Ai bảo nói tiếng Ả Rập là không "cool" ?

Trong bài diễn thuyết, Suzanne Talhouk kêu gọi vực dậy ngôn ngữ Ả Rập bằng cách hiện đại hóa và sử dụng chúng trong biểu cảm sáng tạo. Công trình của cô tập trung vào việc tái tạo sự hiện diện của thế giới nói tiếng Ả Rập và loại trừ những mặc cảm trong xã hội.

Xin Chào!

Các bạn còn thức không?

Họ lấy mất thẻ tên của tôi rồi,
tôi muốn hỏi

có ai ở đây ghi tên
trên thẻ bằng tiếng Ả Rập không?

Không ai hết à?
Thôi vậy, cũng không vấn đề gì.

Ngày xửa ngày xưa,
cách đây không lâu lắm,

khi đang ngồi với bạn
tại một nhà hàng,

tôi nhìn anh bồi bàn và bảo:

"Anh có thực đơn không?"
(Tiếng Ả Rập)

Anh ta nhìn lại tôi ngờ ngợ,
như thể đã nghe nhầm.

"Xin lỗi?"
(Tiếng Anh).

"Vui lòng cho xin thực đơn." (Ả Rập)

Anh ta đáp: "Cô không biết
người ta gọi nó là gì à?"

"Tôi biết chứ."

"Không! Người ta gọi nó là "menu" (Anh)
hoặc "menu" (Pháp)

Phát âm như vậy
đã chuẩn chưa?

"Lại đây mau, lo bàn này dùm tôi!"
anh bồi gắt.

Anh ta chán ghét việc nói chuyện với tôi,
như thể:

"Nếu đây là người đàn bà còn sót lại
trên đời, còn lâu mình mới thèm!"

Nghĩa lý gì khi nói chữ
"thực đơn" bằng tiếng Ả Rập?

Với hai chữ, một chàng trai Liban
đã nhận xét một phụ nữ là "nhà quê"

và "hai lúa".

Tại sao cô ta
lại nói chuyện kiểu vậy?

Lúc đó, tôi mới bắt đầu
thấm thía dần.

Nó làm tôi bực lắm.
Thực sự tủi lòng !

Tiếng mẹ đẻ bị từ chối
ngay tại đất nước mình ư?

Sao chuyện này lại xảy ra
cơ chứ?

Sao lại ra nông nỗi này?

Có những người khác
giống như tôi,

sắp sửa đạt đến 1 mốc trong đời,
mà lại bất chợt từ bỏ

những chuyện trong quá khứ,

chỉ để nói rằng: Ờ,
họ hiện đại và văn minh.

Tôi có nên quên hết
văn hóa, quan niệm

sự tinh túy và toàn bộ kí ức của mình?

Những câu chuyện tuổi thơ có thể là
kỉ niệm đẹp nhất từ chiến tranh!

Tôi có nên rũ bỏ tất cả những gì học
được từ Ả Rập, chỉ để giống người đời?

Trở thành một trong số họ ?

Cái lý nó ở đâu rồi??

Mặc dù vậy,
tôi vẫn cố thông cảm cho anh ta.

Tôi không muốn phán xét anh ấy với
sự cay độc anh đã dành cho tôi.

Tiếng Ả Rập đúng là không đáp ứng
được nhu cầu hiện nay.

Nó không dành cho khoa học,

nghiên cứu,

không quen thuộc

với trường học,
hay nơi làm việc,

huống gì là dùng để
diễn đạt một đồ án cấp cao,

càng không phải ngôn ngữ
được dùng tại sân bay.

Vậy thì có thể sử dụng nó ở đâu ?!
Chúng ta đều có thể tự hỏi đấy !

Nếu muốn dùng tiếng Ả Rập,
ta có thể dùng nó ở đâu ?!

Đây là một thực tế.

Nhưng có một vấn đề
khác quan trọng hơn cần nghĩ tới.

Tiếng Ả Rập là tiếng mẹ đẻ của tôi.

Nghiên cứu cho rằng sự thuần thục
trong ngôn ngữ khác

đòi hỏi sự thuần thục từ chính
tiếng mẹ đẻ.

Sự lưu loát ấy là nền tảng cho sự
diễn đạt phong phú trong ngôn ngữ khác.

Nhưng làm thế nào đây?!

Gibran Khalil Gibran,

Khi mới tập tành viết lách,
ông đã sử dụng Tiếng Ả Rập

Toàn bộ ý tửơng, sức sáng tạo
và triết lý của ông

đều lấy cảm hứng
từ cậu bé con ở thôn làng này

Tại nơi chôn rau cắt rốn của mình,
cảm được một mùi đặc trưng,

hóng được một âm thanh đặc biệt,

và ngẫm một ý niệm riêng biệt.

Thế nên, khi chuyển sang tiếng Anh,
ông vướng phải nhiều gánh nặng tư tưởng.

Kể cả khi ông viết bằng tiếng Anh,

khi đọc mảng văn ấy,
bạn cũng cảm được một mùi như vậy,

sẻ chia cùng một cảm giác đó thôi.

Bạn có thể hình dung rằng
chính ông trong văn Tiếng Anh,

cũng là cậu bé đến từ vùng núi,
từ ngôi làng mang tên Mount Lebanon.

Thế đó, đây là ví dụ không ai
có thể bàn cãi.

Điều thứ hai, người đời thường nói
nếu bạn muốn triệt tiêu một quốc gia,

cách duy nhất là triệt tiêu ngôn ngữ
của đất nước đó.

Đây là sự thật mà thế giới
phát triển hiện nay đều biết rõ.

Đức, Pháp, Nhật và Trung,
những nơi này đều biết rõ điều đó.

Đó là lí do tại sao họ ban luật
để bảo vệ ngôn ngữ của mình,

"thần thánh hoá" nó lên,

sử dụng nó trong sản xuất,
trả tiền tỉ để phát triển nó.

Liệu ta có biết rõ
điều đó hơn họ?

Chúng ta không đến từ
nước phát triển,

Suy nghĩ đó còn quá cao siêu
so với chúng ta,

chúng ta cũng muốn bắt kịp
thời đại chứ.

Những quốc gia từng như ta,
nhưng đã quyết định vươn lên phát triển,

làm nghiên cứu,

và đuổi theo những nước tiên tiến,

như Thổ Nhĩ Kì, Malaysia và nhiều nữa,

Họ đem theo ngôn ngữ của họ
trong suốt chặng đường phát triển,

bảo vệ nó như bảo vệ đá quí.

Họ giữ nó gần với họ.

Bởi nếu bạn muốn nhập hàng
từ Thổ Nhĩ Kì hay bất kì đâu

nếu nó không được dán nhãn
bằng tiếng Thổ Nhĩ Kì,

thì nó không xuất xứ từ nước đó.

Bạn sẽ không tin
nó là hàng trong nước.

Họ sẽ tiếp tục trở lại làm
người tiêu thụ chính,

không 1 đầu mối, như đa phần
chúng ta bây giờ đây.

Nên, để cách tân và sản xuất,
họ phải bảo vệ ngôn ngữ của mình.

Nếu tôi nói, " Tự do, Dân chủ, Độc Lập,"
( tiếng Ả Rập )

Điều này gợi cho bạn điều gì?

Không gợi nên gì, đúng chứ?

Mặc kệ ai, thế nào hay tại sao.

Ngôn ngữ không chỉ dành cho chuyển đổi,
là từ ngữ tuôn ra khỏi miệng.

Ngôn ngữ đại diện cho từng giai đoạn
cụ thể trong đời chúng ta,

và là thuật ngữ liên kết với
cảm xúc.

Nên khi ta nói,
"Tự do, Dân Chủ, Độc Lập."

mỗi người trong các bạn đều tự vẽ nên
hình ảnh nhất định trong tâm trí,

những cám giác rất thật,

về một ngày cụ thể
trong một giai đoạn lịch sử xác định.

Ngôn ngữ không chỉ một, hai hay ba từ
ghép lại khơi khơi.

Mà là 1 ý niệm ẩn
tương quan với cách ta suy nghĩ,

và nhìn nhận,
kể cả cách mọi người đánh giá lẫn nhau.

Tóm lại, hiểu biết của ta là gì?

Làm thế nào biết được
anh chàng này có hiểu hay không?

Nên, nếu tôi nói, "Tự Do, Dân Chủ,
Độc Lập," (tiếng Anh)

hoặc nếu con bạn đến
trước mặt bạn và bảo,

"Bố, bố đã trải qua cái thời của
tự do ngôn luận (tiếng Anh) chưa?"

Bạn sẽ cảm thấy thế nào?

Nếu bạn không thấy được vấn đề,

có lẽ tôi nên đi vậy,
để khỏi phát biểu trong vô vọng.

Ý là những biểu hiện thông thường
sẽ gợi nhớ về một vật đặc trưng.

Tôi có một người bạn biết nói tiếng Pháp
do lấy được chồng Pháp.

Hôm nọ, tôi hỏi cô ấy
sống ra sao.

Cô bảo,
" Mọi thứ đều ổn,

nhưng có lần, mình đã dành cả đêm
để hỏi và cố phiên nghĩa

từ "toqborni" cho anh ấy."

( Tiếng cười)

( Vỗ Tay)

Cô gái tội nghiệp ấy đã nhầm lẫn
bảo chồng là "toqborni", (tokborni)

và đã dành cả đêm
giải thích cho anh ta.

Anh ta thắc mắc: "Tại sao một người
có thể ác đến thế?

Cô ấy muốn tự tử à?

"Chôn mình sao?" (tiếng Anh)

Một trong những ví dụ hiếm hoi
cho ta thấy

cô gái ấy không
thể giải thích từ đó cho chồng mình,

do anh ta không hiểu

và anh có quyền;
cách suy nghĩ của anh ấy hoàn toàn khác.

Cô ấy bảo tôi,
" Anh ấy nghe Fairuz cùng với mình,

và đêm kia,
mình cố cắt nghĩa

để anh có thể cảm nhận được
cái mình thấy khi nghe Fairuz."

Cô nói như thế này với anh ta :

" Từ chúng, em giang tay và
cướp được anh --"

( Tiếng Cười)

Và đây mới là khúc kì cục :

" Và bởi vì anh thuộc về chúng,
em rút tay lại và rời bỏ anh."

( Tiếng Cười)

Dịch câu đó giùm tôi đi.

( Vỗ Tay )

Thế, ta đã làm những gì
để bảo tồn tiếng Ả rập?

Ta xoay chuyện này thành
một vấn đề xã hội dân sự,

và phát động chiến dịch
bảo tồn ngôn ngữ Ả Rập.

Kể cả khi nhiều người bảo tôi,
" Cô quan tâm chi cho cực?

Bỏ ba cái vụ nhức não này đi
và quẩy lên."

Được thôi! Không vấn đề gì!

Chiến dịch ấy
có khẩu hiệu như thế này

"Tôi nói từ phía Đông,
nhưng bạn đáp lại từ phía Tây."

Ta không nói, "Không!
Chúng tôi không chịu cái này hay kia."

Chúng tôi không tiếp nhận cách này
bởi vì chúng tôi không hiểu.

Khi ai đó nói với tôi kiểu đó,
tôi cực ghét ngôn ngữ Ả Rập.

Ta thường nói --

( Vỗ Tay)

Ta muốn thay đổi sự thật,
và bị thuyết phục

đến nỗi nó phản ánh giấc mơ, khát vọng
và cuộc sống thường nhật của ta

ăn diện giống
và suy diễn như ta.

Nên, "Tôi nói từ phía Đông,
bạn trả lời từ phía Tây."

cũng đủ để giải thích.

Thứ rất dễ dàng,
đủ sáng tạo và đầy thuyết phục.

Sau đó, chúng tôi
lại khai triển một chiến dịch khác

với sự hiện diện của chữ viết
trên mặt đất.

Chắc bạn cũng thấy
1 ví dụ ở ngoài rồi,

1 khung chứa 1 chữ bao quanh bởi
băng dán màu vàng đen in câu

" Đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn!"

Tại sao? Không đùa đâu,
đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn.

Không nên vùi dập ngôn ngữ
của chính dân tộc mình.

Nếu làm thế, ta cần phải
nhận dạng lại bản thân.

Cần tìm sự tồn tại cho mình.

Phải quay trở về nơi xuất phát.

Điều này còn đi xa hơn cả việc bỏ lỡ
cơ hội trở nên văn minh, hiện đại.

Tiếp tục, chúng tôi phát những
tấm hình thanh niên mặc áo có chữ Ả Rập.

Những tấm hình của
những anh chàng và cô nàng "cool".

Rất là cool!

Và dành cho người nhiều lời,
"Há! Bày đặt xài từ tiếng Anh nữa chứ!

Tôi xin đáp,
"Không dám! Tôi học được từ "cool" đấy."

Mặc người ta la ó,
hãy cho tôi từ nào đó tốt đẹp hơn

phù hợp hơn với sự thật này.

Tôi vẫn cứ nói "Internet" đấy

tôi sẽ không dài dòng :
"Tôi sẽ lên mạng toàn cầu đây."

(Tiếng cười)

Bởi nó không phù hợp!
Không nên dối bản thân làm gì.

Nhưng để đi đến mức này,
cần phải tin rằng

không nên để bất kì ai
ngon hơn

hay nghĩ rằng họ có quyền hạn hơn
khi bàn đến vấn đề ngôn ngữ,

để khống chế hay thao túng
ý nghĩ và cảm giác ta theo ý họ.

Sáng tạo chính là mấu chốt vấn đề.

Vậy, nếu không thể vươn tới vũ trụ
hay dựng nên lửa vân vân,

ta vẫn còn có thể sáng tạo.

Ngay phút giây này, mỗi người
đều là một dự án vĩ mô.

Sáng tạo trong tiếng mẹ đẻ
chính là con đường dẫn đến điều này.

Thế thì hãy cùng bắt đầu tại ngay đây.

Cùng viết nên cuốn tiểu thuyết
hoặc quay cuộn phim ngắn.

1 cuốn truyện cũng có thể
làm ta kết nối toàn cầu.

Mang tiếng Ả Rập trở về
trạng thái phồn vinh của nó.

Nên, nói không có cách giải quyết là sai;
Có cách đấy chứ!

Cần biết, và tin rằng
khi giải pháp tồn tại,

thì ta có nhiệm vụ
trở thành một phần của giải pháp đó.

Nói tóm lại, bạn có thể làm được gì
ngày hôm nay?

Chia sẻ đi, ai đang lên
Twitter thế?

Tôi xin đó, thật lòng,
kể cả khi thời gian của tôi mới hết,

dù là Ả Rập, Anh, Pháp,
kể cả Trung Quốc.

Nhưng đừng nên viết tiếng Ả Rập
với kí tự Latin trộn lẫn với chữ số!

( Vỗ tay)

Đó là một thảm họa! Không giống
ngôn ngữ thực thụ chút nào

Bạn sắp bước vào thế giới ảo
với một thứ tiếng ảo.

Không dễ dàng gì để quay lại
nơi này và đột phá đâu.

Đó là điều đầu tiên
ta có thể làm.

Thứ hai là, có rất nhiều chuyện
tương tự khác có thể làm.

Hôm nay, ta đâu phải tụ lại để
thuyết phục lẫn nhau.

Ta ở đây để nêu lên sự cần thiết
của việc bảo tồn ngôn ngữ.

Và tôi sẽ kể bạn một bí mật.

Trẻ con lần đầu
nhận ra bố nó thông qua ngôn ngữ.

Khi con gái tôi chào đời, tôi bảo,
" Đây là bố con, cục cưng của mẹ" (tiếng Ả Rập)

Tôi không muốn nói,
"Đây là cha con, con yêu." (tiếng Anh).

Và khi ở siêu thị,
tôi hứa sẽ mua cho con bé Noor,

nếu nó chịu nói
"cảm ơn" bằng Ả Rập.

Tôi sẽ không chịu,"Cám ơn, mẹ" (Pháp)
và hi vọng sẽ không ai nghe thấy.

( Vỗ Tay)

Hãy chung tay loại bỏ
sự thụt lùi văn hóa này!

( Vỗ Tay)