμάμαι τα φώτα στην πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου

στη Μαλαισιανή ακτή

και το νεαρό άνδρα που κατέρρευσε και πέθανε,

το ταξίδι ήταν πολύ μακρύ γι' αυτόν,

και το πρώτο μήλο που δοκίμασα,

που μου το έδωσαν οι άνδρες στην πλατφόρμα.

Κανένα μήλο δεν είχε ποτέ την ίδια γεύση.

Μετά από τρεις μήνες σε στρατόπεδο προσφύγων,

προσγειωθήκαμε στη Μελβούρνη.

Και το επόμενο κομμάτι του παζλ

είναι για τέσσερις γυναίκες μέσα από τρεις γενιές

να δημιουργούν μια νέα ζωή μαζί.

Εγκατασταθήκαμε στο Φούτσκρεϊ

ένα προάστιο της εργατικής τάξης,

που ο πληθυσμός του είναι στρώματα μεταναστών.

Αντίθετα με τα συνηθισμένα προάστια της μεσαίας τάξης,

την ύπαρξη των οποίων αγνοούσα,

δεν υπήρχε η έννοια της κυριότητας στο Φούτσκρεϊ.

Οι μυρωδιές από τις πόρτες των μαγαζιών ήταν από τον υπόλοιπο κόσμο.

Και τα ψήγματα σπαστών αγγλικών

ανταλλάσσονταν μεταξύ των ανθρώπων

που είχαν ένα πράγμα κοινό:

ξεκινούσαν από την αρχή.

Η μητέρα μου δούλεψε σε αγροκτήματα,

μετά σε μια γραμμή συναρμολόγησης αυτοκινήτων,

δουλεύοντας έξι μέρες, διπλοβάρδιες.

Με κάποιον τρόπο βρήκε το χρόνο να μελετήσει αγγλικά

και να πάρει πιστοποιητικά πληροφορικής.

Ήμασταν φτωχοί.

Τα χρήματα ήταν μετρημένα

και η πρόσθετη διδασκαλία για αγγλικά και μαθηματικά

χρηματοδοτούνταν

ασχέτως του τι μπορεί να παραλείπαμε,

συνήθως καινούρια ρούχα,

ήταν πάντα από δεύτερο χέρι.

Δύο ζευγάρια κάλτσες για το σχολείο,

η μία για να κρύβει τις τρύπες της άλλης.

Μια σχολική φόρμα κάτω από τους αστραγάλους,

γιατί έπρεπε να αντέξει έξι χρόνια.

Και υπήρχαν οι σπάνιες αλλά έντονες προσφωνήσεις

"σχιστομάτη"

και τα κατά τόπους γκράφιτι:

"Ασιάτες, γυρίστε στην πατρίδα σας."

Να πάμε πού στην πατρίδα μας;

Κάτι δυνάμωσε μέσα μου.

Ήταν ένα μείγμα αποφασιστικότητας

και μια σιγανή φωνή έλεγε: "Θα σας προσπεράσω".

Η μητέρα μου, η αδελφή μου κι εγώ

κοιμόμασταν στο ίδιο κρεβάτι.

Η μητέρα μου ήταν εξαντλημένη κάθε βράδυ,

αλλά λέγαμε η μία στην άλλη πώς περάσαμε τη μέρα μας

και ακούγαμε τις κινήσεις

της γιαγιάς μου μέσα στο σπίτι.

Η μητέρα μου υπέφερε από εφιάλτες

που όλοι είχαν να κάνουν με τη βάρκα.

Και η δουλειά μου ήταν να μένω ξύπνια μέχρι να έρθουν οι εφιάλτες της

ώστε να την ξυπνήσω.

Άνοιξε ένα μαγαζί με υπολογιστές,

μετά σπούδασε αισθητικός

και άνοιξε και άλλη επιχείρηση.

Και γυναίκες έρχονταν με τις ιστορίες τους

για άντρες που δεν μπορούσαν να αλλάξουν,

οργισμένοι και αδιάλλακτοι,

και βασανισμένα παιδιά διχασμένα σε δύο κόσμους.

Αναζητήθηκαν επιχορηγήσεις και χορηγοί.

Δημιουργήθηκαν κέντρα.

Ζούσα σε παράλληλους κόσμους.

Στον έναν, ήμουν η κλασική Ασιάτισσα,

αδυσώπητη στις απαιτήσεις που είχα από τον εαυτό μου.

Στον άλλο κόσμο, ήμουν μπλεγμένη σε ζωές επικίνδυνες,

τραγικά σημαδεμένες από τη βία,

τη χρήση ναρκωτικών και την απομόνωση.

Αλλά πάρα πολλοί βοηθήθηκαν με τα χρόνια.

Και για αυτή τη δουλειά, όταν ήμουν στο τελευταίο έτος της νομικής,

επιλέχθηκα ως η νεαρή Αυστραλιανή της χρονιάς.

Και εκτοξεύθηκα

από το ένα κομμάτι του παζλ σε ένα άλλο

και οι άκρες τους δεν ταίριαζαν.

Η Ταν Λι, μια ανώνυμη κάτοικος του Φούτσκρεϊ,

ήταν τώρα η Ταν Λι, πρόσφυγας και κοινωνική ακτιβίστρια,

προσκεκλημένη να μιλήσει σε αίθουσες που δεν είχε ξανακούσει

και σε σπίτια, την ύπαρξη των οποίων

δεν θα μπορούσε καν να φανταστεί.

Δεν ήξερα τα πρωτόκολλα.

Δεν ήξερα πως να χρησιμοποιώ τα μαχαιροπίρουνα.

Δεν ήξερα πως να μιλήσω για το κρασί.

Δεν ήξερα πως να μιλήσω για τίποτα.

Ήθελα να υποχωρήσω στην καθημερινότητα και την άνεση

της ζωής σε ένα ταπεινό προάστιο -

μια γιαγιά, μια μητέρα και δυο κόρες

να τελειώνουν την κάθε μέρα όπως έκαναν για σχεδόν 20 χρόνια,

λέγοντας η μια στην άλλη πως πέρασαν τη μέρα

και να κοιμούνται,

και οι τρεις μας ακόμα στο ίδιο κρεβάτι.

Είπα στη μητέρα μου ότι δεν μπορούσα να το κάνω.

Μου θύμισε ότι ήμουν στην ίδια ηλικία με αυτήν

όταν επιβιβαστήκαμε στο πλοίο.

Το "όχι" δεν αποτέλεσε ποτέ επιλογή.

"Απλά καν'το" είπε

"και μην γίνεις αυτό που δεν είσαι."

Έτσι μίλησα για την ανεργία των νέων και την παιδεία

και την αμέλεια για τους περιθωριοποιημένους και όσους δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα.

Και όσο πιο ειλικρινά μιλούσα,

τόσο μου ζητούσαν να μιλώ.

Γνώρισα ανθρώπους από όλα τα μετερίζια,

πάρα πολλοί από αυτούς έκαναν αυτό που αγαπούσαν,

ζούσαν στα όρια της δυνατότητας.

Και παρόλο που πήρα το πτυχίο μου,

συνειδητοποίησα ότι δεn μπορούσα να ακολουθήσω μια καριέρα στη δικηγορία.

Έπρεπε να υπάρχει και άλλο κομμάτι του παζλ.

Και την ίδια στιγμή συνειδητοποίησα

ότι είναι εντάξει να είσαι "ξένος",

νέα άφιξη,

καινούργιος στη σκηνή -

και δεν είναι απλά εντάξει,

αλλά είναι κάτι για το οποίο πρέπει να είσαι ευγνώμων,

ίσως ένα δώρο από τη βάρκα.

Γιατί το να είσαι "μέσα στα πράγματα"

μπορεί εύκολα να συνεπάγεται την κατάρρευση των οριζόντων,

μπορεί τόσο εύκολα να συνεπάγεται

την αποδοχή των υποθέσεων για την περιοχή σου.

Έχω βγει εκτός της ζώνης της άνεσής μου αρκετά

για να ξέρω ότι, ναι, ο κόσμος καταρρέει,

αλλά όχι με τον τρόπο που φοβάστε.

Δυνατότητες που δεν θα είχαν επιτραπεί

ενισχύθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Υπήρχε μια ενέργεια εκεί,

μια υπέρμετρη αισιοδοξία,

ένα παράξενο μείγμα ταπεινότητας και τόλμης.

Έτσι, ακολούθησα το ένστικτό μου.

Μάζεψα μια μικρή ομάδα ανθρώπων

για τους οποίους η ετικέτα "αυτό δεν μπορεί να γίνει"

αποτελούσε μια ακαταμάχητη πρόκληση.

Για ένα χρόνο ήμασταν απένταροι.

Στο τέλος κάθε μέρας, έφτιαχνα μια τεράστια κατσαρόλα με σούπα

την οποία μοιραζόμασταν όλοι.

Δουλεύαμε καλά κάθε βράδυ.

Οι περισσότερες ιδέες μας ήταν τρελές,

αλλά μερικές ήταν έξοχες,

και τα καταφέραμε.

Πήρα την απόφαση να μετακομίσω στις ΗΠΑ

μετά από ένα μόλις ταξίδι.

Το ένστικτό μου και πάλι.

Τρεις μήνες αργότερα είχα μετακομίσει

και η περιπέτεια συνεχίστηκε.

Πριν ολοκληρώσω ωστόσο,

θα σας πω για τη γιαγιά μου.

Μεγάλωσε σε μια εποχή

όπου ο κομφουκιανισμός ήταν η κοινωνική νόρμα

και ο τοπικός μανδαρίνος ήταν το άτομο που είχε αξία.

Η ζωή δεν είχε αλλάξει για αιώνες.

Ο πατέρας της πέθανε λίγο καιρό αφότου γεννήθηκε.

Η μητέρα της τη μεγάλωσε μόνη.

Στα 17 έγινε η δεύτερη σύζυγος

ενός μανδαρίνου, η μητέρα του οποίου τη χτυπούσε.

Χωρίς καμία υποστήριξη από τον άνδρα της

προκάλεσε αίσθηση πηγαίνοντάς τον στο δικαστήριο

και κάνοντας αγωγή για την περίπτωσή της

και ακόμα μεγαλύτερη αίσθηση όταν κέρδισε.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Το "αυτό δεν μπορεί να γίνει" αποδείχθηκε λάθος.

Έκανα ντους σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Σίδνεϊ

όταν πέθανε,

970 χμ. μακριά, στη Μελβούρνη.

Κοίταξα μέσα από το τζάμι της ντουζιέρας

και την είδα να στέκεται από την άλλη μεριά.

Ήξερα ότι είχε έρθει να με αποχαιρετίσει.

Η μητέρα μου τηλεφώνησε λίγα λεπτά αργότερα.

Λίγες μέρες αργότερα,

πήγαμε σε ένα βουδιστικό ναό στο Φούτσκρεϊ

και καθίσαμε γύρω από το φέρετρό της.

Της είπαμε ιστορίες

και τη διαβεβαιώσαμε ότι ήμασταν ακόμα μαζί της.

Τα μεσάνυχτα ήρθε ο μοναχός

και μας είπε ότι έπρεπε να κλείσουμε το φέρετρο.

Η μητέρα μου μας ζήτησε να πιάσουμε το χέρι της.

Ρώτησε το μοναχό

"Γιατί είναι το χέρι της τόσο ζεστό

και το υπόλοιπο σώμα της είναι κρύο;"

"Επειδή το κρατάτε από το πρωί" είπε.

"Δεν το αφήσατε καθόλου".

Αν υπάρχει μια πηγή δύναμης στην οικογένειά μας,

αυτή τρέχει μέσω των γυναικών.

Δεδομένου του ποιες είμαστε και πως μας έπλασε η ζωή,

μπορούμε να δούμε τώρα

ότι οι άνδρες που ίσως ήρθαν στις ζωές μας

θα μας είχαν σταματήσει.

Η ήττα θα είχε έρθει τόσο εύκολα.

Τώρα θέλω να κάνω τα δικά μου παιδιά

και αναρωτιέμαι για τη βάρκα.

Ποιος θα μπορούσε να το ευχηθεί από μόνος του;

Ακόμα φοβάμαι τα προνόμια,

την άνεση,

την κυριότητα.

Μπορώ να τους δώσω μια πλώρη για τη ζωή τους

που να βουτάει γενναία σε κάθε κύμα,

τον γαλήνιο και σταθερό ήχο της μηχανής,

τον απέραντο ορίζοντα

που δεν εγγυάται τίποτα;

Δεν ξέρω.

Αλλά αν μπορούσα να το δώσω

και έβλεπα ότι θα παρέμεναν ασφαλή μέσα από όλο αυτό,

θα το έκανα.

(Χειροκρότημα)

Τρέβορ Νίλσον: Και επίσης, η μητέρα της Ταν είναι εδώ σήμερα

στην τέταρτη ή πέμπτη σειρά.

(Χειροκρότημα)