Trong quá trình biên dịch TEDTalks qua tiếng Hà Lan

Đóng góp của Els De Keyser cho Hội Thảo Biên Dịch Viên Ted Global 2011

Phụ đề:

Tiếng Hà Lan:
Người dịch: Els De Keyser

Tiếng Anh:
Ghi lời: Els De Keyser
Hiệu đính: Krystian Aparta

Tiếng Pháp:
Người dịch: Hugo Wagner

Tiếng Hi Lạp:
Người dịch: Dimitra Papageorgiou

Tiếng Ý:
Người dịch: Elelena Montrasio

Tiếng Bồ Đào Nha:
Người dịch: Krystian Aparta

Bạn đã bao giờ dịch bài của Erin McKean?

Đây là đoạn trích cho những người chưa làm

"Từ điển học" là thứ gì đó hỗn loạn.

Đó là một từ hay ho để nói
và tôi dùng từ đó hoài.

Thêm nữa:

"Hỗn loạn" cũng là một từ hay ho để dịch.

Ở Hà Lan, tôi dùng "olleke bolleke", như

"Olleke bolleke, rubisolleke"

"olleke bolleke, rubisolleke,
olleke bolleke, knol!"

Thật may, dạng thơ ca gieo vần
cho trẻ nhỏ này phổ biến

ở hầu hết các vùng nói tiếng Hà Lan.

Tiếng Hà Lan là tiếng mẹ đẻ
của khoảng 23 triệu người

trong đó khoảng 16 triệu người
hiện đang sinh sống tại Hà Lan

6 triệu người sống tại phía Bắc nước Bỉ,
còn được biết đến là vùng Flanders

và có 400 nghìn người ở
Cộng Hoà Suriname tại Nam Mỹ.

Chúng tôi còn có cả
"Hiệp Hội Ngôn Ngữ Hà Lan".

Vậy thì, vấn đề là gì?

Tiếng Hà Lan từ Hà Lan
và tiếng Hà Lan tại vùng Flanders

thì lại khá là khác nhau.

Nếu buổi sáng bạn gặp Johan Cruyff,

và nếu bạn gặp may
thì anh ấy sẽ nói với bạn "Goeiemorgen".

Kim Clijsters cũng nói "Goeiemorgen".

Trong việc làm phụ đề,
cái này tất nhiên là không liên quan.

Vậy một lần nữa, vấn đề nằm ở đâu?

Chúng tôi cũng dùng những từ khác nhau.

Người Hà Lan gọi cái này là "klokkromme."

Còn người vùng Flanders
chúng tôi gọi là "Gauss-curve."

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng,
mỗi nhóm đều có "đặc tính không chắc chắn"

hoặc sai lệch so với tiếng Hà Lan chuẩn

điều này xảy ra ở hầu hết các vùng

Theo năm tháng, người Hà Lan
không còn phân biệt được

giới tính của các danh từ.

Do vậy, người Hà Lan có thể thắc mắc

là con bò này là giống đực hay cái

hoặc cách ta nói đùa tại vùng Flanders.

Mặt khác, ở Bỉ, cho dù thích hay không,

ngôn ngữ của chúng ta bị ảnh hưởng bởi

những đồng bào nói tiếng Pháp,

dẫn đến thỉnh thoảng có cấu trúc lạ
được mượn từ tiếng Pháp.

Đây chính là vấn đề.

Nếu bình phẩm viên đến từ Hà Lan

kiểm tra bài viết của
đồng nghiệp đến từ Bỉ,

cô ấy sẽ thấy những từ

mà cô ấy chưa từng dùng theo cách như vậy

và ngược lại.

Nếu cô ấy bắt đầu chỉnh lại chúng,

trước khi cô kịp nhận ra,
cô ấy đã dính vào

một cuộc tranh cải đúng sai
không hồi kết.

Chuyện này đã xảy ra trong
những ngày đầu làm việc tại TED.

Tôi thậm chí phải thừa nhận
lần đầu tiên tôi dịch

Tôi đã phải hỏi biên dịch viên
của nước tôi

để kiểm tra bài viết,
bởi vì tôi cảm thấy không thoải mái

với bài bình phẩm từ "phía bên kia".

Nhưng tôi đã nhanh chóng học được là
nếu bạn chỉ cần gắn bó

với một số luật cơ bản,

bạn sẽ giải quyết được khó khăn này thôi.

Đó là cái thứ mà hôm nay
tôi muốn chia sẻ với bạn đây.

Cách tốt nhất để kết thúc việc
"Ai mới là người đúng"

là cần đồng ý
trên những chuẩn mực bạn dùng

Với tiếng Hà Lan, điều này khá dễ.

Từ đồng nghĩa, từ điển chính thức

và cả ngữ pháp chuẩn
tất cả đều có thể truy cập trực tuyến.

Cả ba cái đó được
chấp nhận và dùng phổ biến

tại nước Hà Lan và Bỉ.

Nếu ngay từ đầy bạn ngụ ý rằng

bạn sẽ dùng chúng như là tiêu chuẩn

bạn sẽ tránh được
nhiều căng thẳng và tranh cãi.

Nhưng thậm chí là với từ có tồn tại,

nó cũng có thể
ko quen thuộc với một trong hai vùng

Lấy ví dụ từ "lokkromme"

Người Bỉ rất ít khi dùng nó,

nhưng mặt khác,
nó không quá khó hiểu

đặc biệt là khi được đặt trong ngữ cảnh,

như trường hợp này là trong Ted Talks.

Không có lý do gì để thay thế nó

bằng một từ mà không người Hà Lan nào dùng

Tôi thích coi nó

như là một từ đáng được phổ biến.

Dĩ nhiên, nếu từ ít dùng khó hiểu.

thì câu chuyện lại khác.

Nhưng một lần nữa

thay vì thay thế
bằng từ của người vùng Flanders,

tôi mời đồng nghiệp biên dịch của mình

tìm một cách thay thế
mà cả hai chúng tôi đều chấp nhận.

Tôi muốn kết thúc bằng vài lời

về việc tôi luôn giữ trong đầu

khi tôi kiểm tra hay
dịch qua tiếng Hà Lan

Đầu tiên,
tôi nghĩ về người đọc của mình.

Tôi viết cho người ở nhiều vùng khác nhau.

Tôi muốn thử là họ

và cố tránh những từ hoặc biểu cảm

mà tôi biết là rất dễ gây bối rối

Thứ hai, tôi nghĩ về người bạn biên dịch

đặc biệt là lúc kiểm tra

Trong lần kiểm tra của tôi

tôi đã phạm lỗi khi đánh giá biên dịch

khi mà tôi đã không liên lạc với cộng sự.

Sau cùng, tôi nghĩ tôi chỉ

sửa lại được vài cái lỗi quá hiên nhiên.

Kể từ đó,
Tôi luôn liên lạc với biên dịch viên

và mời họ cho ý kiến

có đồng ý với yêu cầu của tôi không.

Thứ ba, tôi nghĩ về việc biên dịch cho TED

là để giúp phổ biến
những ý tưởng thú vị của diễn giả.

Chứ không phải là để "thắng"
tranh cải với biên dịch viên khác,

phải làm việc cùng nhau

để cung cấp cho TED

cho càng nhiều khán giả càng tốt.

Năm ngoái,
một biên dịch viên của TED từ Hà Lan

đã hỏi tôi rằng chúng tôi có nên

chia bản dịch ra cho

người nói tiếng Hà Lan ở Hà Lan và Bỉ

Tôi nói với anh ta rằng với tôi

cái đó chả có ý nghĩa gì cả

khi mà nó phải mất gấp đôi nổ lực

để tuyên truyền những ý tưởng.

Nó thúc đẩy tôi tốt hơn

tìm kiếm một nền tảng chung khắp các vùng

Cuối cùng,
tôi có thể nói là

biên dịch cho Ted thiệt là

một trải nghiệm vô cùng phong phú với tôi

Suy nghĩ cuối cùng của tôi là cho

những người bạn biên dịch viên của TED.

Tôi muốn tạo ra

thứ kiểu như "Biểu đồ Hans Rosling",

nhưng bạn sẽ phải làm với một wordle,

nơi mà cái kích thước của cái tên

thể hiện số lần tôi làm việc với họ.

Tôi mong là tất cả các bạn
sẽ có một hội thảo tuyệt vời

và TED Global 2011 thật thú vị.