Πώς οι ταινίες αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο

Οι ταινίες έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουμε τους εαυτούς μας και τον πολιτισμό μας. Η ντοκιμαντερίστρια και υπότροφος του TED, Σαρμίν Ομπέιντ-Τσινόι χρησιμοποιεί τις ταινίες για την μάχη ενάντια στις γυναίκες, στρέφοντας την κάμερά της προς την παράδοση των εγκλημάτων τιμής στο Πακιστάν. Σε μια εμψυχωτική ομιλία, μοιράζεται πώς ταξίδεψε τη βραβευμένη με Όσκαρ ταινία της με έναν κινητό κινηματογράφο, επισκεπτόμενη μικρές πόλεις και χωριά σε όλο το Πακιστάν -- και αλλάζοντας τη δυναμική μεταξύ γυναικών, αντρών και κοινωνίας, με μία προβολή τη φορά.

Είμαι αφηγήτρια,

αλλά και ταραξίας.

(Γέλια)

Και συνηθίζω να θέτω δύσκολα ερωτήματα.

Όλα ξεκίνησαν όταν ήμουν 10 χρονών,

και η μαμά μου, που μεγάλωνε
έξι παιδιά, δεν είχε χρόνο για αυτά.

Στα 14, κουρασμένη πια
από τις όλο και ενοχλητικές ερωτήσεις μου,

μου πρότεινε να ξεκινήσω να γράφω
για την τοπική αγγλόφωνη εφημερίδα

στο Πακιστάν,

ώστε να θέτω τα ερωτήματά μου
σε ολόκληρη τη χώρα, είπε.

(Γέλια)

Στα 17, ήμουν μυστική
ερευνητική δημοσιογράφος.

Δεν νομίζω πως ο εκδότης μου
είχε ιδέα πόσο μικρή ήμουν

όταν έστειλα μια ιστορία
που ονομάτιζε και ντρόπιαζε

κάποιους πολύ ισχυρούς ανθρώπους.

Αυτοί για τους οποίους έγραψα θέλησαν
να μου δώσουν ένα μάθημα

Ήθελαν να ντροπιάσουν
εμένα και την οικογένειά μου.

Έβαψαν με σπρέι το όνομα μου
και της οικογένειάς μου

με τρομερές χυδαιότητες
κατά μήκος της εισόδου μας

και σε ολόκληρη τη γειτονιά μας.

Και πίστεψαν ότι ο πατέρας μου,
ως αυστηρός και παραδοσιακός άντρας,

θα με σταματούσε.

Αντιθέτως, ο πατέρας μου στάθηκε
μπροστά μου και είπε,

«Αν λες την αλήθεια, θα σταθώ δίπλα σου,

όπως κι όλος ο κόσμος».

Και τότε πήρε --

(Χειροκρότημα)

Και τότε πήρε κάποιους
και ασβέστωσαν μαζί τους τοίχους.

(Γέλια)

Πάντα ήθελα οι ιστορίες μου
να ταρακουνήσουν τους ανθρώπους,

να τους ταρακουνήσουν
για να κάνουν δύσκολες συζητήσεις.

Κι ένιωσα πως θα ήμουν πιο αποδοτική
αν έκανα κάτι οπτικό.

Και έτσι στα 21, έγινα ντοκιμαντερίστρια,

στρέφοντας την κάμερα μου
προς περιθωριοποιημένες κοινότητες

στην πρώτη γραμμή εμπόλεμων ζωνών,

ώσπου τελικά επιστρέφοντας
στην πατρίδα μου, το Πακιστάν,

όπου ήθελα να καταγράψω
τη βία κατά των γυναικών.

Το Πακιστάν είναι η πατρίδα
200 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Και λόγω του υψηλού αναλφαβητισμού,

οι ταινίες μπορούν να αλλάξουν το πώς
οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται κάποια θέματα.

Ένας αποτελεσματικός αφηγητής
αγγίζει τα συναισθήματά μας,

προκαλεί την κατανόηση και τη συμπόνια,

και μας ωθεί να δούμε τα πράγματα αλλιώς.

Στη χώρα μου, οι ταινίες μπορούσαν
να πάνε πέρα από τον κινηματογράφο.

Μπορούσαν να αλλάξουν ζωές.

Τα ζητήματα που πάντα ήθελα να εγείρω --

πάντα ήθελα να κρατήσω
έναν καθρέφτη στην κοινωνία --

τα ζητήματα είχαν οδηγηθεί
από το βαρόμετρο του θυμού μου.

Και το βαρόμετρο του θυμού μου,
με οδήγησε, το 2014, στα εγκλήματα τιμής.

Εγκλήματα τιμής συμβαίνουν
σε πολλά μέρη του κόσμου,

όπου άντρες τιμωρούν γυναίκες
που παραβιάζουν δικούς τους κανόνες:

γυναίκες που επιλέγουν οι ίδιες
ποιον θα παντρευτούν

ή γυναίκες που ψάχνουν για διαζύγιο

ή γυναίκες ύποπτες για παράνομες σχέσεις.

Στον υπόλοιπο κόσμο, τα εγκλήματα τιμής
θα θεωρούνταν φόνοι.

Ήθελα πάντα να πω την ιστορία
από την οπτική μιας επιζώσας.

Αλλά οι γυναίκες αυτές δε ζουν
για να πουν την ιστορία τους

και αντιθέτως, καταλήγουν
σε ανώνυμους τάφους.

Έτσι, ένα πρωί καθώς διάβαζα την εφημερίδα

και είδα πως μια νεαρή γυναίκα
είχε, από θαύμα, επιζήσει

μετά από πυροβολισμό στο πρόσωπο
από τον πατέρα και τον θείο της

επειδή επέλεξε να παντρευτεί
έναν άντρα, με δική της θέληση,

ήξερα πως είχα βρει την αφηγήτριά μου.

Η Σάμπα αποφάσισε πως θα έστελνε
τον πατέρα και το θείο της στη φυλακή,

αλλά τις μέρες μετά το εξιτήριο
από το νοσοκομείο,

η πίεση να δώσει συγχώρεση ήταν τεράστια.

Βλέπετε, υπήρχε ένα παραθυράκι στον νόμο

που επέτρεπε στο θύμα
να συγχωρέσει τους δράστες,

επιτρέποντάς τους να αποφύγουν τη φυλακή.

Της είπαν πως θα εξοστρακιστεί

μαζί με την οικογένεια
και τους συγγενείς της,

και πως όλη η κοινότητα θα τους απέφευγε,

καθώς πολλοί ένιωσαν
πως ο πατέρας της θα είχε δίκιο,

δεδομένου του αμαρτήματός της.

Πάλεψε --

για μήνες.

Αλλά την τελευταία μέρα της δίκης,

τους συγχώρεσε με την κατάθεσή της.

Ως κινηματογραφιστές, μας συνέτριψε,

καθώς δεν ήταν η ταινία
που είχαμε ξεκινήσει να κάνουμε.

Εκ των υστέρων, ασκώντας δίωξη
και νικώντας τη δίκη,

η υπόθεσή της θα αποτελούσε μια εξαίρεση.

Όταν μια τόσο δυνατή γυναίκα φιμώνεται,

τι τύχη έχουν όλες οι υπόλοιπες;

Σκεφτήκαμε να χρησιμοποιήσουμε
την ταινία μας ως μέσο

για να αλλάξουμε τον τρόπο
που αντιλαμβάνονται το έγκλημα τιμής,

για να επηρεάσουμε
το παραθυράκι του νόμου.

Και τότε η ταινία μας προτάθηκε για Όσκαρ,

και τα εγκλήματα τιμής έγιναν πρώτο θέμα,

και ο πρωθυπουργός
στέλνοντας συγχαρητήρια,

πρότεινε να φιλοξενήσει
την πρώτη προβολή στο γραφείο του.

Φυσικά, αρπάξαμε την ευκαιρία,

καθώς κανένας πρωθυπουργός
της χώρας δεν είχε ξανακάνει κάτι τέτοιο.

Και κατά τη διάρκεια της προβολής,

που προβλήθηκε ζωντανά
στην κρατική τηλεόραση,

είπε κάτι που αντήχησε
σε ολόκληρη τη χώρα:

«Καμία τιμή, στα έγκλημα τιμής», είπε.

(Χειροκρότημα)

Στα Βραβεία Όσκαρ στο Λος Άντζελες,

πολλοί αναλυτές μας είχαν ξεγράψει,

όμως νιώσαμε πως για να συνεχίσουμε
την πίεση προς τη νομοθεσία,

χρειαζόμασταν αυτή τη νίκη.

Και τότε, ανακοίνωσαν το όνομά μου,

και έτρεξα στα σκαλιά με σαγιονάρες,
καθώς δεν περίμενα να ανέβω στη σκηνή.

(Γέλια)

Αποδεχόμενη το βραβείο,
είπα σε ένα δισεκατομμύριο τηλεθεατών

ότι ο πρωθυπουργός του Πακιστάν
δεσμεύτηκε να αλλάξει τον νόμο,

επειδή, φυσικά, είναι ένας τρόπος
να δεσμεύσεις τον πρωθυπουργό.

(Γέλια)

Και --

(Χειροκρότημα)

Πίσω στην πατρίδα, το Όσκαρ
κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα,

και όλο και περισσότεροι
συμμετείχαν στη μάχη

ζητώντας να κλείσει
αυτό το παραθυράκι του νόμου.

Τότε, τον Οκτώβριο του 2016,
μετά από μήνες καμπάνιας,

το παραθυράκι πράγματι έκλεισε.

(Χειροκρότημα)

Και τώρα οι άντρες που σκοτώνουν
γυναίκες στο όνομα της τιμής

καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη.

(Χειροκρότημα)

Παρόλ' αυτά, μόλις την επόμενη μέρα,

μια γυναίκα σκοτώθηκε στο όνομα της τιμής,

και τότε άλλη μία και άλλη μία.

Είχαμε επηρεάσει τη νομοθεσία,

και όμως αυτό δεν ήταν αρκετό.

Έπρεπε να πάμε την ταινία
κι όλο το μήνυμα στην ενδοχώρα,

σε μικρές πόλεις και χωριά σε όλη τη χώρα.

Για μένα, ο κινηματογράφος μπορεί
να παίξει έναν πολύ θετικό ρόλο

στο να αλλάξει και να πλάσει
την κοινωνία προς τη σωστή κατεύθυνση.

Αλλά πώς θα φτάναμε σε εκείνα τα μέρη,

στις μικρές πόλεις και τα χωριά;

Κατασκευάσαμε έναν κινητό κινηματογράφο,

ένα φορτηγό που θα ταξίδευε
κατά μήκος όλης της χώρας,

που θα σταματούσε
σε μικρές πόλεις και χωριά.

Το εξοπλίσαμε με μια μεγάλη οθόνη
που θα φώτιζε στον σκοτεινό ουρανό,

και το ονομάσαμε «Κοίτα Αλλά Με Αγάπη».

Θα έδινε την ευκαιρία
στην κοινότητα να έρθει μαζί

και να δει ταινίες το σούρουπο.

Ξέραμε πως θα προσελκύσουμε άντρες
και παιδιά στον κινητό κινηματογράφο.

Θα έβγαιναν και θα παρακολουθούσαν.

Τι θα γινόταν όμως με τις γυναίκες;

Σε τέτοιες μικρές, αγροτικές
και απομονωμένες κοινότητες

πώς κάνεις τις γυναίκες να βγουν έξω;

Έπρεπε να αντιμετωπίσουμε κυρίαρχες
νόρμες για να το πετύχουμε

Και έτσι χτίσαμε έναν ακόμη κινηματογράφο
μέσα στον κινηματογράφο,

εξοπλισμένο με καθίσματα και οθόνη
ώστε να παρακολουθήσουν οι γυναίκες

χωρίς φόβο

ή ντροπή

ή παρενόχληση.

Αρχίσαμε να τους φέρνουμε όλους σε επαφή

με ταινίες που διεύρυναν την σκέψη τους
σε κυρίαρχες οπτικές,

ενθαρρύνοντας παιδιά
να αναπτύξουν κριτική σκέψη

ώστε να αρχίσουν να θέτουν ερωτήσεις.

Και επεκταθήκαμε
πέραν των εγκλημάτων τιμής,

μιλώντας για την ανισότητα
του εισοδήματος,

το περιβάλλον,

τις εθνικές σχέσεις, τη θρησκευτική
ανοχή και τη συμπόνια.

Και εσωτερικά, για τις γυναίκες,

προβάλαμε ταινίες όπου ήταν
ηρωίδες, όχι θύματα,

και τους είπαμε πώς μπορούσαν

να καθοδηγήσουν το δικαστικό
και αστυνομικό σύστημα,

μαθαίνοντάς τους για τα δικαιώματα τους,

λέγοντάς τους που μπορούν
να αναζητήσουν καταφύγιο

αν ήταν θύματα ενδοοικογενειακής βίας,

πού θα μπορούσαν να πάνε
και να λάβουν βοήθεια.

Ξαφνιαστήκαμε που μας
υποδέχτηκαν τόσα από τα μέρη

που επισκεφτήκαμε.

Πολλές από τις πόλεις δεν είχαν ξαναδεί
τηλεόραση ή μέσα κοινωνική δικτύωσης

και ήταν πρόθυμοι
για να μάθουν τα παιδιά τους.

Υπήρχε όμως απώθηση και αντεπίθεση

για τις ιδέες που φέρναμε.

Δύο μέλη του κινητού
κινηματογράφου παραιτήθηκαν

λόγω απειλών από τα χωριά.

Και σε μια προβολή σε ένα από τα χωριά,

τη σταμάτησαν,

και είπαν πως δεν ήθελαν οι γυναίκες
να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους.

Απ' την άλλη, σε ένα χωριό
όπου σταμάτησαν την προβολή,

ένας αστυνόμος με πολιτικά
σηκώθηκε και διέταξε να την ξαναβάλουν

και στάθηκε δίπλα μας,
προστατεύοντας την ομάδα μας,

λέγοντας σε όλους ότι ήταν καθήκον του
να εκθέσει νεαρά μυαλά

σε μια εναλλακτική οπτική
και σε ένα τέτοιο περιεχόμενο.

Ήταν ένας συνηθισμένος ήρωας.

Αλλά συναντήσαμε πολλούς
τέτοιους ήρωες στο ταξίδι μας.

Σε μια άλλη πόλη, όπου μόνο οι άντρες
μπορούσαν να παρακολουθήσουν

και οι γυναίκες έπρεπε να μείνουν σπίτι,

ένας ηλικιωμένος σηκώθηκε,

συγκέντρωσε κάποιους ανθρώπους, συζήτησαν,

και τότε άντρες και γυναίκες
κάθισαν για να δουν μαζί.

Καταγράφουμε αυτό που κάνουμε.

Μιλάμε στους ανθρώπους.

Προσαρμοζόμαστε.

Αλλάζουμε το πρόγραμμα προβολών.

Όταν προβάλουμε ταινίες σε άντρες

που δείχνουν δράστες βίας στη φυλακή,

θέλουμε να πετύχουμε το αν είναι βίαιοι,

θα υπάρξουν συνέπειες.

Δείχνουμε όμως και ταινίες,
όπου οι άντρες προασπίζονται τις γυναίκες,

επειδή θέλουμε να ενθαρρύνουμε
την υιοθέτηση τέτοιων ρόλων.

Όταν δείχνουμε στις γυναίκες ταινίες
που έχουν θέσεις εξουσίας,

ή δικηγόροι και γιατροί,
και σε ηγετικές θέσεις,

τις μιλάμε και τις ενθαρρύνουμε
να διεκδικήσουν τέτοιους ρόλους.

Αλλάζουμε τον τρόπο που οι άνθρωποι
αλληλεπιδρούν σε αυτά τα χωριά,

και μεταφέρουμε τις γνώσεις μας
και σε άλλα μέρη.

Πρόσφατα, κάποιοι επικοινώνησαν ζητώντας
να πάμε τον κινητό κινηματογράφο μας

στο Μπαγκλαντές και τη Συρία,

και τώρα μοιραζόμαστε
τις γνώσεις μας μαζί τους.

Νιώθουμε πως είναι πολύ σημαντικό

να πάρουμε αυτό που κάνουμε
και να το μοιραστούμε σε όλο τον κόσμο.

Σε μικρές πόλεις και χωριά
σε όλο το Πακιστάν,

οι άντρες αλλάζουν τον τρόπο
που αλληλεπιδρούν με τις γυναίκες,

τα παιδιά αλλάζουν τον τρόπο
που βλέπουν τον κόσμο.

ένα χωριό τη φορά,
μέσω του κινηματογράφου.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)