Cafein giúp chúng ta tỉnh táo như thế nào? - Hanan Qasim

Bài giảng đầy đủ: http://ed.ted.com/lessons/how-does-caffeine-keep-us-awake-hanan-qasim
Hơn 100,000 tấn cafein được tiêu thụ hàng năm trên thế giới. Đó là trọng lượng tương đương với 14 tháp Eiffel! Cafein giúp chúng ta tỉnh táo, tập trung, tràn trề năng lượng, dù cho ta không ngủ đủ giấc — nhưng nó cũng làm huyết áp tăng cao và làm ta cảm thấy lo lắng. Vậy làm sao nó có thể làm ta tỉnh táo? Hanan Qasim chia sẻ lý giải khoa học đằng sau thứ thuốc được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới.

Bài giảng bởi Hanan Qasim, hoạt hình bởi Adriatic Animation.

Hơn 100,000 tấn cafein được tiêu thụ

mỗi năm trên thế giới.

Trọng lượng đó
tương đương với 14 tháp Eiffel.

Hầu hết lượng cafein được tiêu thụ
có trong cà phê và trà,

ngoài ra còn qua các loại
đồ uống có ga,

sô-cô-la,

thuốc có chứa caffeine,

kể cả các loại đồ uống có nhãn
không chứa cafein

Cafein giúp chúng ta tỉnh táo, tập trung
vui vẻ, và tràn đầy năng lượng,

ngay cả khi ta không ngủ đủ giấc.

Nhưng nó cũng làm tăng huyết áp,
và làm ta cảm thấy bồn chồn.

Nó là loại chất kích thích
được sử dụng rộng rãi nhất.

Vậy nó giúp chúng ta tỉnh táo như thế nào?

Cafein có trong cây cối
được sử dụng với một vài mục đích.

Với liều lượng lớn, như trong lá và hạt
của một số loài,

nó gây độc cho côn trùng.

Nhưng khi được dùng với lượng ít,
như trong mật hoa,

nó có thể giúp chúng nhớ
và quay lại các bông hoa.

Trong cơ thể người, cafein hoạt động

như một chất kích thích
của hệ thần kinh trung ương.

Nó giúp ta tỉnh bằng cách chặn một trong
các phân tử gây ngủ chính của cơ thể,

một chất gọi là adenosine.

Cơ thể luôn cần
một nguồn năng lượng liên tục,

có được nhờ phân tách phân tử
chứa nhiều năng lượng gọi là ATP.

Trong quá trình đó,

nó giải phóng adenosine,
trụ cột hóa học của ATP.

Các tế bào thần kinh trong não của bạn
có thụ thể vừa khớp với phân tử này.

Khi adenosine cập bến
tới những thụ thể này,

nó kích hoạt các
phản ứng sinh hóa liên hoàn

gây ra nơ-ron di chuyển chậm hơn

và làm chậm sự giải phóng các phân tử
quan trọng báo hiệu cho não.

Nói cách khác, khi bạn buồn ngủ.

Cafein có thể được gọi là
chất đối kháng thụ thể adenosine.

Điều đó có nghĩa là nó làm chệch hướng
quá trình làm chậm các nơ-ron

bằng cách chặn các thụ thể adenosine.

Cafein và adenosine có
cấu trúc phân tử gần giống nhau,

đủ để mà chất caffeine có thể len vào
các thụ thể adenosine.

nhưng không đủ giống để kích hoạt chúng.

Nói tóm lại, adenosine ức chế
tế bào thần kinh của bạn.

Caffeine ức chế chất ức chế,
vì vậy nó kích thích bạn.

Caffeine cũng có thể
tăng cảm xúc tích cực.

Trong một số nơ-ron, các thụ thể adenosine

liên kết với các thụ thể
của một phân tử khác gọi là dopamine.

Một trong những vai trò của dopamine
ở trong não là để tăng cảm giác khoái cảm.

Khi adenosine đỗ ở một trong những
thụ thể kết nối này,

có thể làm khó cho dopamine
để vừa với vị trí của mình,

làm gián đoạn
việc nâng cao tâm trạng của nó.

Nhưng khi cafein chiếm chỗ của adenosine,
nó không tạo cùng hiệu quả như vậy,

và dopamine sẽ len vào.

Có bằng chứng cho thấy tác dụng của cafein
lên thụ quan của adenosine và dopamine

có những lợi ích lâu dài,
giảm nguy cơ mắc các bệnh

như bệnh Parkinson, Alzheimer,
và một số loại ung thư.

Caffeine cũng có thể tăng khả năng
đốt cháy chất béo của cơ thể.

Trên thực tế,
một số tổ chức thể thao cho rằng

caffein đem lại cho vận động viên
một lợi thế bất công

và đặt ra các giới hạn về mức tiêu thụ.

Từ năm 1972 đến 2004,

các vận động viên Olympic phải có mức
nồng độ cafein trong máu

thấp hơn tiêu chuẩn để thi đấu.

Tất nhiên, không phải tất cả các tác dụng
của cafein đều có lợi.

Nó có thể làm bạn cảm thấy
tốt hơn và cảnh giác hơn,

nhưng nó cũng sẽ làm
tăng nhịp tim và huyết áp,

làm tiểu nhiều hơn hoặc gây ra tiêu chảy,

và cũng góp phần làm mất ngủ và lo lắng.

Hơn thế, đồ ăn và đồ uống
có chứa cafein

có những tác động lên cơ thể bạn
mà ta phải kể đến.

Não bạn sẽ quen với việc
thường xuyên tiêu thụ cafein.

Nếu thụ thể adenosine của bạn
bị tắc nghẽn vĩnh viễn,

cơ thể bạn sẽ tạo ra một cái khác.

Bằng cách đó dù có cafein,

adenosine vẫn có thể làm việc của nó
là ra hiệu cho não để dừng hoạt động.

Đấy là lý do tại sao bạn thấy cần dùng
càng ngày càng nhiều cafein

để có cảm thấy tỉnh táo.

Có càng ngày càng nhiều
thụ quan adenosine phải bị chặn lại.

Đó cũng là lý do tại sao
nếu bạn đột ngột dừng cafein,

bạn sẽ cảm thấy trống vắng khó chịu.

Với vô vàn thụ quan và không có đối thủ,

adenosine có thể làm quá giờ,

gây ra các triệu chứng
như đau đầu,

mệt mỏi,

và tâm trạng chán nản.

Nhưng chỉ trong vài ngày,
những thụ cảm thừa sẽ biến mất,

cơ thể bạn sẽ tự điều chỉnh lại,

và bạn sẽ cảm thấy tỉnh táo

kể cả khi không có chất kích thích
phổ biến nhất thế giới.