Göller ve nehirler neden insanlarla aynı haklara sahip olmalı

Su, yaşam için bir gerekliliktir. Ancak kanunların nezdinde hâlen korunmuyor - birçok topluluk içmeye uygun suya ulaşamayacak konumda, diyor hukuk bilgini Kelsey Leonard. Bu güçlü konuşmada, göllere ve nehirlere "kişilik" bahşetmenin -onlara insanlarla aynı hukuki hakları vermenin- neden su kaynaklarımızı korumanın ilk adımı olduğunu ve bu hayatî kaynağa verdiğimiz değeri neden kökten dönüştürmemiz gerektiğini anlatıyor.

Aquay Wunne Kesuk.
Kelsey Leonard Nooweesuonk.

Merhaba, iyi günler herkese.

Ben, Shinnecock kabilesindenim.

Şu anda toprakları üzerinde toplandığımız,

bütün Cahuilla topluluğuna, "Tabutni."

Bana, suyun canlı olduğu öğretildi.

O, duyabilir

ve anılar biriktirebilir.

O yüzden bugün,
yanımda bir su kabı getirdim

çünkü bugünkü sohbetimizi
hatırlamasını istedim.

Yasal haklara kimler sahip olur?

Tarih bize gösterdi ki yalnızca
bazı insanlar, bazılarıysa değil.

Amerika'da benim gibi
yerli halkların insanları

1924 yılına kadar
resmi olarak vatandaş sayılmadı.

Fotoğrafta gördüğünüz
Shinnecocklu atalarım

yasal olarak vatandaş değillerdi.

Peki, bazı insanlar kanun tarafından
korunur, bazıları korunmazken

neden hukukun üstünlüğüne inanan
devletler olduğumuzu söylüyoruz?

Çünkü bu, adaletsizlikle savaşmanın
hâlâ en iyi yollarından biri.

Ve yerli halklar olarak biz,
adaletsizliğin ne olduğunu biliyoruz.

Çok sevgili bir arkadaş,
akıl hocası, su taşıyıcısı,

Nokomis, Büyükanne
Josephine Mandamin-ba,

bana kendi halkı olan
Midewiwin Halklarından Anishinaabelere ait

bir kehanetten söz etmişti.

Bana dedi ki, bu kehanete göre,

bir gün gelecek ve
bir kilo su, bir kilo altından

daha pahalı olacak.

Bana bu kehanetten bahsettiğinde
bir saniyeliğine oturdum

ve bugün dünyamızda gördüğümüz
bütün adaletsizlikleri,

dünyamızda gördüğümüz
su kıtlığını düşündüm.

Ve ona şunu söyledim; "Nokomis, Büyükanne,

bence biz çoktan o kehanetin
gerçek olduğu vakitteyiz."

Bana doğru baktı

ve şöyle söyledi:

Peki bununla ilgili ne yapacaksın?

Bu yüzden bugün burada sizinleyim

çünkü bugün dünyamızda gördüğümüz

suya dair adaletsizlikleri çözmenin
birçok yönteminden birinin

suyun yaşayan bir madde olduğu fark etmek
ve hakkı olan tüzel kişiliği

ona bahşetmek olduğuna inanıyorum.

Bunu yapabilmek için, suya değer verme
biçimimizi dönüştürmemiz gerekiyor.

Suyla nasıl bağlantı kurduğumuzu
düşünmeye başlamamız gerekiyor.

Genellikle, bazıları size

"Su nedir?" diye sorabilir

ve onlara şöyle cevap verirsiniz:
"Yağmur, okyanus, göl, ırmak,

H2O, sıvı."

Hatta belki
suyun kutsal elzemliğini hatırlar

ve suyun hayat olduğunu söylersiniz.

Ama onun yerine size şu soruyu sorsam:

"Su kimdir?"

Aynı size şunları da sorabileceğim gibi:
"Büyükanneniz kim?"

ya da "Ablanız kim?"

Böyle bir çıkış noktası

su hakkında düşünme biçimlerimizi
baştanbaşa değiştiriyor,

suyu koruma yollarımız hakkında

karar verme yollarımızı dönüştürüyor,

onu aynı büyükannemizi, annemizi,
ablamızı, teyzelerimizi

koruduğumuz şekilde korumamızı sağlıyor.

Eğer dünyamızdaki su krizilerini;

yürek parçalayan,

dijital sayaçlarımızda

Sıfır Günü'ne kadar dayanan,

belediye kaynaklarının
tıkanmasına sebep olan

su krizlerini çözmek istiyorsak,

ihtiyacımız olan dönüşüm bu.

2018 yılında Cape Town, Güney Afrika'da,

yurttaşların su kullanımı

iki dakikalık duşlarla

ve günlük kişi başı
87 litre suyla kısıtlandı.

Ya da geçtiğimiz yaz, kötü su yönetimi
dolayısıyla Chennai sokaklarında

binlerce plastik şişe vardı

çünkü vatandaşlar saatlerce
su tankerlerinin önce demiryoluyla,

sonra kamyonla,

günlük ihtiyaçlarını karşılayacak suyu

getirmesini bekledi.

Ya da burada, dünyanın en gelişmiş
ülkelerinden biri olan

Amerika Birleşik Devletleri'nde bile.

Bugün Flint, Michigan'da
hâlen temiz su bulunmuyor.

Ama sizin bu su krizlerine
yabancı olmanız çok olası.

Örneğin Kanada'da, Ontario'nun kuzeyinde,
Neskantaga First Nation'da,

yurttaşlara 1995 yılından beri
suyu kaynatarak içmeleri tavsiye ediliyor.

Ya da Grassy Narrows First Nation'da,

kâğıt fabrikalarının yıllardır
sebep olduğu su kirliliğiyle

baş etmek zorundalar.

Yapılan bir araştırmaya göre,

bu bölgede yaşayan yerli halkın
neredeyse yüzde 90'ında

bir tür cıva zehirlenmesi bulundu

ve bu, ciddi sağlık problemlerine
sebep oluyor.

Navaho halkında bile...

Burada Gold King Mine atık su
dökülmesinin öncesinde,

2015'in bir sabahında,
Animas Nehri görülüyor.

Su dökülmesiyle, milyonlarca maden atığı

nehirlere sızdıktan sonraki,

olayın olduğu günkü hâli görüyoruz.

Bugün, Navaho Halkı, Diné Halkı

ve nehrin kendisi hâlen su kirliliğinin
zararlarından kurtulmaya çalışıyor.

Ya da tam burada,
Palm Springs, Kaliforniya'da,

Agua Caliente Band
of Cahuilla Indians grubu

yıllardır yüzey sularının sömürülmesini
engellemek için çalışıyor ki

gelecek nesiller,

anavatanlarında yaşamakla kalmasın,
aynı zamanda refah içinde olsunlar,

hatırlanamayacak kadar eskiden
olduğu gibi...

DIGDEEP ve Birleşik Devletler Su Birliği
tarafindan yapılan bir araştırmaya göre

Amerika Birleşik Devletleri'nde ırk,

su ve hijyene ulaşımdaki
en belirleyici özellik.

Ve bu, bizim için,

yani Amerikan yerlileri için,

su ve hijyen konusuna gelindiğinde,
onlara ulaşmakta en çok zorluk çekecek

grup olduğumuz anlamına geliyor.

Yerli bir hukuk bilgini
ve bilim insanı olarak,

suya dair bu eşitsizliğin çoğunlukla

Batı'daki hukuk sisteminin, suyun
kişiliğini tanımaktaki başarısızlığından

kaynaklandığını düşünüyorum.

Dolayısıyla kendimize sormalıyız:

Adalet kimin için?

Yalnızca insanlık mı?

Biz, firmalara tüzel kişilik verdik.

ABD'de, Yüksek Mahkeme'nin
"Citizens United"da bulduğuna göre

firmalar, insandır

ve Anayasa'da bir insana benzer
haklara sahiptir;

örneğin konuşma özgürlüğü...

Ve "Hobby Lobby"de,
akıl yürütme yetilerinin

ve dini özgürlüklerinin olduğu bulundu;

çalışanlar için Ekonomik Sağlık Bakımı
Yasası karşıtı uygulamaları

savunuyorlar böylece.

Bunlar, tartışmaya açık olaylar.

Bir Shinnecock kadını
ve bir hukuk bilgini olarak,

bana bir firmaya tüzel kişilik verebilen
ama doğaya veremeyen

Batı dünyası ahlâkını

sorgulatıyorlar.

Görüyorsunuz ki tüzel kişilik,

hukukun önünde görünür olmayı

ve hukuk tarafından korunan birinin
sesimizi duymasını sağlıyor.

Bunu bir firmaya bahşedebiliyorsanız,

neden Büyük Göller'e de bahşedemeyesiniz?

Neden Mississippi Nehri değil?

Neden dünyamızda hayatta kalmak için

hepimizin ihtiyaç duyduğu
su yolları değil?

Biliyoruz ki
küresel bir iklim krizi içindeyiz,

ancak küresel olarak
sularımız da tehlikede

ve küresel bir su kriziyle de
karşı karşıyayız.

Eğer bu krize yaşam süremiz içinde
çözüm bulmak istiyorsak,

değişmek zorundayız.

Suya verdiğimiz değeri kökünden
dönüştürmemiz gerekiyor.

Bu, biz yerli halklar için
yeni bir şey değil.

Yerli halkların hukuki sistemlerinin
temelini oluşturan bir ilke,

insan dışındaki ilişkilerimizin de canlı

ve hukukumuz altına korunuyor
olduğuna dair anlayışımızdır.

Batı dünyasında bile,

çevre hukuku teorisyenleri

1970'li yıllardan beri
doğanın haklarını savunuyor.

Ama daha iyisini yapmalıyız.

Değişmemiz gerekiyor.

Suya tüzel kişilik vermemiz gerekiyor

çünkü tüzel kişilik, şu hakları
ve korunmaları sağlıyor:

Suya varolma hakkını,

gelişme ve evrilme hakkını sağlıyor

ve en önemlisi, suyu bizden koruyor;

ona zarar verecek insanlardan,

insan sebepli
iklim değişikliği etkilerinden,

kirleticilerden

ve insan yapımı kirliliklerden...

Daha fazlası, kabul edilmiş hiyerarşiyi
tersine çeviriyor;

yani insanların doğaya olan üstünlüğünü.

Bu gezegendeki insanlar olarak,

bu gezegendeki diğer canlılardan
üstün değiliz.

Sudan üstün değiliz.

Nasıl iyi temsilciler olunduğunu
tekrar öğrenmemiz gerekiyor.

Bazen dünyanın sonsuz suyla
dolu olduğunu düşünüyoruz.

Gerçekte, öyle değil.

Bu gezegen, Ohke, Toprak Ana,

çok kısıtlı taze su kaynağına sahip.

Şu anda, neredeyse iki milyar insan

su kıtlığı geriliminin yüksek olduğu
ülkelerde yaşıyor.

Öyle öngörülüyor ki 2030 senesine kadar,

neredeyse 700 milyon kişi
su kıtlığı nedeniye

yurdundan uzaklaştırılabilir.

Bu krize çözüm bulmalıyız.

Bizim değişmemizin zamanı da geldi.

Suya verdiğimiz değeri
dönüştürmemiz gerekiyor.

Ve bunu yapabiliriz.

İyi temsilciler olmayı
yeniden öğrenebiliriz.

Suya tüzel kişilik verdiğimiz
yeni yasalar yaratabiliriz.

Suyu korumak için,

yerli olan ve olmayan halklar
arasındaki sözleşmelerin

önemini fark edebiliriz.

Suyun haklarının her zaman korunduğunu
garanti edebilecek

su muhafızları tayin edebiliriz.

Bütüncül yaklaşımı benimseyen
su kalitesi standartları

belirleyebiliriz ki

suyun iyiliği
bizim ihtiyaçlarımızdan önce gelsin.

Ve ayrıca, suyun üzerindeki mülk sahibi
anlayışını yıkabiliriz.

Dünyada bunun çok başarılı örnekleri var.

Aotearoa'da yani Yeni Zelanda'da,
Whanganui Nehri'ne

ve Hindistan'da Ganj Nehri'ne

2017 yılında tüzel kişilik verildi.

Hatta bu sene,

Toleda'daki vatandaşlar,

Erie Gölü'nün tüzel kişiliğini tandılar.

Burada, Kaliforniya'da,

Yurok Kabilesi, Klamath Nehri'ne
tüzel kişilik verdi.

Görüyorsunuz, suya yaşayan bir canlı
olarak değer verdiğimiz,

onunla bağlantımızı iyileştirdiğimiz,

bir dünya hayal ediyorum.

Kadınlar olarak biz, su taşıyıcılarıyız.

Suyu, rahmimizde dokuz ay boyunca
besliyoruz.

Bizim insanlar olarak maruz kaldığımız

ilk ilaç, o.

İnsanlar olarak bizim,
suyla doğuştan bir bağımız var

ancak zamanla bu bağı kaybettik

ve şimdi iyileştirmek için
çalışmamız gerek.

Çünkü ben, bir dünya hayal ediyorum ki

su sağlıklı olsun
ve ekosistem refah içinde olsun...

Bir dünya hayal ediyorum,

hepimiz, su yurttaşları olarak

bize düşen sorumluluğu alalım

ve suyu koruyalım.

Nokomis'in deyişiyle,

bununla ilgili ne yapacaksınız?

Su için ne yapacaksınız?

Yerel siyasetçinizi arayabilirsiniz.

Bir kent buluşmasına gidebilirsiniz.

Suya tüzel kişilik verilmesini
savunabilirsiniz.

Toledo'daki yurttaşlar gibi olabilir,

kendi yerel halkınızla beraber,

eğer siyasetçiler yazmıyorsa,
kendi kanunlarınızı yazarak

suyun tüzel kişiliğini tanıyabilirsiniz.

Yerli halkların yaşadığı toprakları,
şu an işgal ettiğiniz suları

ve onları hâlâ yöneten yerli hukuki
sistemleri öğrenebilirsiniz.

Hepsinden önemlisi
suyla bağlantı kurabilirsiniz.

O bağlantıyı iyileştirebilirsiniz.

Evinize en yakın olan suya gidin

ve onun neden tehdit altında
olduğunu öğrenin.

En önemlisi, yapabileceğiniz bir şey varsa

sizden kendinize söz vermenizi istiyorum:

Her gün, kendinize şunu soracaksınız,

"Bugün su için ne yaptım?"

Eğer bu sözü tutabilirsek,

inanıyorum ki gözüpek
ve pırıl pırıl bir dünya yaratabilir,

bizim suyla kurma ayrıcalığına
sahip olduğumuz ilişkiyi

gelecek nesillerin de
kurmasını sağlayabilir,

bütün toplulukların,
insan ya da insan olmayan herkesin,

yaşamak için suya sahip olduğunu
görebiliriz,

çünkü su, hayattır.

Tabutni. Teşekkür ederim.

(Alkış)