Yavaş okumak bana yazmak hakkında ne öğretti

Yavaş yavaş okumak -- kelimelerin altında parmağını gezdirerek hatta öyle yapmaması öğretildiğinde bile -- Jacqueline Woodson'ı tadının çıkarılması gereken kitapları yazdığı bir hayata sürükledi. Bu şiirsel konuşmada, bizi yavaşlamamız için ve gitmeyi hiç beklemediğimiz yerlere götüren, tanışmayı hiç beklemediğimiz insanlarla bizi tanıştıran hikâyeleri takdir etmemiz için davet ediyor. "Tüm mesele de bu değil mi -- günün sonunda bu dünyada yalnız hissetmemenin ve ayrılmadan önce dünyayı değiştirmişiz gibi hissetmenin bir yolunu bulmak?" diyor.

Uzun zaman önce bir dev yaşardı,

bencil bir dev, büyüleyici bahçesi
tüm ülkede en güzeliydi.

Bir akşam, bu dev eve geldi

ve tüm bu çocukları
bahçesinde oynarken buldu,

çok kızmıştı.

"Benim bahçem, benim bahçemdir!"

dedi dev

ve etrafına bu yüksek duvarı inşa etti.

Yazar Oscar Wilde, "Bencil Dev"
hikâyesini 1888'de yazdı.

Neredeyse 100 sene sonra, bu dev
benim Brooklyn'deki çocukluğuma taşındı

ve asla terk etmedi.

Dindar bir ailede yetiştim

ve hem İncil'i hem de Kur'an'ı
okuyarak büyüdüm.

Hem dinî hem de eğlence sebeplerle
geçen saatlerce kitap okuma

saatlerce televizyon izlemekten
çok daha üstün geliyordu.

Herhangi bir günde kardeşlerimi ve beni

dairemizin bir köşesinde okuyorken
kıvrılmış olarak bulabilirdiniz,

bazense mutsuz bir şekilde

çünkü New York'un sıcak günlerinde
yangın musluğu patlardı

ve çok büyük bir kıskançlıkla
aşağıda, fışkıran suda oynayan

arkadaşlarımızı duyabiliyorduk,

saf neşeleri açık
pencerelemizden içeri giriyordu.

Ancak kitaplarıma daha derinden
bakmayı öğrendikçe,

her cümleye daha fazla zaman ayırdıkça

dış dünydaki sesleri daha az duydum.

Bu yüzden kitapları hızlıca
okuyan kardeşlerimin aksine

ben yavaş bir şekilde okudum --

çok ama çok yavaş bir şekilde.

Kelimelerin altında parmağını
gezdiren o çocuklardandım

ta ki bunu yapmamam söylenene kadar;

büyük çocukların parmaklarını
kullanmadığı söylenmişti bana.

Üçüncü sınıfta ellerimiz sıranın üzerinde
birleştirilmiş bir şekilde oturtuluyorduk,

ellerimizi sadece sayfaları
çevirmek için bırakırdık,

sonrasında o pozisyona geri dönerdik.

Öğretmenimiz acımasız değildi.

1970'lerdeydik

ve amacı sadece sınıfımızın
seviyesinde değil,

daha üstünde okumamızı sağlamaktı

ve her zaman daha hızlı
okumamız için zorlanıyorduk.

Ancak dairemizin sessizliğinde,
öğretmenimin bakışlarının dışında

kelimelerin altında parmağımı gezdirirdim

ve bu bencil dev bana
tekrardan hikâyesini anlatırdı;

bahçesine gizlice giren çocuklardan dolayı
nasıl ihanete uğramış hissettiğini,

nasıl bu yüksek duvarı inşa ettiğini

ve bu duvarın nasıl çocukları
dışarıda tuttuğunu

ancak gri bir kış, bahçesine düşmüş

ve sadece durmuş ve durmaya devam etmiş.

Her okuyuşumla birlikte
yeni bir şey öğrendim,

bahçeden kovulduklarında çocukların
üzerinde oynamak zorunda bırakıldıkları

yolun sert taşları hakkında,

bir gün ortaya çıkan
küçük bir çocuğun kibarlığı hakkında

ve hatta devin kendisi hakkında bile.

Belki de kelimeleri her şeye
rağmen öfke dolu değildi.

Belki de empati,
anlayış için bir yalvarıştı.

"Benim bahçem, benim bahçemdir."

Yıllar sonra John Gardner
adında bir yazarın

bunu "kurgusal rüya"
veya "kurgunun rüyası" olarak

tanımladığını öğrendim

ve kitabın içinde tam da
bu noktada olduğumu fark ettim,

karakterle birlikte zaman geçiriyordum

ve yazarın yarattığı dünya
beni içine davet ediyordu.

Bir çocuk olarak bu hikâyelerin
tadının çıkarılmasının gerektiğini,

hikâyelerin yavaş okunmasının gerektiğini

ve bazı yazarların onları yazarken aylar,
belki de yıllar harcadığını biliyordum.

Bir okuyucu olarak görevim --

özellikle de bir gün yazar olmak
isteyen bir okuyucu olarak --

hikâyeye saygı duymaktı.

Kablo, internet veya hatta
telefon olmadan çok önce

hikâye aracılığıyla

düşüncelerini, bilgilerini ve anılarını
paylaşan insanlar vardı.

Birleştirici teknolojinin
en eski biçimlerinden biriydi.

Mısırlıları Nil Nehri boyunca
ilerlemeleri için gönderen

daha iyi bir şeyin hikâyesiydi,

Tutankhamun'un kalıntılarını
21. yüzyıla taşıyan

ölüyü muhafaza etmenin
daha iyi bir yolunun hikâyesi.

İki milyonu aşkın yıl önce

ilk insanlar taştan aletler
yapmaya başladıklarında

birisi "Ya olursa?" demiş

ve başka birisi de
hikâyeyi hatırlamış olmalı.

İster kelimelerle ister el kol hareketi
veya çizimlerle söylesinler

nesilden nesile aktarıldı, hatırlandı:

Çekice vurun ve hikâyesini dinleyin.

Taşınabilir kasetçalardan

Walkman'e, taşınabilir CD çalara,

iPod'lara,

istediğimiz herhangi bir şarkıya
ne zaman istersek ulaştık.

Çocukluğumdaki dört kanallı televizyondan

görünüşte sonsuz kablo
ve veri akışına ulaştık.

Teknoloji zaman ve uzay boyunca
daha hızlı ilerlememizi sağladıkça

hikâyeler yoldan
çıkarılıyor gibi görünüyor.

Kelimenin tam anlamıyla
anlatıdan çıkarılıyor demek istiyorum.

Ama hikâyelerle olan
meşguliyetimiz değişse bile

ya da kitaptan sese,
Instagram'dan Snapchat'e değişse bile

kelimelerin altındaki
parmağımızı hatırlamalıyız.

Hikâyenin, formatı ne olursa olsun,

asla gidemeyeceğimizi düşündüğümüz
yerlere bizi her zaman götürdüğünü,

asla tanışmayı beklemediğimiz
insanlarla bizi tanıştırdığını

ve kaçırmış olabileceğimiz dünyaları
bize gösterdiğini hatırlayın.

Bu yüzden teknoloji çok daha hızlı
ilerlemeye devam etse de

ben daha yavaş bir şeyle iyiyim.

Kelimelerin altındaki parmağım

her yaştan insan için
kitap yazdığım bir hayata götürdü,

kitaplar yavaş yavaş okunmak içindir,

tadını çıkarmak içindir.

Dünyaya derinden
ve yakından bakma arzumun,

tüm benliğimi buna adamanın

ve böyle yaparak bir hikâyenin
birçok olasılığını görmenin

aslında bir hediye olduğu ortaya çıktı

çünkü acele etmemek

bana yazmak hakkında bilmem
gereken her şeyi öğretti

ve yazmak bana dünyalar yaratmak hakkında
bilmem gereken her şeyi öğretti,

insanların görülebildiği
ve duyulabildiği dünyalar,

deneyimlerinin onaylandığı dünyalar

ve hikâyemin başka biri tarafından
okunduğu ve duyulduğu dünyalar,

aramızda bir bağ yaratan
bir şeye ilham veren,

bir sohbete ilham veren dünyalar.

Tüm mesele de bu değil mi --

günün sonunda bu dünyada
yalnız hissetmemenin bir yolunu bulmak

ve ayrılmadan önce dünyayı değiştirmiş
gibi hissetmenin bir yolunu bulmak.

Taştan çekice, insandan mumyaya,

fikirden hikâyeye --
ve hepsinin hatırlanması.

Bazen geleceği anlamak için okuruz.

Bazense geçmişi anlamak için.

Kaybolmak, yaşadığımız
zor zamanları unutmak

ve daha zor şeyleri görüp geçiren bizden
önce gelenleri hatırlamak için okuruz.

Ben de aynı nedenlerden dolayı yazıyorum.

Brooklyn'e gelmeden önce ailem
Nicholtown denen dışlanmış bir semtte

Greenville, Güney Carolina'da yaşardı.

Hepimiz okuma yazmayı öğrenmesine
izin verilmemiş bir kişinin torunlarıydık.

Hayal edin:

Harflerin kelimeleri nasıl
oluşturduğunu anlamanın tehlikesi,

kelimenin kendisinin tehlikesi,

ümmi insanların
ve hikâyelerinin tehlikesi.

Ancak bir hikâyeye tutunduğumuzdan dolayı
ölümle tehdit edilmenin bu temeline karşı

hikâyelerimiz ölmedi

çünkü onun altında
başka bir hikâye daha var

ve bu, her zaman böyleydi.

İletişim kurduğumuz sürece

anlatılar arasında katmanlar var,

hikâyelerin altındaki hikâyeler
ve onların altındakiler.

Bu şekilde hikâyeler hep hayatta kaldı
ve hayatta kalmaya da devam edecek.

Yazmayı ve okumayı öğrenme şeklimle
neredeyse susturulmuş insanlar arasında

bağlantı kurmaya başladıkça

hikâyemin benim olduğumdan daha büyük,
yaşlı ve derin olduğun fark ettim.

Bu yüzden devam edecek.

Bu neredeyse susturulmuş insanlar arasında

hiç okumayı öğrenmemiş insanlar vardı.

Onların torunları, esaretin nesilleri

yeteri kadar varlıklı olsalardı

üniversiteye gidebilirler,
lisansüstü eğitimi alabilirlerdi.

Büyükannem ve kardeşlerim gibi bazıları
okumak için doğmuş gibi görünüyorlar,

sanki tarihleri yollarından çekilmiş gibi.

Annem gibi bazıları da
Büyük Göç vagonuna bindi --

aslında bir vagon da değildi --

ve Güney'e veda etti.

İşte hikâyenin içinde hikâye:

Kalanlar ve gidenler bir hikâyenin
tarihini yanlarında taşıdılar,

yazıya geçirmenin ona tutunmanın tek yolu
olmadığını içten içe biliyorlardı,

uzun bir günün sonunda verandada oturup

çocuklarına bir hikâye
anlatabileceklerini biliyorlardı.

Pamuk toplarken veya tütün biçerken

bunaltıcı bir sıcakta hikâyelerini
anlatabileceklerini biliyorlardı,

hikâyelerinden öğüt verebileceklerini
ve onları yorganlara işleyebileceklerini,

en acı dolu olanları komik bir şeye
dönüştürebileceklerini

ve o kahkahalar ile

vücutlarını, ruhlarını ve hikâyelerini

tekrar tekrar çalmaya çalışan bir ülkenin
tarihini aktarabileceklerini biliyorlardı.

Bu yüzden bir çocuk olarak

beni dünyadan dünyaya, cümleden cümleye,

cahillikten bilgiye taşıyan görünmez
bir parmak hayal etmeyi öğrendim.

Bu yüzden teknoloji hızla
ilerlemeye devam ederken

ben yavaş yavaş okumaya devam ettim,

yazarın eserine ve hikâyenin kalıcı gücüne
saygı gösterdiğimi biliyordum.

Sesi bastırmak ve benden önce gelenleri,

ateşi kontrol etmeyi ve alevin, ışığın,
ısının yeni gücünü elde etmeyi

en sonunda öğrenen ilk insanları
hatırlamak için yavaşça okuyorum.

Bencil devi, duvarı nasıl
en sonunda yıktığını

ve çocukların bahçesinde
özgürce koşuşturmasına izin vermesini

hatırlamak için yavaşça okuyorum.

Okumasına hiç de izin verilmeyen atalarıma
saygı göstermek için yavaşça okuyorum.

Onlar da ateşi kuşatmış,

hayallerinden,
umutlarından, geleceklerinden

aheste aheste bahsetmiş olmalı.

Okuduğumuz, yazdığımız
veya bir hikâye anlattığımız her seferinde

onların çemberinin içine giriyoruz,

çember bozulmamış kalıyor

ve hikâyenin gücü yaşamaya devam ediyor.

Teşekkür ederim.

(Alkış)