On translating TEDTalks into Dutch

Els De Keyser's contribution to the TED Global 2011 Translators Workshop.

Subtitles:

Dutch:
Translator: Els De Keyser

English:
Transcript: Els De Keyser
Review: Krystian Aparta

French:
Translator: Hugo Wagner

Greek:
Translator: Dimitra Papageorgiou

Italian:
Translator: Elelena Montrasio

Polish:
Translator: Krystian Aparta

Heeft iemand van jullie
Erin McKean vertaald?

Voor wie het niet heeft gedaan,
volgt hier een fragmentje.

(Video) Erin McKean: 'Lexicographical'

heeft hetzelfde patroon
als 'olleke bolleke'.

Een leuk woord om te zeggen
en ik mag het vaak zeggen.

Els De Keyser: Daar zou ik aan toevoegen

dat higgeldy-piggeldy ook
een leuk woord is om te vertalen.

In het Nederlands heb ik
"olleke bolleke" gebruikt, zoals in ...

olleke bolleke rubisolleke

olleke bolleke rubisolleke
olleke bolleke knol!

Gelukkig is dit rijmpje bekend

in de twee grootste regio's
waar Nederlands wordt gesproken.

Het Nederlands is de moedertaal
van 23 miljoen mensen,

van wie er 16 miljoen in Nederland wonen,

6 miljoen in het Noorden van België,
ook bekend als Vlaanderen,

en 400.000 in Suriname, in Zuid-Amerika.

We hebben een officiële
Nederlandse Taalunie.

Wat is dan het probleem?

Nederlands uit Nederland
en Nederlands uit Vlaanderen

klinken erg verschillend.

Als je Johan Cruijff 's ochtends ontmoet,

en als je geluk hebt, zal hij
"Goeiemorgen!" tegen je zeggen.

Kim Clijsters zal "Goeiemorgen" zeggen.

Bij het ondertitelen
maakt dat natuurlijk niets uit.

Dus nogmaals: wat is het probleem?

We gebruiken ook andere woorden.

Een Nederlander zal dit
een klokkromme noemen.

In Vlaanderen noemen we het
een Gauss-curve.

Tenslotte heeft elke groep
zijn eigen stel typische twijfelgevallen,

of afwijkingen van het Algemeen Nederlands

die meer voorkomen
in de ene of de andere regio.

Door de jaren heen
zijn de Nederlanders hun gevoel

voor het geslacht
van de naamwoorden kwijtgeraakt.

En dus kan alleen
een Nederlander zich afvragen

of een koe mannelijk of vrouwelijk is --

tenminste, dat zeggen wij
plagend in Vlaanderen.

Van de andere kant,
of we het nu leuk vinden of niet,

is onze taal in België beïnvloed door
onze Franstalige landgenoten,

wat leidt tot soms vreemde constructies
die aan het Frans zijn ontleend.

Dat is dus het probleem:

als een reviewer uit Nederland het werk
van een Belgische collega nakijkt,

ziet ze misschien een tekst die zijzelf

nooit zo zou hebben geschreven,

en vice versa.

Als ze die begint te verbeteren,

zal ze al snel verstrikt raken

in een eindeloos welles-nietes-spelletje.

Het overkwam me
in mijn beginperiode bij TED.

Ik moet zelfs bekennen
dat ik er bij mijn eerste vertaling

voor zorgde dat ik een vertaler
uit mijn eigen land vroeg

om ze na te kijken,
omdat ik me onbehaaglijk voelde

bij een review van de "overkant".

Maar ik leerde al snel dat als je
een beperkt aantal basisregels hanteert,

je deze moeilijkheid
gemakkelijk kan overwinnen.

Dat wil ik vandaag met jullie delen.

De beste manier om een einde te maken
aan discussies over wie gelijk heeft,

is afspreken welke normen je hanteert.

Voor het Nederlands is dat niet moeilijk.

De officiële woordenlijst,
het belangrijkste woordenboek

en de standaardspraakkunst
zijn allemaal online toegankelijk.

Ze zijn alle drie
wijd verspreid en aanvaard

in Nederland en in België.

Als je van bij het begin aangeeft

dat je ze als norm zal hanteren,

dan kan je een hoop spanning
en discussie vermijden.

Maar zelfs als een woord 'bestaat',

kan het erg ongewoon zijn
in één van de twee regio's.

Neem de klokkromme.

Je vindt nauwelijks een Belg
die dat woord gebruikt,

maar van de andere kant
is het niet moeilijk te begrijpen,

zeker niet binnen z'n context,

zoals het geval is in TED Talks.

Het heeft echt geen zin het te vervangen

door een woord dat geen
enkele Nederlander gebruikt.

Ik behandel het liever

als een "woord dat het verdient
om te worden verspreid".

Natuurlijk, als het ongewone woord

moeilijk te begrijpen is,
dan is het een ander verhaal.

Maar ook dan zal ik,

eerder dan het woord
door een Vlaams woord te vervangen,

mijn vertaalpartner uitnodigen

om een alternatief te zoeken

dat voor beiden aanvaardbaar is.

Ik wil eindigen met een paar woorden

over wat ik voor ogen probeer te houden

als ik review of vertaal
naar het Nederlands.

Eerst en vooral hou ik
mijn publiek voor ogen.

Ik schrijf voor mensen
uit verschillende regio's.

Ik kan maar beter proberen
in hun schoenen te gaan staan

en woorden of uitdrukkingen vermijden

waarvan ik weet dat ze verwarrend zijn.

Ten tweede hou ik
mijn vertaalpartner voor ogen,

vooral als ik een review doe.

In één van mijn eerste reviews

maakte ik de fout dat ik
de vertaling als af aanmerkte

zonder dat ik mijn partner
had gecontacteerd.

Ik had immers, zo dacht ik zelf,

alleen een paar
evidente fouten verbeterd ...

Sindsdien contacteer ik
de vertaler steeds,

en nodig ik ze uit om me te laten weten

of ze akkoord gaan met mijn voorstellen.

Ten derde hou ik voor ogen
dat ik vertaal voor TED

om mee te helpen aan de verspreiding

van de interessante
ideeën van de sprekers.

Het gaat er niet om
dat je de discussie wint

met een andere vertaler,

het gaat erom dat je samenwerkt

om toegang tot TED te geven

aan een zo breed mogelijk publiek.

Vorig jaar vroeg
een TED-vertaler uit Nederland mij

of ik vond dat we aparte vertalingen
zouden moeten hebben

voor Nederlands
uit Nederland en uit België.

Ik zei hem dat dat volgens mij
geen enkele zin had,

omdat dat alleen twee keer
zoveel moeite zou betekenen

om de ideeën te verspreiden.

Het zette me wel aan om beter te worden

in het vinden van
overeenstemming tussen de regio's.

Om af te sluiten kan ik je zeggen

dat vertalen voor TED

een ongelooflijk verrijkende
ervaring is geweest voor mij.

Daarom besluit ik met een gedachte

voor mijn mede-TED-vertalers.

Ik had graag een soort
'Hans Rosling'-grafiekje gemaakt,

maar je zal het moeten stellen
met een wordle

waarin de grootte van de naam

het aantal keren voorstelt
dat ik met de persoon heb samengewerkt.

Ik wens jullie allen
een geweldige workshop

en een spannend TED Global 2011.