Showing Revision 12 created 12/01/2020 by Marta Konieczna.

1. Title:
   Ewolucja człowieka przyspiesza czy zwalnia? - Laurence Hurst
2. Description:

   Obejrzyj pełną lekcję: https://ed.ted.com/lessons/is-human-evolution-speeding-up-or-slowing-down-laurence-hurst

   W ciągu ostatnich 3 tysięcy lat wiele populacji przeszło adaptację genetyczną do swoich środowisk lokalnych. Mieszkańcy Syberii i Arktyki są wyjątkowo przystosowani do przeżycia w ekstremalnym zimnie. Badżawowie potrafią nurkować na głębokość 70 metrów i pozostać pod wodą przez prawie 15 minut. Jakie są inne najnowsze zmiany? Czy innowacje technologiczne wpływają na naszą ewolucję? Wyjaśnia Laurence Hurst.

   Lekcja: Laurence Hurst. Reżyseria: Philip Piaget i Rikke Planeta.

3. Speaker:
   Laurence Hurst
4. 6957 0:07 - 0:13
   Wyżyna Tybetańska znajduje się
   4500 metrów nad poziomem morza,
5. 13088 0:13 - 0:17
   ale tlen jest tam dostępny tylko w 60%.
6. 17058 0:17 - 0:21
   Turyści i nowi osadnicy cierpią
   na chorobę wysokościową,
7. 21390 0:21 - 0:25
   a rodzimi Tybetańczycy
   bez problemu biegają po górach.
8. 24749 0:25 - 0:28
   Ta zdolność nie wynika
   z treningu czy wprawy,
9. 27860 0:28 - 0:32
   a zmian w kilku genach,
   które pozwalają ich ciałom
10. 31590 0:32 - 0:35
    w pełni wykorzystać
    ograniczoną ilość tlenu.
11. 34720 0:35 - 0:38
    Różnice te widoczne są od narodzin.
12. 37660 0:38 - 0:42
    Tybetańskie noworodki mają
    zazwyczaj większą masę ciała,
13. 41510 0:42 - 0:44
    wyższe poziomy saturacji
14. 43690 0:44 - 0:49
    i większe szanse na przetrwanie niż inne
    dzieci rodzące się w tym środowisku.
15. 49400 0:49 - 0:53
    Szacuje się, że te zmiany
    genetyczne zachodziły
16. 52840 0:53 - 0:57
    przez ostatnie 3 tysiące lat
    i ciągle trwają.
17. 57167 0:57 - 0:59
    Wydaje się, że to dużo czasu,
18. 59364 0:59 - 1:06
    ale to najszybciej przebiegająca
    adaptacja w historii ludzkości.
19. 65737 1:06 - 1:09
    Oczywiście ewolucja człowieka
    nie dobiegła jeszcze końca.
20. 68857 1:09 - 1:11
    Jakie są inne najnowsze zmiany?
21. 70937 1:11 - 1:17
    Czy innowacje technologiczne
    i naukowe wpływają na ewolucję?
22. 76562 1:17 - 1:18
    W ciągu ostatnich kilku tysięcy lat
23. 78462 1:18 - 1:23
    wiele grup przeszło genetyczną adaptację
    do swoich lokalnych środowisk.
24. 83345 1:23 - 1:30
    Mieszkańcy Syberii i Arktyki mogą
    przetrwać w ekstremalnym zimnie.
25. 89713 1:30 - 1:32
    Musi minąć dużo czasu,
    żeby doznali odmrożeń,
26. 92013 1:32 - 1:36
    dlatego są w stanie używać dłoni
    w temperaturach poniżej zera
27. 96097 1:36 - 1:39
    o wiele dłużej niż większość osób.
28. 98517 1:39 - 1:42
    Mają też szybszą przemianę materii,
29. 101817 1:42 - 1:45
    która zwiększa produkcję ciepła.
30. 104737 1:45 - 1:50
    Badżawowie z Azji Południowo-Wschodniej
    potrafią nurkować na głębokość 70 metrów
31. 110418 1:50 - 1:54
    i pozostać pod wodą przez prawie 15 minut.
32. 114418 1:54 - 1:58
    Przez tysiące lat prowadzili na morzu
    koczowniczy tryb życia jako łowcy,
33. 118301 1:58 - 2:05
    a ich geny wykształciły niezwykle duże
    śledziony służące za magazyny tlenu
34. 125282 2:05 - 2:09
    i umożliwiające im dłuższe
    pozostanie pod powierzchnią,
35. 128522 2:09 - 2:13
    co przypomina adaptację
    głęboko nurkujących fok.
36. 133482 2:13 - 2:16
    Chociaż może się to wydawać
    stosunkowo przeciętne,
37. 136232 2:16 - 2:20
    takim przystosowaniem
    jest zdolność picia mleka.
38. 140009 2:20 - 2:23
    Wszystkie ssaki potrafią pić
    mleko matki, kiedy są małe.
39. 143159 2:23 - 2:28
    Po odstawieniu od piersi wyłączają
    gen umożliwiający im trawienie mleka.
40. 148128 2:28 - 2:33
    Ludność Afryki Subsaharyjskiej, Bliskiego
    Wschodu i Północno-Zachodniej Europy
41. 153374 2:33 - 2:38
    używająca mleka krowiego doświadczyła
    jednak szybkiego wzrostu wariantów DNA
42. 158324 2:38 - 2:44
    zapobiegających wyłączeniu genu
    w okresie od 7000-8000 lat.
43. 164206 2:44 - 2:49
    Przynajmniej w Europie picie mleka
    dostarczało ludziom wapnia,
44. 168876 2:49 - 2:53
    wspierającego produkcję witaminy D,
    kiedy przemieszczali się na północ,
45. 173016 2:53 - 2:57
    gdzie ilość naturalnego źródła witaminy,
    światła słonecznego, była mniejsza.
46. 176769 2:57 - 2:59
    Chociaż nie zawsze w oczywisty sposób,
47. 179207 2:59 - 3:04
    wszystkie zmiany zwiększają ludzkie
    szanse na dożycie do wieku rozrodczego.
48. 184223 3:04 - 3:06
    To właśnie napędza selekcję naturalną,
49. 186463 3:06 - 3:10
    będąc siłą, która powoduje
    wszystkie zmiany ewolucyjne.
50. 190007 3:10 - 3:14
    Współczesna medycyna usuwa
    wiele nacisków selekcji naturalnej
51. 193507 3:14 - 3:16
    i utrzymuje nas przy życiu,
    chociaż nasze geny,
52. 196207 3:16 - 3:19
    czasem powiązane z chorobami zakaźnymi,
53. 199097 3:19 - 3:21
    doprowadziłyby nas do śmierci.
54. 200667 3:21 - 3:25
    Antybiotyki, szczepionki, czysta woda
    i dobre warunki sanitarne
55. 205057 3:25 - 3:29
    sprawiają, że różnice w naszych
    genach są mniej znaczące.
56. 208893 3:29 - 3:32
    Analogicznie umiejętność
    leczenia nowotworów u dzieci,
57. 212424 3:32 - 3:37
    chirurgicznego usuwania wyrostka
    czy odbierania porodów kobiet
58. 216690 3:37 - 3:41
    przechodzących ciążę zagrażającą życiu,
59. 221223 3:41 - 3:46
    zatrzymują selekcję naturalną
    i pozwalają większej liczbie osób
60. 226014 3:46 - 3:48
    dotrwać do wieku rozrodczego.
61. 228144 3:48 - 3:52
    Ale nawet gdyby każda osoba na Ziemi
    miała dostęp do nowoczesnej medycyny,
62. 232272 3:52 - 3:55
    nie byłby to koniec ludzkiej ewolucji.
63. 235246 3:55 - 4:00
    Poza selekcją naturalną w ewolucji
    ważne są też inne czynniki.
64. 240092 4:00 - 4:03
    Współczesna medycyna sprawia,
    że zmienność genetyczna,
65. 242662 4:03 - 4:06
    która byłaby przedmiotem
    selekcji naturalnej,
66. 245692 4:06 - 4:10
    przechodzi przez tak zwany
    dryf genetyczny.
67. 249756 4:10 - 4:15
    W przypadku dryfu genetycznego
    różnice w genach zachodzą niejednolicie.
68. 254902 4:15 - 4:20
    Ale współczesna medycyna może
    zwiększać różnorodność genową,
69. 259970 4:20 - 4:24
    ponieważ szkodliwe mutacje nie zabijają
    człowieka i nie są tym samym eliminowane.
70. 264270 4:24 - 4:29
    Jednak ta zmienność niekoniecznie
    przekłada się na widoczne
71. 269315 4:29 - 4:33
    różnice między ludźmi.
72. 272605 4:33 - 4:36
    Naukowcy badali też, czy adaptacja genowa
73. 276338 4:36 - 4:40
    do konkretnego środowiska
    może pojawić się szybciej
74. 280018 4:40 - 4:44
    dzięki modyfikacjom epigenetycznym
    nie w samych genach,
75. 284408 4:44 - 4:49
    ale w tym, czy i kiedy się ujawnią.
76. 288685 4:49 - 4:51
    Te zmiany mogą zachodzić
    w czasie całego życia,
77. 291409 4:51 - 4:54
    a nawet zostać przekazane potomstwu.
78. 294030 4:54 - 4:59
    Jak dotąd badacze nie są zgodni,
    czy modyfikacje epigenetyczne
79. 298780 4:59 - 5:02
    mogą utrzymać się przez wiele pokoleń
80. 302296 5:02 - 5:07
    i doprowadzić do trwałych
    zmian w ludzkości.
81. 306550 5:07 - 5:10
    Mogą istnieć też inne czynniki
    oddziałujące na ewolucję człowieka.
82. 310302 5:10 - 5:13
    Współczesne medycyna
    i technologia są dość młode,
83. 312990 5:13 - 5:17
    nawet w porównaniu do najszybszych
    i najnowszych zmian w selekcji naturalnej.
84. 317420 5:17 - 5:22
    Tylko czas pokaże, jak teraźniejszość
    ukształtuje naszą przyszłość.