Nima uchun "Usta va Margarita" ni o'qish kerak? - Aleks Gendler

To'liq darsni ko'rish: https://ed.ted.com/lessons/why-should-you-read-the-master-and-margarita-alex-gendler

Kunlarning birida shaharda Shaytoni-La'in paydo bo'ldi. Ammo xavotirga hojat yo'q: u bor-yo'g'i teatrda qora jodu tomoshasini qo'ymoqchi. Mana shu g'ayritabiiy muqaddima Mixail Bulgakovning shoh asari – "Usta va Margarita" ning asosiy syujet chizig'ini shakllantiradi. Siyosiy satira, tarixiy proza va okkultizmga yo'girilgan mistika o'zaro uyg'unlashgan bu asar 20-asrning eng buyuk, shu bilan birga, eng g'ayrioddiy romanlaridan biri sifatida e'tirof etiladi. Aleks Gendler isyonkor romanni tadqiq etadi.

Aleks Gendler darsi, Adriatic Animation tomonidan tayyorlandi.

Kunlarning birida shaharda
Shaytoni-La'in paydo bo'ldi.

Ammo xavotirga hojat yo'q: u bor-yo'g'i
teatrda qora jodu tomoshasini qo'ymoqchi.

Mana shu qiziqarli muqaddima
Mixail Bulgakovning shoh asari –

"Usta va Margarita" ning asosiy
syujet chizig'ini shakllantiradi.

XX asrning 30-yillarida
Moskvada yozilgan bu asarda

siyosiy satira, tarixiy proza va

okkultizmga yo'girilgan mistika o'zaro

uyg'unlashgan bo’lib, 20-asrning eng
buyuk, shu bilan birga, eng g'ayrioddiy

romanlaridan biri sifatida
e'tirof etiladi.

Hikoya boshida
Moskva adabiy uyushmasining

ikki a'zosi o'rtasidagi suhbat

o'zini qora jodu seansini
o'tkazishga taklif qilingan

chet ellik olim sifatida tanishtirgan

Voland ismli g'oyat g'alati kimsaning
tashrifi bilan bo'linadi.

Notanish kishi bu ikki hamrohni
falsafiy munozaraga jalb qilib, ularning

taqdirlari haqida dahshatli
bashoratlar qilayotgan

bir paytda, kitobxon e'tibori to'satdan
milodiy I asrda

Quddusda bo'layotgan
voqealarga ko'chiriladi.

Rim prokuratori Pontiy Pilat Iso Masihni
istar-istamas o'limga hukm qiladi.

Asar syujeti ikkita badiiy olamda
parallel ravishda

yuz beradi – Voland va uning sheriklari:
Azazello, Korovyov, Gella va

Begemot ismli bahaybat mushuk

aql bovar qilmaydigan sehr-jodu
kuchi yordamida

haqiqiy tomosha ko'rsatib,

olamonni katta to'palon va
sarosima ichida qoldiradilar.

Romandagi qora yumor ko'pincha
nafaqat shaytoniy shumliklarda,

balki asarning tarixiy kontekstida
ham o'z aksini topadi.

Bulgakov asari voqealari
u yaratilgan siyosiy muhit –

Stalinizm avj olgan SSSR da sodir bo'ladi.
O'sha paytda yozuvchi

va san'atkorlar kuchli senzura bosimi
ostida ishlaganlar,

asarlari davlat mafkurasiga zid
bo'lgan taqdirda, qamoqqa olinishlari,

quvg'in qilinishlari va hatto
qatl etilishlari mumkin edi.

Ishlari ma'qullangan taqdirda ham,
ularning

faoliyati, shuningdek,
uy-joyi, safar-sayohatlari,

butun turmush tarzi
qat'iy byurokratiya nazoratiga olingan.

Romanda Voland

mazkur tizimni ustalik bilan
manipulyatsiya qiladi, voqelikni aqlni

shoshirar darajada
o'zgartirib yuboradi.

Qahramonlardan birini tramvay urib boshi
uziladi, shiftdan pul yomg'ir bo'lib

yog'iladi – moskvaliklar bularning
barchasiga o'ziga xos manfaatparastlik

bilan munosabat bildiradi. Bu Sovet
jamiyatida o'zining yuqori ideallariga

qaramay ochko'zlik va
xudbinlik hukm

surayotganini ko'rsatadi.
Quruq hikoya uslubi

sekin-asta g'ayrioddiy hodisalarni
sovet tuzumidagi

kundalik hayotning
bema'niligi bilan qorishtirib yuboradi.

Ammo qanday qilib Bulgakov
avtoritarizm davrida bunday

isyonkor romanni nashr etishga
muvaffaq bo'ldi?

Afsuski, u buni uddalay olmadi...

U "Usta va Margarita" ustida
o'n yildan ortiq ishladi.

Stalinning shaxsiy iltifoti Bulgakovni

og'ir jazodan saqlab qolgan
bo'lishi mumkin, ammo ko'plab pyesalarning

sahnalashtirilishi va asarlarining
chop etilishi taqiqlandi,

tirik qoldirishsa-da,
ijodiy faoliyati cheklandi.

1940-yil muallif vafot etgach,

qo'lyozma chop etilmay qoldi.

1960-yillarga kelibgina senzura
qilingan nusxasi bosilib chiqdi,

qo'lyozmaning asl nusxalari esa

yashirin doiralarda tarqalishda
davom etdi.

Kitobning to'liq matni
u yozib tugatilganiga 30 yildan oshgach,

1973-yildagina nashr etildi.

Bulgakovning senzura bilan murosasiz
kurashi va ijodiy inqiroz davri

romanning ikkinchi qismiga
avtobiografik ruh bag'ishlaydi,

unda biz asar nomidagi
qahramon bilan tanishamiz.

"Usta" noma'lum yozuvchi bo'lib,
uzoq yil roman ustida ishlaydi, ammo

nashriyotlar rad etgach, xuddi Bulgakov
kitobning birinchi nusxasini yoqib

yuborgani singari u ham
qo'lyozmasini yondirib yuboradi.

Biroq bosh qahramon
Ustaning sevgilisi Margaritadir.

Sevgilisining sarobga aylangan
orzusiga sadoqati

tufayli u iblis to'dasining
nayrangbozliklarida ishtirok etadi

va roman syujeti
kulminatsiya nuqtasiga yetadi.

O'zining qora yumori va
murakkab tuzilishiga qaramay,

"Usta va Margarita" aslida san'at,
sevgi va poklanish to'g'risida

mulohaza yuritadi, chunki aynan ular

umidsizlik va xudbinlikka
berilishdan saqlaydi.

Ko'p yillardan so'ng, barcha
qiyinchiliklarga qaramay kitobning nashr

etilishi Voland Ustaga aytgan
so'zlarning o'ziga xos tasdig'idir:

"Qo'lyozmalar yonmaydi".