Gizemli acı bilimi - Joshua W. Pate

Tüm dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/the-mysterious-science-of-pain-joshua-w-pate

1995 yılında İngiliz Tıp Dergisi çelik tabanlı botunu delip geçen bir çiviye kazara basan bir inşaatçı hakkında bir rapor yayımladı. O kadar kahredici bir acı içindeydi ki herhangi bir hareket dayanılmazdı. Ancak doktorlar botunu çıkardıklarında çivinin ayağına hiç de dokunmadığını gördüler. Peki, ne olmuştu? Joshua W. Pate acı deneyimini araştırıyor.

Artrake Studio tarafından yönetilen Joshua W. Pate dersi.

1995 yılında İngiliz Tıp Dergisi

29 yaşındaki bir inşaatçı hakkında
hayret verici bir rapor yayımladı.

Doğrudan çelik tabanlı
botu delip geçen

15 santimetrelik bir çivinin
üstüne kazara bastı.

O kadar kahredici bir acı içindeydi ki
küçücük bir hareket bile dayanılmazdı.

Ancak doktorlar botunu çıkardığında
şaşırtıcı bir görüntüyle karşılaştılar:

Çivi ayağına hiç değmemişti.

Yüzyıllar boyunca

bilim insanları acının hasara karşı
direkt bir tepki olduğunu düşünmüşlerdi.

Bu mantıkla daha şiddetli bir yaralanma
daha fazla acıya neden olmalıydı.

Ancak acı bilimi hakkında
daha fazla şey öğrendikçe

vücudun tehdit sinyal mekanizması
tamamıyla çalışıyor olsa bile

acı ve doku zedelenmesinin
her zaman ilişkili olmadığını keşfettik.

Gerçek bir yaralanmada orantısız,
şiddetli bir acı deneyimleyebiliyoruz

ve hatta hiçbir yaralanma
olmadan acı hissedebiliyoruz,

tıpkı inşaatçı gibi veya
hamilelik ya da doğum sırasında

acı hisseden hamile kadınların
erkek partnerlerinin acı hissetmesi gibi.

Peki, neler oluyor?

Aslında iki olgu var:

acı deneyimi ve nosisepsiyon
denen biyolojik bir süreç.

Nosisepsiyon, zararlı veya potansiyel
olarak zararlı uyarıcılara karşı

sinir sisteminin, koruyucu
karşı koyma tepkisinin bir kısmıdır.

Sinir uçlarındaki algılayıcılar mekanik,
termal ve kimyasal tehditleri algılıyor.

Eğer yeteri kadar algılayıcı
harekete geçmişse

elektrik sinyalleri sinire,
omurgaya ve beyne gidiyor.

Beyin bu sinyallerin önemini tartıyor

ve eğer vücudu koruma gerektiğine
karar veriyorsa acı üretiyor.

Genelde acı, vücudun daha fazla yaralanma
veya hasarı önlemesine yardımcı oluyor.

Ancak nosisepsiyon dışında
acı deneyimini etkileyebilecek—

ve acıyı daha az faydalı yapacak
birçok faktör var.

İlk olarak beyne giden
nosisepsiyon sinyallerini arttıran

biyolojik faktörler var.

Eğer sinir lifleri defalarca
harekete geçirilirse

beyin vücudu, tehditlerden
yeterince korumak için

daha hassas olmaları
gerektiğine karar verebilir.

Daha fazla stres sinyalleri,
tene olan küçük dokunuşların bile

yoğun elektrik sinyalleri tetiklediği
o kadar hassas duruma gelene kadar

sinir liflerine eklenebilir.

Diğer durumlarda sinirler
daha verimli bir şekilde

sinyaller yollamaya uyum sağlarlar
ve mesajı kuvvetlendirirler.

Bu tür arttırmalar, insanların 3 aydan
uzun süren acı olarak tanımlanan

kronik acıyı hissetmesinde en yaygındır.

Sinir sistemi devam eden
bir yüksek alarma sürüklendiğinde

acı, fiziksel yaralanmaya karşı
daha fazla dayanım sağlayabilir.

Bu, acı ne kadar uzun sürerse
o kadar tersine döndürmenin zorlaştığı

bir kısır döngü yaratıyor.

Psikolojik faktörler de büyük ihtimalle

nosisepsiyonu ve direkt olarak beyni
etkiyerek açıkça acıda bir rol oynuyorlar.

Bir insanın duygusal durumu, anıları,

acı hakkında düşünceleri
ve tedaviye dair beklentilerinin hepsi

ne kadar acı hissettiklerini etkiyebilir.

Bir araştırmaya göre

acı üzerinde kontrolü olmadığına
inandığını söyleyen çocuklar,

aslında biraz kontrolü olduğuna
inananlardan daha şiddetli acı hissediyor.

Çevresel özellikler de önemli:

Bir deneyde ellerinin arkasına
soğuk bir çubuk konulan gönüllüler,

çubuk her seferinde
aynı derecede olmasına rağmen

mavi yerine kırmızı ışık gösterildiğinde
daha fazla acı hissettiklerini söylediler.

Nihayetinde, aile desteğinin
olması gibi sosyal faktörler de

acı algısını etkileyebilir.

Bütün bunlar şu anlama geliyor:
Acı uzmanları, fizyoterapistler,

klinik psikologları, hemşireler
ve diğer sağlık mensuplarını içeren

çok yönlü yaklaşım, acı tedavisinde
genellikle en etkili olandır.

Acı deneyiminin arkasındaki mekanizmaları
henüz keşfetmeye başladık.

Ancak gelecek vaat eden
araştırma alanları var.

Bu zamana dek nöronları
çevreleyen gliyal hücrelerin

sadece destek yapıları
olduğunu düşünüyorduk.

Ancak şimdi nosisepsiyonu etkilemede
büyük bir rol oynadıklarını biliyoruz.

Araştırmalar gösterdi ki
amigdaladaki belli beyin devrelerini

etkisiz hale getirmek, farelerdeki
acıyı ortadan kaldırabilir.

Acıyı hissetmelerini önleyen nadir
hastalıklara sahip olan insanlara

yapılan genetik testler, ilaçlar
ve belki de sonuçta gen tedavisi için

diğer birçok olası hedefi
açığa çıkarmıştır.