On translating TEDTalks into Dutch

Els De Keyser's contribution to the TED Global 2011 Translators Workshop.

Subtitles:

Dutch:
Translator: Els De Keyser

English:
Transcript: Els De Keyser
Review: Krystian Aparta

French:
Translator: Hugo Wagner

Greek:
Translator: Dimitra Papageorgiou

Italian:
Translator: Elelena Montrasio

Polish:
Translator: Krystian Aparta

Έχει μεταφράσει κανείς από εσάς την ομιλία της Έριν Μακίν; Για όσους δεν την γνωρίζουν, να ένα μικρό απόσπασμα.

Η λέξη «λεξικογραφικός» έχει το ίδιο μέτρο με την λέξη «διπλοδακτυλικός»

Είδατε; Είναι μια αστεία λέξη να τη λέει κανείς, κι εμένα μου δίνεται η ευκαιρία να τη λέω συχνά.

Θα πρόσθετα σ' αυτό: «διπλοδακτυλικός» είναι μια αστεία λέξη προς μετάφραση.

Στα ολλανδικά, χρησιμοποίησα το "τσίμπι-τσίμπι" όπως στο...

"Τσίμπι-τσίμπι, Τόλη, έχασα βελόνι,

ψάχνω να το βρω, χάθηκα κι εγώ!"

Ευτυχώς, αυτό το παιδικό τραγουδάκι είναι γνωστό

και στις δύο σημαντικές περιοχές όπου ομιλείται η ολλανδική.

Τα ολλανδικά είναι η μητρική γλώσσα 23 εκατομμυρίων ανθρώπων,

από τους οποίους τα 16 εκατομμύρια ζουν στην Ολλανδία,

6 εκατομμύρια στο βόρειο τμήμα του Βελγίου, γνωστό και ως Φλάνδρα,

και 400.000 στο Σουρινάμ, στη Νότια Αμερική.

Έχουμε μια επίσημη "Ολλανδική Γλωσσική Ένωση".

Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα;

Τα ολλανδικά από την Ολλανδία και τα ολλανδικά από τη Φλάνδρα

ακούγονται πολύ διαφορετικά.

Εάν συναντήσετε τον Γιόχαν Γκράιφ το πρωί,

κι αν είστε τυχεροί, θα σας πει "Καλημέρα".

Η Κιμ Κλίστερς θα σας πει "Καλημέρα".

Αυτό φυσικά είναι άσχετο με τον υποτιτλισμό.

Για άλλη μια φορά λοιπόν, πού είναι το πρόβλημα;

Χρησιμοποιούμε επίσης διαφορετικές λέξεις.

Ένας Ολλανδός αυτό το ονομάζει "καμπάνα".

Στην Φλάνδρα το λέμε "σήμαντρο".

Τέλος, κάθε ομάδα έχει τους δικούς τους "τυπικούς δισταγμούς",

ή παρεκκλίσεις από τα ολλανδικά

που συναντώνται περισσότερο στη μια ή την άλλη περιοχή.

Με το πέρασμα του χρόνου οι Ολλανδοί έχουν χάσει την ευαισθησία τους

για το φύλο των ολλανδικών ουσιαστικών.

Έτσι μόνον ένας Ολλανδός μπορεί ν' αναρωτηθεί

αν η αγελάδα είναι γένους αρσενικού ή θηλυκού

... ή έτσι τουλάχιστον λέμε πειραχτικά στην Φλάνδρα.

Στο Βέλγιο από την άλλη, είτε μας αρέσει είτε όχι,

η γλώσσα μας έχει επηρεαστεί από τους γαλλόφωνους συμπατριώτες μας,

κάτι που οδηγεί μερικές φορές σε δύσκολες λεκτικές κατασκευές, δανεισμένες από τη γαλλική.

Να λοιπόν το πρόβλημα:

Αν ένας διορθωτής από την Ολλανδία

διορθώσει τη δουλειά ενός συναδέρφου από το Βέλγιο,

μπορεί να δει ένα κείμενο το οποίο ο ίδιος

δεν θα το έγραφε ποτέ κατ' αυτόν τον τρόπο,

και τούμπαλιν.

Εάν πιάσει να το διορθώσει,

πριν καλά-καλά το καταλάβει, θα βρεθεί

σε μια ατελείωτη συζήτηση, συμφωνώ-διαφωνώ.

Μου συνέβη τις πρώτες ημέρες μου στο TED.

Ομολογώ πως στην πρώτη μου μετάφραση,

βεβαιώθηκα πως ζήτησα έναν μεταφραστή από τη χώρα μου

να διορθώσει, επειδή ένιωθα άβολα

με κάποιον διορθωτή της "άλλης πλευράς".

Σύντομα έμαθα ότι αν επιμείνουμε

σε έναν περιορισμένο αριθμό βασικών κανόνων,

μπορούμε εύκολα να ξεπεράσουμε αυτή τη δυσκολία.

Αυτό θέλω να μοιραστώ σήμερα μαζί σας.

Ο καλύτερος τρόπος να σταματήσουμε τις συζητήσεις για το ποιος έχει το δίκιο με το μέρος του,

είναι να συμφωνήσουμε στα πρότυπα που χρησιμοποιούμε.

Για τα ολλανδικά, είναι αρκετά απλό.

Ο επίσημος Θησαυρός, το βασικό λεξικό

και η βασική γραμματική είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο.

Και τα τρία χρησιμοποιούνται ευρέως και είναι αποδεκτά

στην Ολλανδία και το Βέλγιο.

Εάν υποδείξεις από την αρχή

πως θα χρησιμοποιήσεις αυτά ως πρότυπα,

μπορείς ν' αποφύγεις την ένταση και τις συζητήσεις.

Ακόμη κι αν μια λέξη "υπάρχει",

μπορεί να είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη σε μια από τις δύο περιφέρειες.

Πάρτε για παράδειγμα την "καμπάνα".

Είναι μια λέξη που ένας Βέλγος σχεδόν δεν χρησιμοποιεί ποτέ,

αλλά από την άλλη δεν είναι δύσκολα κατανοητή

- ειδικά εκτός συγκεκριμένου νοήματος,

όπως συμβαίνει στις ομιλίες του TED.

Δεν υπάρχει λόγος ν' αντικατασταθεί

με έναν όρο που κανένας Ολλανδός δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ.

Προτιμώ να την αντιμετωπίσω

σαν μια "λέξη που αξίζει να διαδοθεί".

Φυσικά εάν η ασυνήθιστη λέξη είναι δύσκολη

στην κατανόησή της, το πράγμα αλλάζει.

Έπειτα,

αντί ν' αντικατασταθεί η λέξη με μια Φλαμανδική,

καλώ τον συνεργάτη μεταφραστή

να αναζητήσει μια εναλλακτική λέξη

που να είναι αποδεκτή κι απ' τους δυο μας.

Θα ήθελα να κλείσω με λίγα λόγια

γι' αυτά που προσπαθώ να θυμάμαι

όταν διορθώνω ή μεταφράζω στα ολλανδικά.

Πρώτα απ' όλα, έχω στο μυαλό μου το κοινό.

Γράφω για ανθρώπους από διαφορετικές περιοχές.

Μπορώ να προσπαθήσω να μπω στη θέση τους

και ν' αποφύγω λέξεις ή εκφράσεις

που ξέρω πως προκαλούν σύγχυση.

Έπειτα, έχω στο μυαλό μου τον συνεργάτη μεταφραστή,

ειδικά όταν διορθώνω.

Σε μια από τις πρώτες διορθώσεις μου,

έκανα το λάθος να χαρακτηρίσω μια μετάφραση ως διορθωμένη

χωρίς να έχω επικοινωνήσει με τον συνεργάτη μου.

Στο κάτω-κάτω σκέφτηκα πως είχα

διορθώσει μόνο κάποια προφανή λάθη.

Από τότε, επικοινωνώ πάντα με τον μεταφραστή

και τον καλώ να μου γνωστοποιήσει

εάν συμφωνεί με τις προτάσεις μου.

Τρίτον, έχω στο μυαλό μου πως μεταφράζω για το TED

προκειμένου να βοηθήσω στην εξάπλωση

των ενδιαφερουσών ιδεών των ομιλητών.

Δεν έχει να κάνει με τη νίκη σε συζητήσεις

με άλλους μεταφραστές,

έχει να κάνει με τη συνεργασία

ώστε να δοθεί πρόσβαση στο TED

σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό.

Πέρυσι, ένας μεταφραστής από την Ολλανδία

με ρώτησε εάν πιστεύω πως θα 'πρεπε

να έχουμε διαφορετικές μεταφράσεις

για τα ολλανδικά, από την Ολλανδία κι από το Βέλγιο.

Του είπα πως αυτό για μένα

δεν έχει νόημα,

αφού θα διπλασίαζε τον κόπο

της διάδοσης των ιδεών.

Αυτό με ώθησε να γίνω καλύτερη

στην ανεύρεση κοινού γλωσσικού εδάφους μεταξύ των περιοχών.

Τέλος, μπορώ να σας πω

πως το να μεταφράζω για το TED ήταν

μια εξαιρετικά πολύτιμη εμπειρία για μένα.

Γι' αυτό οι τελικές σκέψεις μου είναι

για τους συναδέρφους μεταφραστές του TED.

Θα ήθελα να φτιάξω

ένα είδος γραφικής παράστασης, αλά Χάνς Ρόσλινγκ,

αλλά θα πρέπει ν' αρκεστείτε

με ένα Worlde

στο οποίο το μέγεθος των ονομάτων

αντιπροσωπεύει τις φορές που συνεργάστηκα μαζί τους.

Εύχομαι σε όλους το εργαστήριο να είναι εξαιρετικό

και να έχετε ένα συναρπαστικό TED Global 2011.