Tajniki transportu morskiego

Prawie wszystko, co mamy i z czego korzystamy, w którymś momencie przypływa do nas kontenerowcem dzięki rozległej sieci tras morskich i portów, o których większość z nas prawie nic nie wie.
Dziennikarka Rose George zabiera nas w podróż do świata transportu morskiego, fundamentu cywilizacji konsumenckiej.

Parę lat temu

Harvard Busines School wybrała

najlepszy model biznesowy roku.

Wybór padł na somalijskie piractwo.

Wtedy też dowiedziałam się,

że 544 marynarzy przetrzymuje się

w charakterze zakładników na statkach

często cumujących u wybrzeży Somalii,

wprost na naszych oczach.

Wiedząc o tym, zaczęłam się zastanawiać,

co dzieje się w transporcie morskim.

Czy w innej branży byłoby to możliwe?

Czy słyszelibyśmy o 544 pilotach

więzionych w odrzutowcach
na pasie startowym

przez całe miesiące albo i rok?

Albo o 544 kierowcach autobusów?

To się nie zdarzy.

Zaintrygowało mnie to.

Odkryłam kolejny fakt,

jeszcze bardziej zdumiewający,

zwłaszcza, że nie wiedziałam o tym

nawet jako osoba po czterdziestce.

Chodzi o to, jak bardzo zależymy
od transportu morskiego.

Ogół społeczeństwa wyobraża sobie

transport morski jako staromodną branżę,

transport żaglowcem

Moby Dicka lub Jacka Sparrowa.

Transport morski to coś zupełnie innego.

Transport morski jest wciąż
równie ważny jak kiedyś.

Odpowiada za 90% światowego handlu.

Od 1970 roku zwiększył się czterokrotnie.

Zależymy od niego bardziej niż kiedyś.

Jednak jak na tak olbrzymią branżę,

na morzu jest 100 tys. czynnych okrętów,

stał się niemal niewidoczny.

Może nie w Singapurze,

gdzie transport morski
jest tak wszechobecny,

że nawet na dachu hotelu umieszczą statek.

(Śmiech)

Ale gdzie indziej na świecie,

jeśli zapytać na ulicy

o transport i wartość handlu morskiego,

napotyka się puste spojrzenia.

Przechodzień zapytany,

czy słyszał o Microsofcie,

raczej powie, że tak,

bo słyszał o oprogramowaniu,

które jest instalowane na komputerach

i od czasu do czasu działa.

Ale jeśli spytać o Maersk,

nie dostaniemy podobnej odpowiedzi,

chociaż Maersk,

jedna z wielu spółek transportu morskiego,

ma dochody zbliżone do Microsoftu.

[60,2 miliardów dolarów]

Dlaczego tak jest?

Parę lat temu

pierwszy lord brytyjskiej admiralicji,

zwany pierwszym władcą mórz,

chociaż wodza armii
nie nazywamy władcą ziemi,

powiedział, że my,

czyli uprzemysłowione kraje Zachodu,

cierpimy na ślepotę morską.

Ślepi na morze

jako miejsce przemysłu czy pracy.

Morze to coś, nad czym przelatujemy,

niebieska plama na mapie.

Nic do oglądania, ruszamy dalej.

Chciałam otworzyć oczy

na własną ślepotę morską,

więc uciekłam na morze.

Parę lat temu weszłam na pokład

Maersk Kendal,

średniego rozmiaru kontenerowca,

mieszczącego prawie 7 tys. kontenerów.

Wyruszyłam z Felixstowe

na południowym wybrzeżu Anglii.

Wylądowałam właśnie tu, w Singapurze,

5 tygodni później,

dużo mniej zmęczona niż dziś po przelocie.

To było objawienie.

Przeprawiliśmy się przez pięć mórz,

dwa oceany, dziewięć portów.

Sporo nauczyłam się o transporcie morskim.

Jedną z pierwszych niespodzianek

na pokładzie Kendal było:

gdzie są wszyscy?

Mam przyjaciół w marynarce wojennej,

którzy mają po 1000 osób załogi,

a na Kendal było tylko 21 osób.

Transport morski jest bardzo wydajny.

Usprawniła go konteneryzacja.

Statki są zautomatyzowane.

Mogą funkcjonować z niewielką załogą.

Oznacza to również,

jak ujął to pewien portowy kapelan,

że statystyczny marynarz na kontenerowcu

jest albo zmęczony albo wykończony,

bo tempo współczesnego
transportu morskiego

jest wyczerpujące dla tak zwanego

czynnika ludzkiego.

Dziwne określenie,

które brzmi trochę nieludzko.

Większość marynarzy na kontenerowcach

często spędza w porcie
mniej niż 2 godziny.

Nie mają czasu się odprężyć.

Tkwią na morzu miesiącami,

a na pokładzie

nie mają nawet dostępu

do rzeczy oczywistej dla 5-latka.

czyli Internetu.

Na pokładzie Kendal zaskoczyło mnie też

obok kogo siedziałam.

Nie obok królowej,

nie wiedzieć czemu
posadzono mnie pod jej portretem.

Przy stole w mesie oficerskiej

siedziałam obok Birmańczyka,

naprzeciwko Rumuna,
Mołdawianina i Hindusa.

Przy stole obok był Chińczyk,

a w pomieszczeniu załogi
sami Filipińczycy.

To był normalny statek.

Jak to możliwe?

Najbardziej radykalną zmianą

w transporcie morskim ostatnich 60 lat,

gdy opinia publiczna
przestała go zauważać,

był tak zwany otwarty rejestr,

czyli tania bandera.

Statki mogą wywiesić flagę
dowolnego państwa,

które zapewni świadectwo rejestracyjne.

Można uzyskać flagę państwa
bez dostępu do morza,

Boliwii lub Mongolii,

czy Korei Północnej,
chociaż ta nie jest popularna.

(Śmiech)

Mamy wielonarodowe,

globalne i mobilne załogi statków.

To mnie zaskoczyło.

Kiedy przepływaliśmy pirackie wody

przez cieśninę Bab-el-Mandeb
do Oceanu Indyjskiego

statek zmienił się.

Był to również szok, bo nagle zrozumiałam,

że tak jak mówił kapitan,

szaleństwem było wybrać się

na pirackie wody na kontenerowcu.

Nie wpuszczano nas już na pokład.

Czuwały podwójne wachty przeciwpirackie.

W tym czasie 544 marynarzy
przetrzymywano jako zakładników,

niektórych od lat.

Wynika to ze specyfiki
transportu morskiego, taniej bandery.

Niektórzy zakładnicy padli ofiarą

pozbawionej skrupułów
mniejszości armatorów,

którzy łatwo skryją się

za anonimowością taniej bandery.

Co jeszcze maskuje ślepota morska?

Jeśli wypłyniecie w morze
statkiem handlowym

czy pasażerskim, spójrzcie na komin,

a zobaczycie czarny dym.

Transport morski ma niewielkie marże

i chce taniego paliwa,

więc używają tak zwanego
paliwa żeglugowego,

które osoba z branży opisała

jako fusy z rafinerii,

niewiele lepsze od asfaltu.

Żegluga to najbardziej
ekologiczny rodzaj transportu.

Emisję węgla w tonach na milę

jest 1000 mniejsza,
niż w transporcie lotniczym

i 10 razy mniejsza,
niż w transporcie samochodowym.

Jednak jest jej tyle,
że trudno mówić o korzyściach.

Emisja węgla w transporcie morskim

sięga 3-4%, prawie tyle samo,
co w lotnictwie.

Jeśli prównać emisję węgla
w transporcie morskim

do emisji węgla różnych państw,

wypadnie na szóstej pozycji,

gdzieś koło Niemiec.

W 2009 roku obliczono,
że 15 największych statków

powoduje tyle samo zanieczyszczeń

pyłem, sadzą i szkodliwymi gazami

co wszystkie samochody świata.

Na szczęście teraz więcej się mówi

o zrównoważonym transporcie morskim.

Mają miejsce interesujące inicjatywy.

Dlaczego to tyle trwa?

Kiedy zaczniemy mówić i myśleć

o milach w transporcie morskim,
tak samo jak o milach powietrznych?

Pojechałam też do Cape Cod przyjrzeć się

trudnej sytuacji wieloryba biskajskiego,

co było jednym z najbardziej
zaskakujących doświadczeń

mojego pobytu na morzu.

Zmusiło mnie do myślenia o wielu rzeczach.

Wiemy o wpływie człowieka na ocean,

jeśli chodzi o rybołówstwo i przeławianie,

ale nie wiemy zbyt wiele o tym,

co dzieje się pod wodą.

Tansport morski odgrywa tu rolę,

bo jego hałas niszczy

środowiska stworzeń morskich.

Światło nie przebija się
pod powierzchnię wody,

więc zwierzęta morskie,
jak wieloryby i delfiny

czy nawet 800 gatunków ryb,

porozumiewają się za pomocą dźwięku.

Wieloryb biskajski

może nadawać na setki mil.

Humbak może przesyłać dźwięk

przez cały ocean.

Ale supertankowiec również słychać

w całym oceanie,

a ponieważ dźwięk wału napędowego

czasami ma tę samą częstotliwość,
co odgłosy wielorybów,

może uszkodzić środowisko akustyczne,

potrzebne do rozmnażania się,

do znalezienia żerowiska czy partnera.

Środowisko akustyczne
wieloryba biskajskiego

zmalało o 90%.

Nie ma jeszcze regulacji prawnych
zanieczyszczenia środowiska hałasem.

Przypłynęłam do Singapuru

i przepraszam,
ale nie chciałam zejść ze statku.

Było mi wspaniale na pokładzie Kendal.

Załoga dobrze mnie traktowała,

kapitan był rozmowny i zabawny.

Chętnie zostałabym
na kolejne pięć tygodni,

co kapitan znów uznał

za oznakę szaleństwa.

Ale nie byłam tam 9 miesięcy bez przerwy,

jak marynarze z Filipin,

którzy, zapytani o pracę, opisali ją jako

"dolary za tęsknotę za domem".

Zarabiali dobre pensje,

ale prowadzili odosobnione i trudne życie,

w niebezpiecznych,
często trudnych warunkach.

W tym momencie jestem rozdarta,

bo chcę złożyć hołd tym marynarzom,

którzy przywożą nam 90% dóbr

za znikome podziękowania czy uznanie.

Chcę złożyć hołd

100 000 statków na morzu,

które przypływają i wypływają,

codziennie przywożąc to,
czego nam potrzeba.

Ale chcę również widzieć transport morski

i nas, ogół społeczeństwa,
który tak mało o nim wie,

pod większą kontrolą,

żeby była większa przejrzystość,

90% przejrzystość.

Wszyscy moglibyśmy skorzystać

z czegoś bardzo prostego:

nauczmy się widzieć morze.

Dziękuję.

(Brawa)