Göller ve nehirler neden insanlarla aynı haklara sahip olmalı
-
0:02 - 0:05Aquay Wunne Kesuk.
Kelsey Leonard Nooweesuonk. -
0:06 - 0:08Merhaba, iyi günler herkese.
-
0:08 - 0:10Ben, Shinnecock kabilesindenim.
-
0:10 - 0:13Şu anda toprakları üzerinde toplandığımız,
-
0:13 - 0:15bütün Cahuilla topluluğuna, "Tabutni."
-
0:16 - 0:20Bana, suyun canlı olduğu öğretildi.
-
0:20 - 0:21O, duyabilir
-
0:21 - 0:23ve anılar biriktirebilir.
-
0:23 - 0:26O yüzden bugün,
yanımda bir su kabı getirdim -
0:26 - 0:30çünkü bugünkü sohbetimizi
hatırlamasını istedim. -
0:32 - 0:34Yasal haklara kimler sahip olur?
-
0:35 - 0:40Tarih bize gösterdi ki yalnızca
bazı insanlar, bazılarıysa değil. -
0:40 - 0:44Amerika'da benim gibi
yerli halkların insanları -
0:44 - 0:471924 yılına kadar
resmi olarak vatandaş sayılmadı. -
0:48 - 0:50Fotoğrafta gördüğünüz
Shinnecocklu atalarım -
0:50 - 0:53yasal olarak vatandaş değillerdi.
-
0:54 - 1:00Peki, bazı insanlar kanun tarafından
korunur, bazıları korunmazken -
1:00 - 1:04neden hukukun üstünlüğüne inanan
devletler olduğumuzu söylüyoruz? -
1:04 - 1:09Çünkü bu, adaletsizlikle savaşmanın
hâlâ en iyi yollarından biri. -
1:09 - 1:14Ve yerli halklar olarak biz,
adaletsizliğin ne olduğunu biliyoruz. -
1:15 - 1:20Çok sevgili bir arkadaş,
akıl hocası, su taşıyıcısı, -
1:20 - 1:23Nokomis, Büyükanne
Josephine Mandamin-ba, -
1:23 - 1:27bana kendi halkı olan
Midewiwin Halklarından Anishinaabelere ait -
1:27 - 1:29bir kehanetten söz etmişti.
-
1:30 - 1:32Bana dedi ki, bu kehanete göre,
-
1:32 - 1:35bir gün gelecek ve
bir kilo su, bir kilo altından -
1:35 - 1:39daha pahalı olacak.
-
1:41 - 1:45Bana bu kehanetten bahsettiğinde
bir saniyeliğine oturdum -
1:45 - 1:51ve bugün dünyamızda gördüğümüz
bütün adaletsizlikleri, -
1:51 - 1:55dünyamızda gördüğümüz
su kıtlığını düşündüm. -
1:55 - 1:58Ve ona şunu söyledim; "Nokomis, Büyükanne,
-
1:58 - 2:01bence biz çoktan o kehanetin
gerçek olduğu vakitteyiz." -
2:02 - 2:04Bana doğru baktı
-
2:04 - 2:05ve şöyle söyledi:
-
2:05 - 2:08Peki bununla ilgili ne yapacaksın?
-
2:08 - 2:11Bu yüzden bugün burada sizinleyim
-
2:11 - 2:14çünkü bugün dünyamızda gördüğümüz
-
2:14 - 2:18suya dair adaletsizlikleri çözmenin
birçok yönteminden birinin -
2:18 - 2:21suyun yaşayan bir madde olduğu fark etmek
ve hakkı olan tüzel kişiliği -
2:21 - 2:24ona bahşetmek olduğuna inanıyorum.
-
2:25 - 2:31Bunu yapabilmek için, suya değer verme
biçimimizi dönüştürmemiz gerekiyor. -
2:31 - 2:35Suyla nasıl bağlantı kurduğumuzu
düşünmeye başlamamız gerekiyor. -
2:36 - 2:38Genellikle, bazıları size
-
2:38 - 2:40"Su nedir?" diye sorabilir
-
2:40 - 2:46ve onlara şöyle cevap verirsiniz:
"Yağmur, okyanus, göl, ırmak, -
2:46 - 2:48H2O, sıvı."
-
2:48 - 2:52Hatta belki
suyun kutsal elzemliğini hatırlar -
2:52 - 2:55ve suyun hayat olduğunu söylersiniz.
-
2:56 - 2:59Ama onun yerine size şu soruyu sorsam:
-
2:59 - 3:01"Su kimdir?"
-
3:01 - 3:05Aynı size şunları da sorabileceğim gibi:
"Büyükanneniz kim?" -
3:05 - 3:07ya da "Ablanız kim?"
-
3:08 - 3:10Böyle bir çıkış noktası
-
3:10 - 3:13su hakkında düşünme biçimlerimizi
baştanbaşa değiştiriyor, -
3:13 - 3:16suyu koruma yollarımız hakkında
-
3:16 - 3:18karar verme yollarımızı dönüştürüyor,
-
3:18 - 3:21onu aynı büyükannemizi, annemizi,
ablamızı, teyzelerimizi -
3:21 - 3:23koruduğumuz şekilde korumamızı sağlıyor.
-
3:24 - 3:26Eğer dünyamızdaki su krizilerini;
-
3:26 - 3:29yürek parçalayan,
-
3:29 - 3:31dijital sayaçlarımızda
-
3:31 - 3:33Sıfır Günü'ne kadar dayanan,
-
3:33 - 3:35belediye kaynaklarının
tıkanmasına sebep olan -
3:35 - 3:37su krizlerini çözmek istiyorsak,
-
3:37 - 3:41ihtiyacımız olan dönüşüm bu.
-
3:42 - 3:442018 yılında Cape Town, Güney Afrika'da,
-
3:44 - 3:46yurttaşların su kullanımı
-
3:46 - 3:49iki dakikalık duşlarla
-
3:49 - 3:52ve günlük kişi başı
87 litre suyla kısıtlandı. -
3:52 - 3:56Ya da geçtiğimiz yaz, kötü su yönetimi
dolayısıyla Chennai sokaklarında -
3:56 - 3:58binlerce plastik şişe vardı
-
3:58 - 4:02çünkü vatandaşlar saatlerce
su tankerlerinin önce demiryoluyla, -
4:02 - 4:06sonra kamyonla,
-
4:06 - 4:09günlük ihtiyaçlarını karşılayacak suyu
-
4:09 - 4:11getirmesini bekledi.
-
4:11 - 4:14Ya da burada, dünyanın en gelişmiş
ülkelerinden biri olan -
4:14 - 4:16
Amerika Birleşik Devletleri'nde bile. -
4:16 - 4:21Bugün Flint, Michigan'da
hâlen temiz su bulunmuyor. -
4:21 - 4:25Ama sizin bu su krizlerine
yabancı olmanız çok olası. -
4:25 - 4:28Örneğin Kanada'da, Ontario'nun kuzeyinde,
Neskantaga First Nation'da, -
4:28 - 4:33yurttaşlara 1995 yılından beri
suyu kaynatarak içmeleri tavsiye ediliyor. -
4:33 - 4:35Ya da Grassy Narrows First Nation'da,
-
4:35 - 4:39kâğıt fabrikalarının yıllardır
sebep olduğu su kirliliğiyle -
4:39 - 4:40baş etmek zorundalar.
-
4:40 - 4:42Yapılan bir araştırmaya göre,
-
4:42 - 4:45bu bölgede yaşayan yerli halkın
neredeyse yüzde 90'ında -
4:45 - 4:47bir tür cıva zehirlenmesi bulundu
-
4:47 - 4:49ve bu, ciddi sağlık problemlerine
sebep oluyor. -
4:50 - 4:52Navaho halkında bile...
-
4:52 - 4:57Burada Gold King Mine atık su
dökülmesinin öncesinde, -
4:57 - 4:592015'in bir sabahında,
Animas Nehri görülüyor. -
5:00 - 5:04Su dökülmesiyle, milyonlarca maden atığı
-
5:04 - 5:05nehirlere sızdıktan sonraki,
-
5:05 - 5:07olayın olduğu günkü hâli görüyoruz.
-
5:08 - 5:10Bugün, Navaho Halkı, Diné Halkı
-
5:10 - 5:15ve nehrin kendisi hâlen su kirliliğinin
zararlarından kurtulmaya çalışıyor. -
5:16 - 5:19Ya da tam burada,
Palm Springs, Kaliforniya'da, -
5:19 - 5:22Agua Caliente Band
of Cahuilla Indians grubu -
5:22 - 5:26yıllardır yüzey sularının sömürülmesini
engellemek için çalışıyor ki -
5:26 - 5:28gelecek nesiller,
-
5:28 - 5:31anavatanlarında yaşamakla kalmasın,
aynı zamanda refah içinde olsunlar, -
5:31 - 5:34hatırlanamayacak kadar eskiden
olduğu gibi... -
5:34 - 5:38DIGDEEP ve Birleşik Devletler Su Birliği
tarafindan yapılan bir araştırmaya göre -
5:38 - 5:42Amerika Birleşik Devletleri'nde ırk,
-
5:42 - 5:45su ve hijyene ulaşımdaki
en belirleyici özellik. -
5:45 - 5:47Ve bu, bizim için,
-
5:47 - 5:48yani Amerikan yerlileri için,
-
5:48 - 5:53su ve hijyen konusuna gelindiğinde,
onlara ulaşmakta en çok zorluk çekecek -
5:53 - 5:55grup olduğumuz anlamına geliyor.
-
5:56 - 6:00Yerli bir hukuk bilgini
ve bilim insanı olarak, -
6:00 - 6:02suya dair bu eşitsizliğin çoğunlukla
-
6:02 - 6:06Batı'daki hukuk sisteminin, suyun
kişiliğini tanımaktaki başarısızlığından -
6:06 - 6:08kaynaklandığını düşünüyorum.
-
6:09 - 6:11Dolayısıyla kendimize sormalıyız:
-
6:11 - 6:13Adalet kimin için?
-
6:14 - 6:16Yalnızca insanlık mı?
-
6:17 - 6:20Biz, firmalara tüzel kişilik verdik.
-
6:20 - 6:23ABD'de, Yüksek Mahkeme'nin
"Citizens United"da bulduğuna göre -
6:23 - 6:25firmalar, insandır
-
6:25 - 6:27ve Anayasa'da bir insana benzer
haklara sahiptir; -
6:27 - 6:29örneğin konuşma özgürlüğü...
-
6:29 - 6:32Ve "Hobby Lobby"de,
akıl yürütme yetilerinin -
6:32 - 6:35ve dini özgürlüklerinin olduğu bulundu;
-
6:35 - 6:38çalışanlar için Ekonomik Sağlık Bakımı
Yasası karşıtı uygulamaları -
6:38 - 6:39savunuyorlar böylece.
-
6:40 - 6:43Bunlar, tartışmaya açık olaylar.
-
6:43 - 6:47Bir Shinnecock kadını
ve bir hukuk bilgini olarak, -
6:47 - 6:50bana bir firmaya tüzel kişilik verebilen
ama doğaya veremeyen -
6:50 - 6:54Batı dünyası ahlâkını
-
6:55 - 6:56sorgulatıyorlar.
-
6:56 - 6:59Görüyorsunuz ki tüzel kişilik,
-
6:59 - 7:02hukukun önünde görünür olmayı
-
7:02 - 7:05ve hukuk tarafından korunan birinin
sesimizi duymasını sağlıyor. -
7:06 - 7:09Bunu bir firmaya bahşedebiliyorsanız,
-
7:10 - 7:12neden Büyük Göller'e de bahşedemeyesiniz?
-
7:13 - 7:15Neden Mississippi Nehri değil?
-
7:16 - 7:21Neden dünyamızda hayatta kalmak için
-
7:21 - 7:24hepimizin ihtiyaç duyduğu
su yolları değil? -
7:26 - 7:29Biliyoruz ki
küresel bir iklim krizi içindeyiz, -
7:29 - 7:33ancak küresel olarak
sularımız da tehlikede -
7:33 - 7:36ve küresel bir su kriziyle de
karşı karşıyayız. -
7:36 - 7:40Eğer bu krize yaşam süremiz içinde
çözüm bulmak istiyorsak, -
7:40 - 7:41değişmek zorundayız.
-
7:41 - 7:45Suya verdiğimiz değeri kökünden
dönüştürmemiz gerekiyor. -
7:47 - 7:51Bu, biz yerli halklar için
yeni bir şey değil. -
7:51 - 7:55Yerli halkların hukuki sistemlerinin
temelini oluşturan bir ilke, -
7:55 - 7:58insan dışındaki ilişkilerimizin de canlı
-
7:58 - 8:01ve hukukumuz altına korunuyor
olduğuna dair anlayışımızdır. -
8:01 - 8:03Batı dünyasında bile,
-
8:03 - 8:05çevre hukuku teorisyenleri
-
8:05 - 8:081970'li yıllardan beri
doğanın haklarını savunuyor. -
8:09 - 8:11Ama daha iyisini yapmalıyız.
-
8:11 - 8:13Değişmemiz gerekiyor.
-
8:13 - 8:16Suya tüzel kişilik vermemiz gerekiyor
-
8:16 - 8:18çünkü tüzel kişilik, şu hakları
ve korunmaları sağlıyor: -
8:18 - 8:21Suya varolma hakkını,
-
8:21 - 8:23gelişme ve evrilme hakkını sağlıyor
-
8:23 - 8:26ve en önemlisi, suyu bizden koruyor;
-
8:26 - 8:29ona zarar verecek insanlardan,
-
8:29 - 8:31insan sebepli
iklim değişikliği etkilerinden, -
8:31 - 8:32kirleticilerden
-
8:32 - 8:34ve insan yapımı kirliliklerden...
-
8:34 - 8:38Daha fazlası, kabul edilmiş hiyerarşiyi
tersine çeviriyor; -
8:38 - 8:41yani insanların doğaya olan üstünlüğünü.
-
8:42 - 8:43Bu gezegendeki insanlar olarak,
-
8:43 - 8:47bu gezegendeki diğer canlılardan
üstün değiliz. -
8:48 - 8:51Sudan üstün değiliz.
-
8:52 - 8:56Nasıl iyi temsilciler olunduğunu
tekrar öğrenmemiz gerekiyor. -
8:56 - 9:01Bazen dünyanın sonsuz suyla
dolu olduğunu düşünüyoruz. -
9:01 - 9:02Gerçekte, öyle değil.
-
9:03 - 9:05Bu gezegen, Ohke, Toprak Ana,
-
9:05 - 9:08çok kısıtlı taze su kaynağına sahip.
-
9:08 - 9:11Şu anda, neredeyse iki milyar insan
-
9:11 - 9:14su kıtlığı geriliminin yüksek olduğu
ülkelerde yaşıyor. -
9:15 - 9:18Öyle öngörülüyor ki 2030 senesine kadar,
-
9:18 - 9:22neredeyse 700 milyon kişi
su kıtlığı nedeniye -
9:22 - 9:24yurdundan uzaklaştırılabilir.
-
9:25 - 9:27Bu krize çözüm bulmalıyız.
-
9:28 - 9:30Bizim değişmemizin zamanı da geldi.
-
9:30 - 9:33Suya verdiğimiz değeri
dönüştürmemiz gerekiyor. -
9:33 - 9:34Ve bunu yapabiliriz.
-
9:34 - 9:37İyi temsilciler olmayı
yeniden öğrenebiliriz. -
9:37 - 9:41Suya tüzel kişilik verdiğimiz
yeni yasalar yaratabiliriz. -
9:41 - 9:44Suyu korumak için,
-
9:44 - 9:47yerli olan ve olmayan halklar
arasındaki sözleşmelerin -
9:47 - 9:48önemini fark edebiliriz.
-
9:48 - 9:51Suyun haklarının her zaman korunduğunu
garanti edebilecek -
9:51 - 9:55su muhafızları tayin edebiliriz.
-
9:55 - 9:58Bütüncül yaklaşımı benimseyen
su kalitesi standartları -
9:58 - 10:00belirleyebiliriz ki
-
10:00 - 10:04suyun iyiliği
bizim ihtiyaçlarımızdan önce gelsin. -
10:04 - 10:11Ve ayrıca, suyun üzerindeki mülk sahibi
anlayışını yıkabiliriz. -
10:12 - 10:17Dünyada bunun çok başarılı örnekleri var.
-
10:18 - 10:20Aotearoa'da yani Yeni Zelanda'da,
Whanganui Nehri'ne -
10:20 - 10:22ve Hindistan'da Ganj Nehri'ne
-
10:22 - 10:242017 yılında tüzel kişilik verildi.
-
10:24 - 10:26Hatta bu sene,
-
10:26 - 10:28Toleda'daki vatandaşlar,
-
10:28 - 10:31Erie Gölü'nün tüzel kişiliğini tandılar.
-
10:31 - 10:34Burada, Kaliforniya'da,
-
10:34 - 10:37Yurok Kabilesi, Klamath Nehri'ne
tüzel kişilik verdi. -
10:39 - 10:43Görüyorsunuz, suya yaşayan bir canlı
olarak değer verdiğimiz, -
10:43 - 10:45onunla bağlantımızı iyileştirdiğimiz,
-
10:46 - 10:50bir dünya hayal ediyorum.
-
10:51 - 10:54Kadınlar olarak biz, su taşıyıcılarıyız.
-
10:54 - 10:57Suyu, rahmimizde dokuz ay boyunca
besliyoruz. -
10:57 - 11:00Bizim insanlar olarak maruz kaldığımız
-
11:00 - 11:01ilk ilaç, o.
-
11:02 - 11:07İnsanlar olarak bizim,
suyla doğuştan bir bağımız var -
11:07 - 11:11ancak zamanla bu bağı kaybettik
-
11:11 - 11:13ve şimdi iyileştirmek için
çalışmamız gerek. -
11:13 - 11:15Çünkü ben, bir dünya hayal ediyorum ki
-
11:15 - 11:19su sağlıklı olsun
ve ekosistem refah içinde olsun... -
11:20 - 11:22Bir dünya hayal ediyorum,
-
11:22 - 11:25hepimiz, su yurttaşları olarak
-
11:25 - 11:27bize düşen sorumluluğu alalım
-
11:27 - 11:29ve suyu koruyalım.
-
11:30 - 11:34Nokomis'in deyişiyle,
-
11:34 - 11:36bununla ilgili ne yapacaksınız?
-
11:36 - 11:39Su için ne yapacaksınız?
-
11:40 - 11:43Yerel siyasetçinizi arayabilirsiniz.
-
11:43 - 11:44Bir kent buluşmasına gidebilirsiniz.
-
11:44 - 11:48Suya tüzel kişilik verilmesini
savunabilirsiniz. -
11:48 - 11:51Toledo'daki yurttaşlar gibi olabilir,
-
11:51 - 11:53kendi yerel halkınızla beraber,
-
11:53 - 11:56eğer siyasetçiler yazmıyorsa,
kendi kanunlarınızı yazarak -
11:56 - 11:59suyun tüzel kişiliğini tanıyabilirsiniz.
-
11:59 - 12:04Yerli halkların yaşadığı toprakları,
şu an işgal ettiğiniz suları -
12:04 - 12:07ve onları hâlâ yöneten yerli hukuki
sistemleri öğrenebilirsiniz. -
12:08 - 12:10Hepsinden önemlisi
suyla bağlantı kurabilirsiniz. -
12:10 - 12:12O bağlantıyı iyileştirebilirsiniz.
-
12:12 - 12:14Evinize en yakın olan suya gidin
-
12:14 - 12:17ve onun neden tehdit altında
olduğunu öğrenin. -
12:18 - 12:20En önemlisi, yapabileceğiniz bir şey varsa
-
12:20 - 12:23sizden kendinize söz vermenizi istiyorum:
-
12:23 - 12:26Her gün, kendinize şunu soracaksınız,
-
12:26 - 12:28"Bugün su için ne yaptım?"
-
12:30 - 12:33Eğer bu sözü tutabilirsek,
-
12:33 - 12:38inanıyorum ki gözüpek
ve pırıl pırıl bir dünya yaratabilir, -
12:38 - 12:41bizim suyla kurma ayrıcalığına
sahip olduğumuz ilişkiyi -
12:41 - 12:47gelecek nesillerin de
kurmasını sağlayabilir, -
12:48 - 12:54bütün toplulukların,
insan ya da insan olmayan herkesin, -
12:54 - 12:56yaşamak için suya sahip olduğunu
görebiliriz, -
12:56 - 12:58çünkü su, hayattır.
-
12:59 - 13:00Tabutni. Teşekkür ederim.
-
13:00 - 13:07(Alkış)
- Title:
- Göller ve nehirler neden insanlarla aynı haklara sahip olmalı
- Speaker:
- Kelsey Leonard
- Description:
-
Su, yaşam için bir gerekliliktir. Ancak kanunların nezdinde hâlen korunmuyor - birçok topluluk içmeye uygun suya ulaşamayacak konumda, diyor hukuk bilgini Kelsey Leonard. Bu güçlü konuşmada, göllere ve nehirlere "kişilik" bahşetmenin -onlara insanlarla aynı hukuki hakları vermenin- neden su kaynaklarımızı korumanın ilk adımı olduğunu ve bu hayatî kaynağa verdiğimiz değeri neden kökten dönüştürmemiz gerektiğini anlatıyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 13:21
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Diba Szamosi accepted Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Diba Szamosi edited Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Cihan Ekmekçi rejected Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Diba Szamosi accepted Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Diba Szamosi edited Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans | ||
Meltem Erkmen edited Turkish subtitles for Why lakes and rivers should have the same rights as humans |