Showing Revision 20 created 05/28/2020 by Cihan Ekmekçi.

1. Title:
   Bu antik kaya yaşamın kökeni hakkındaki teorimizi değiştiriyor
2. Description:

   Dünyada yaşam tam olarak ne zaman ve nerede başladı? Bilim insanları uzun zamandır, yaşamın üç milyar yıl önce okyanuslarda ortaya çıktığını düşünmekteydiler, ta ki astrobiyolog Tara Djokic ve ekibi Batı Avustralya çöllerinde beklenmedik bir keşif yapana dek. Sıcak bir volkan havuzu yakınlarında bulunan antik bir kayanın yaşamın kökeni bilmecesine dair anlayışımızı nasıl değiştirdiğini öğrenin.

3. Speaker:
   Tara Djokic
4. 1123 0:01 - 0:06
   Dünya 4,6 milyar yaşında
5. 5896 0:06 - 0:11
   ama insan yaşamı genellikle
   100 yıldan daha az sürer.
6. 11191 0:11 - 0:15
   Peki uzak geçmiş, günlük yaşam ile
   karşılaştırıldığında
7. 14532 0:15 - 0:20
   böylesine alakasız görünürken,
   gezegenimizin tarihini neden önemseyelim?
8. 20849 0:21 - 0:23
   Bildiğimiz kadarıyla söyleyebiliriz ki
9. 22991 0:23 - 0:26
   güneş sistemimizde
   yaşamın kıvılcımını taşıyan
10. 26250 0:26 - 0:29
    tek gezegen Dünya'dır
11. 28783 0:29 - 0:34
    ve insanlar için hayati destek
    sağlayabilen tek sistemdir.
12. 34763 0:35 - 0:36
    Peki, neden Dünya?
13. 36731 0:37 - 0:40
    Dünya'nın, sahip olduğu levha tektoniği,
    yüzeyindeki sıvı halindeki su
14. 40123 0:40 - 0:42
    ve oksijen zengini atmosferiyle
15. 42140 0:42 - 0:44
    eşsiz olduğunu biliyoruz.
16. 44457 0:44 - 0:47
    Ama durum, her zaman böyle değildi
17. 46799 0:47 - 0:52
    ve bunu biliyoruz çünkü antik kayalar
    dünyanın gezegensel evrimindeki
18. 51664 0:52 - 0:54
    en önemli anlarını kayıt altına aldı.
19. 55653 0:56 - 0:59
    Ve bu antik kayaları gözlemlemek için
    en iyi yerlerden biri
20. 58660 0:59 - 1:02
    Batı Avustralya'daki Pilbara'dadır.
21. 63494 1:03 - 1:08
    Buradaki kayalar 3,5 milyar yaşında
22. 68018 1:08 - 1:13
    ve gezegendeki yaşamın en eski
    kanıtlarından bazılarını barındırıyor.
23. 73298 1:13 - 1:16
    Yaşamın ilk aşamalarını düşündüğümüzde
24. 75737 1:16 - 1:19
    genelde bir stegosaurus
25. 78979 1:19 - 1:22
    ya da sürünerek karaya çıkan
    bir balık hayal ederiz.
26. 83012 1:23 - 1:25
    Ama yaşamın ilk aşamaları ile kastettiğim,
27. 85264 1:25 - 1:29
    bakteri gibi basit, mikroskopik yaşam.
28. 89745 1:30 - 1:34
    Ve bunların fosilleri genellikle,
    stromatolitler denilen
29. 93754 1:34 - 1:36
    katmanlaşmış kayaç yapılar
    halinde korunur.
30. 96515 1:37 - 1:41
    Bu basit yaşam formu, dünyadaki yaşamın
31. 101506 1:42 - 1:46
    ilk üç milyar yıllık fosil kayıtlarında
    gördüğümüz neredeyse tek şeydir.
32. 106256 1:46 - 1:50
    Bizim türümüzün izleri fosil kayıtlarında
    sadece birkaç yüz bin yıl
33. 109735 1:50 - 1:52
    öncesine kadar sürülebiliyor.
34. 112267 1:52 - 1:54
    Fosil kayıtlarından biliyoruz ki
35. 114256 1:54 - 1:58
    bakteri yaşamı,
    yaklaşık 3,5 ile dört milyar yıl önce
36. 118330 1:58 - 2:02
    kendisine sağlam bir yer edinmişti.
37. 122316 2:02 - 2:06
    Bundan daha eski kayalar ya yok edilmiş
38. 125979 2:06 - 2:09
    ya da levha tektoniği nedeniyle
    oldukça hasar görmüştür.
39. 129550 2:10 - 2:12
    Yani bilmecenin gizemini koruyan parçası
40. 132011 2:12 - 2:17
    Dünya'daki yaşamın
    ne zaman ve nasıl başladığıdır.
41. 139086 2:19 - 2:23
    İşte tekrar, Pilbara'da yer alan
    antik volkanik tabiat manzarası.
42. 143075 2:23 - 2:28
    Buradaki araştırmamızın,
    hayatın başlangıcına dair bilmecede
43. 147926 2:28 - 2:30
    bize bir başka ipucu vereceğini
    hiç beklemiyordum.
44. 150871 2:31 - 2:33
    Buradaki ilk arazi gezimde,
45. 153005 2:33 - 2:37
    uzun bir hafta süren
    haritalama projesinin sonuna doğru,
46. 157174 2:37 - 2:40
    çok özel bir şeyle karşılaştım.
47. 161026 2:41 - 2:45
    Kırış buruş eski kayalar
    gibi görünen şeyler
48. 164657 2:45 - 2:47
    aslında stratomalitlerdi.
49. 166694 2:47 - 2:51
    Ve bu höyüğün merkezinde,
    az çok bir çocuk eli büyüklüğünde,
50. 170845 2:51 - 2:54
    küçük, olağandışı bir kaya vardı.
51. 174144 2:54 - 2:59
    Bu kayayı mikroskop altında
    incelememiz altı ayımızı aldı;
52. 179066 2:59 - 3:02
    o zamanki danışmanlarımdan Malcolm Walter
53. 181706 3:02 - 3:06
    kayanın bir gayzerite
    benzediğini ileri sürdü.
54. 186034 3:06 - 3:10
    Gayzerit, yalnızca sıcak su kaynaklarının
55. 189566 3:10 - 3:14
    içinde veya çevresinde
    oluşabilen bir kaya tipidir.
56. 194165 3:14 - 3:18
    Gayzeritin önemini anlayabilmeniz için
57. 197671 3:18 - 3:22
    sizi birkaç yüzyıl geriye götürmem gerek.
58. 203464 3:23 - 3:28
    1871'de, arkadaşı
    Joseph Hooker'a bir mektubunda,
59. 207540 3:28 - 3:29
    Charles Darwin şunu ileri sürdü:
60. 210183 3:30 - 3:34
    "Ya yaşam, küçük, sıcak göletin birinde,
61. 213928 3:34 - 3:36
    daha kompleks değişimlere uğramaya hazır,
62. 216071 3:36 - 3:40
    türlü türlü kimyasallar ile başladıysa?"
63. 220883 3:41 - 3:44
    Küçük, sıcak göletlerini biliyoruz,
    yani "sıcak su kaynakları."
64. 223990 3:44 - 3:46
    Bu ortamlarda, alttaki kayalardan
65. 226344 3:46 - 3:49
    gelen mineralleri çözündüren
    sıcak su bulunur.
66. 230295 3:50 - 3:55
    Bu çözelti organik bileşenlerle karışır
67. 235378 3:55 - 3:58
    ve bir tür kimyasal fabrikayla sonuçlanır;
68. 238033 3:58 - 4:04
    araştırmacılar göstermiştir ki
    bu fabrika hayata yönelik ilk adımlar olan
69. 244047 4:04 - 4:07
    basit hücreli yapıları üretebilir.
70. 247363 4:07 - 4:10
    Fakat Darwin'in mektubundan 100 yıl sonra,
71. 249645 4:10 - 4:14
    okyanusta, derin deniz hidrotermal
    bacaları veya sıcak bacalar keşfedildi.
72. 253844 4:14 - 4:16
    Ve bunlar da kimyasal fabrikalardır.
73. 256177 4:16 - 4:20
    Bu baca, Pasifik Okyanusu'nda,
74. 259751 4:20 - 4:24
    deniz seviyesinin 1.100 metre altında,
    Tonga volkanik yayında bulunur.
75. 265560 4:26 - 4:29
    Bu baca benzeri yapılardan tüttüğünü
    gördüğünüz kara duman
76. 269282 4:29 - 4:31
    ayrıca mineral açısından zengin olan
77. 271123 4:31 - 4:34
    ve bakterilerin beslendiği bir akışkandır.
78. 274967 4:35 - 4:37
    Ve bu derin deniz bacalarının
    keşfinden bu yana,
79. 277259 4:37 - 4:42
    yaşamın kökeni için favori senaryo
    okyanus ortamı olmuştur.
80. 282091 4:42 - 4:44
    Bunun da sebebi var;
81. 285118 4:45 - 4:48
    derin deniz bacaları
    antik kayaç kayıtlarında ünlüdür
82. 288451 4:48 - 4:52
    ve Dünya'nın ilk dönemlerinde,
    küresel bir okyanusla birlikte
83. 291540 4:52 - 4:54
    çok küçük arazi yüzeyine
    sahip olduğu düşünülür.
84. 294316 4:54 - 4:59
    Yani Dünya'nın ilk dönemlerinde
    derin deniz bacalarının bolluğu olasılığı
85. 299045 4:59 - 5:02
    yaşamın kökeninin okyanusta olmasıyla
86. 301548 5:02 - 5:03
    iyi örtüşür.
87. 304233 5:04 - 5:05
    Ama yine de
88. 306503 5:07 - 5:09
    Pilbara'daki araştırmamız,
89. 309447 5:09 - 5:13
    alternatif bir bakış açısı
    sunmakta ve desteklemekte.
90. 313590 5:14 - 5:19
    Üç yıl sonra, nihayet, küçük kayamızın
91. 319513 5:20 - 5:23
    aslında gayzerit olduğunu
    göstermeyi başardık.
92. 322915 5:23 - 5:27
    Yani bu sonuç, hem Pilbara'da bulunan
    3,5 milyar yaşındaki volkanımızda
93. 327008 5:27 - 5:31
    sıcak su kaynaklarının
    bulunduğunu göstermiş,
94. 331088 5:31 - 5:37
    hem de Dünya'nın jeolojik kaydında
    sıcak su kaynaklarına dayalı
95. 337470 5:37 - 5:40
    karada yaşam kanıtlarını
96. 339733 5:40 - 5:44
    üç milyar yıl geriye çekmiştir.
97. 344818 5:45 - 5:48
    Yani jeolojik açıdan,
98. 348266 5:48 - 5:55
    Darwin'in küçük, sıcak göleti
    hayatın kökeni için makul bir adaydır.
99. 357174 5:57 - 6:01
    Tabii ki Dünya'da yaşamın
    nasıl başladığı hâlâ tartışılabilir
100. 360765 6:01 - 6:03
     ve muhtemelen
     her zaman tartışılacaktır da.
101. 363247 6:03 - 6:07
     Ama geliştiği, çeşitlendiği
102. 367211 6:07 - 6:10
     ve daha da karmaşık hale geldiği kesindir.
103. 369761 6:10 - 6:13
     En sonunda da insanlık çağına ulaşmıştır.
104. 373107 6:13 - 6:17
     İnsanlık, kendi varoluşunu
     ve başka yerlerde yaşamın varoluşunu
105. 376757 6:17 - 6:20
     sorgulamaya başlamış bir tür.
106. 380595 6:21 - 6:24
     Bizimle temasa geçmeyi bekleyen
     kozmik bir topluluk var mı,
107. 383756 6:24 - 6:26
     yoksa kendi başımıza mıyız?
108. 386876 6:27 - 6:31
     Bu bilmecenin ipucu
     yine antik kayaç kayıtlarından geliyor.
109. 392316 6:32 - 6:35
     Yaklaşık 2,5 milyar yıl önce,
110. 394600 6:35 - 6:39
     bugün bitkilerin yaptığı gibi,
     bakterilerin oksijen üretmeye
111. 399471 6:39 - 6:42
     başladığına dair kanıtlar vardır.
112. 401764 6:42 - 6:44
     Jeologlar bunu takip eden döneme
113. 404259 6:44 - 6:47
     Büyük Oksidasyon Olayı adını veriyorlar.
114. 407436 6:47 - 6:52
     Bu, bantlı demir formasyonları
     denilen kayalardan anlaşılıyor,
115. 412118 6:52 - 6:57
     ki bu kayaların çoğu Batı Avustralya'daki
116. 417282 6:57 - 7:00
     Karijini Ulusal Park'ında
     uzanan boğazlarda açıkta bulunan
117. 420367 7:00 - 7:03
     metrelerce kalınlıktaki kaya paketleri
118. 422861 7:03 - 7:05
     olarak gözlemlenebilir.
119. 425160 7:05 - 7:10
     Serbest oksijenin gelmesiyle
     gezegenimizde iki büyük değişiklik oldu.
120. 429551 7:10 - 7:13
     Birincisi, karmaşık hayatın
     evrimleşmesine imkan sağladı.
121. 433065 7:13 - 7:17
     Büyümek ve karmaşık hale gelmek için
     yaşam oksijene ihtiyaç duyar.
122. 437730 7:18 - 7:21
     Ve modern yaşamı,
     güneşin UVB radyasyonunun
123. 440768 7:21 - 7:24
     zararlı etkilerinden koruyan
     ozon tabakasını oluşturdu.
124. 444837 7:25 - 7:30
     Yani kaderin cilvesiyle,
     mikrobik yaşam karmaşık yaşama yol açtı
125. 449822 7:30 - 7:32
     ve temelde, gezegen üzerindeki
126. 452115 7:32 - 7:35
     üç milyar yıllık saltanatından vazgeçti.
127. 455161 7:35 - 7:39
     Bugün, biz insanlar, fosilleşmiş
     karmaşık yaşamı eşip çıkarıyor
128. 458779 7:39 - 7:40
     ve yakıt amaçlı kullanıyoruz.
129. 461154 7:41 - 7:46
     Bu uygulama atmosfere
     büyük miktarda karbondioksit pompalıyor
130. 465567 7:46 - 7:48
     ve tıpkı mikrobik öncüllerimiz gibi,
131. 468042 7:48 - 7:51
     gezegenimize önemli değişiklikler
     getirmeye başlıyoruz.
132. 472889 7:53 - 7:57
     Küresel ısınma da
     bunların etkilerine dahil.
133. 478793 7:59 - 8:04
     Maalesef, buradaki kaderin cilvesi
     insanlığın sonunu getirebilir.
134. 484420 8:04 - 8:08
     Ve belki de başka yerlerdeki
     yaşam formlarıyla,
135. 488403 8:08 - 8:10
     akıllı yaşam formlarıyla
136. 490216 8:10 - 8:12
     temasa geçmememizin nedeni,
137. 491713 8:12 - 8:15
     akıllı yaşamın evrimleştiğinde
     kendisini hemen ortadan kaldırmasıdır.
138. 496153 8:16 - 8:18
     Eğer kayalar konuşabilseydi
139. 498078 8:18 - 8:21
     sanırım bize şunu derlerdi:
140. 502345 8:22 - 8:25
     Dünya'daki yaşam kıymetlidir.
141. 506697 8:27 - 8:31
     Bu, yaklaşık dört milyar yıllık,
142. 511108 8:31 - 8:36
     yaşam ve dünya arasındaki
143. 515836 8:36 - 8:38
     hassas, karmaşık ve karşılıklı
     bir evrimin ürünüdür
144. 518373 8:38 - 8:44
     ve burada insanlar zamanın
     yalnızca son zerresini oluşturur.
145. 525473 8:45 - 8:50
     Bu bilgiyi bir rehber
     veya bir öngörü amacıyla
146. 529765 8:50 - 8:52
     ya da galaksinin bu kısmının
147. 532094 8:52 - 8:56
     neden bu kadar yalnız göründüğünün
     bir açıklaması olarak kullanabilirsiniz.
148. 536629 8:57 - 9:00
     Ama evimiz dediğimiz gezegen üzerinde
149. 541166 9:01 - 9:06
     geride bırakmak istediğiniz miras hakkında
150. 545942 9:06 - 9:11
     bir bakış açısı edinmek için de kullanın.
151. 552083 9:12 - 9:13
     Teşekkür ederim.
152. 553356 9:13 - 9:17
     (Alkışlar)