Sức mạnh của nghĩ xa trong thời đại bấp bênh

Trong một cuộc nói chuyện về tương lai, tác giả Bina Venkataraman trả lời một câu hỏi then chốt của thời đại chúng ta: Làm thế nào chúng ta có thể bảo đảm tương lai của mình và thực hiện đúng đắn bởi những thế hệ sau? Cô phân tích những sai lầm chúng ta mắc phải khi hình dung về tương lai của cuộc sống, doanh nghiệp và cộng đồng của chúng ta, tiết lộ cách chúng ta có thể lấy lại tầm nhìn xa bẩm sinh của mình. Những gì nổi bật lên là một tình thế ngạc nhiên để hy vọng - và một con đường để trở thành 'những ông bà tổ tiên tốt' mà chúng ta hằng mong mỏi.

Vào mùa đông năm 2012,

Tôi đi thăm nhà bà nội tôi

ở Nam Ấn Độ,

một nơi mà, nhân tiện

loài muỗi ở đó đặc biệt thích máu
của những người sinh ra ở Mỹ.

(Cười)

Không đùa đâu.

Khi tôi ở đó,
tôi nhận được một món quà không mong đợi.

Nó là nhạc cụ cổ xưa này

được chế tạo ra hơn một thế kỷ trước,

được khắc thủ công từ gỗ hiếm,

được khảm ngọc trai

và hàng tá những dây kim loại.

Đó là một bảo vật gia truyền,

một sự kết nối giữa quá khứ của tôi,

đất nước mà cha mẹ tôi được sinh ra,

với tương lai,

những nơi khác mà tôi sẽ sinh sống.

Tôi thật sự không nhận ra điều đó
tại thời điểm tôi nhận nó

nhưng sau đó nó trở thành
một ẩn dụ mạnh mẽ cho công việc của tôi.

Chúng ta đều biết câu thành ngữ,

"Việc hôm nay chớ để ngày mai."

Nhưng ngày nay, dường như là
không có thời gian nào ngoài hiện tại.

Dường như những việc tức thời và phù du
đang chi phối cuộc sống chúng ta,

nền kinh tế và chính trị của chúng ta.

Thật là dễ để biết được
số bước chân chúng ta đã đi trong hôm nay

hay những dòng cập nhật mạng xã hội
của nhân vật nổi tiếng.

Kinh doanh cũng dễ dàng theo đuổi
việc tạo ra lợi nhuận tức thì

và thờ ơ những phát minh tốt
đẹp cho tương lai.

Và càng dễ hơn nữa
để chính phủ trì hoãn hoạt động

trong khi hải sản và đất đai trồng trọt
đang cạn kiệt

thay vì bảo tồn chúng
cho thế hệ tương lai.

Tôi có một cảm giác rằng, với tốc độ này,

Thật khó để thế hệ chúng ta
được nhớ đến như là những tổ tiên tốt.

Nếu bạn nghĩ về nó,
loài người chúng ta tiến hoá để nghĩ xa,

để vươn đến những ngôi sao,

mơ về sự sống đời sau,

gieo hạt cho thế hệ sau thu hoạch.

Một số nhà khoa học gọi siêu sức mạnh này
là "du hành thời gian bằng tinh thần,"

và nó có trách nhiệm với khá nhiều thứ
mà chúng ta gọi là văn minh nhân loại,

từ việc đồng áng đến Đại Hiến Chương

rồi đến internet --

tất cả trước hết được gợi lên
trong tâm trí con người.

Nhưng hãy thực tế:

Nếu thử nhìn quanh chúng ta ngày hôm nay,

dường như chúng ta đang không sử dụng
siêu năng lực này đầy đủ,

và điều đó nảy sinh câu hỏi:
Vì sao lại không?

Những gì sai lầm chính là

cách cộng đồng, doanh nghiệp và
các học viện được thiết kế.

Chúng được thiết kế theo một cách
làm suy yếu tầm nhìn xa của ta.

Tôi muốn nói với các bạn
về ba sai lầm chủ chốt

mà chúng ta đang mắc phải.

Sai lầm đầu tiên là những gì ta đo lường.

Khi chúng ta nhìn vào lợi nhuận
từng quý của một công ty

hay giá cổ phiếu ngắn hạn của nó,

thường không phải là một cách đo tốt

về liệu rằng công ty đó
có đang chiếm lĩnh được thị trường

hay có nhiều sáng tạo lâu dài.

Khi ta dính chặt bản thân vào bảng điểm
mà con cái mang từ trường về,

đó không cần thiết là những điều tốt
cho việc học

và trí tò mò của trẻ lâu dài.

Chúng ta không đo những gì
quan trọng trong tương lai.

Sai lầm thứ hai mà ta đang mắc phải
làm suy yếu tầm nhìn xa của ta

là thứ mà ta đang tuyên dương

Khi ta ăn mừng một lãnh đạo chính trị
hay một lãnh đạo doanh nghiệp

cho thảm hoạ mà cô ta vừa xử lý được

hay thông cáo mà cô ta vừa nói ra,

ta đang không động viên người ấy

tập trung vào việc ngăn chặn
những thảm hoạ ấy ngay từ đầu,

hay ngăn chặn sự nguy cơ cho tương lai
bằng cách bảo vệ cộng đồng khỏi lũ lụt

hay đấu tranh sự bất bình đẳng

hay đầu tư vào nghiên cứu và giáo dục.

Sai lầm thứ ba làm giảm
tầm nhìn xa của chúng ta

là những gì ta không hình dung được.

Giờ đây, khi ta nghĩ về tương lai,

ta có xu hướng tập trung
dự báo điều gì xảy ra tiếp theo,

liệu chúng ta có đang sử dụng tử vi
hay thuật toán để dự báo nó.

Ngược lại ta bỏ ra ít thời gian vào việc
hình dung ra các khả năng mà tương lai có.

Khi bệnh Ebola bộc phát đột ngột
ở Tây Phi vào năm 2014,

bộ y tế các nước trên thế giới
đã có những dấu hiệu cảnh báo sớm

đi kèm những công cụ dự báo

cho thấy dịch bệnh bộc phát
có thể lan ra như thế nào,

nhưng họ thất bại trong việc tìm hiểu
nó xảy ra như thế nào,

và họ không hành động
kịp thời để can thiệp,

và để dịch bệnh phát triển
giết chết hơn 11,000 người.

Khi người ta có nhiều nguồn lực
và những dự báo tốt

họ không chuẩn bị cho các cơn siêu bão,

họ thường không hình dung được
chúng nguy hiểm đến dường nào.

Giờ thì, không có sai lầm nào
mà tôi đã mô tả,

nghe một cách vô vọng,

là không thể tránh khỏi.

Thực tế thì chúng đều có thể tránh được.

Những gì ta cần để đưa ra quyết định
tốt hơn về tương lai

là những công cụ hỗ trợ tầm nhìn xa,

công cụ có thể giúp ta nghĩ xa.

Hãy nghĩ về thứ này như gì đó
giống kính viễn vọng

giúp những thuyền trưởng ngày xưa sử dụng
khi họ quét qua đường chân trời.

Thay vì chỉ nhìn xuyên qua không gian
và đại dương,

những công cụ này còn thấy xuyên qua
thời gian đến tương lại.

Tôi muốn chia sẻ với bạn
một vài công cụ

mà tôi đã tìm thấy trong nghiên cứu

tôi nghĩ có thể giúp
ta có tầm nhìn xa.

Công cụ đầu tiên
tôi muốn chia sẻ với các bạn

Tôi nghĩ về việc công dụng của
đầu tư bền vững.

Đây là Wes Jackson, một nông dân
mà tôi đã ghé thăm vài lần ở Kansas.

Và Jackson biết rằng

cách mà hầu hết những vụ mùa
được gieo trồng khắp thế giới ngày nay

đang vắt kiệt lớp đất màu mỡ
ở trên cùng của hành tinh

chúng ta cần nuôi dưỡng
thế hệ tương lai.

Anh ấy tập hợp một nhóm
các nhà khoa học,

và họ chăm sóc những vụ mùa
cây ngũ cốc lâu năm có rễ sâu

để giữ lại lớp màu mỡ trên cùng
của cánh đồng,

ngăn chặn xói mòn
và bảo vệ vụ thu hoạch trong tương lai.

Nhưng họ cũng biết rằng

để mà làm cho những người nông dân
trồng những cây này trong ngắn hạn,

họ cần thúc đẩy
sản lương hàng năm của nó

và tìm những công ty sẵn lòng
chế biến ngũ cốc và bia từ chúng

để nông dân có thể thu về lợi nhuận
hôm nay bằng hành động cho ngày mai.

Và đây là một chiến lược thử-và-sai.

Thực tế, nó được sử dụng
bởi George Washington Carver

ở miền Nam nước Mỹ
sau cuộc nội chiến

ở đầu thế kỷ thứ 20.

Rất nhiều người có lẽ từng nghe
về 300 cách sử dụng hạt lạc của Carver,

sản phẩm và công thức chế biến
mà anh đưa ra

đã làm cho hạt lạc rất phổ biến.

Nhưng không phải ai cũng biết
vì sao Carver làm vậy.

Anh ấy đã cố gắng giúp đỡ
những nông dân nghèo Alabama

khi năng suất trồng bông
của họ đang giảm sút,

và anh ấy biết rằng trồng lạc
trên những cánh đồng ấy

sẽ giúp đất thêm màu mỡ

để việc trồng bông của họ
sẽ tốt hơn một vài năm sau.

Nhưng anh ấy cũng biết rằng chúng cần
phải sinh lợi trong ngắn hạn.

Giờ thì hãy nói về
một công cụ khác cho tầm nhìn xa.

Cái này tôi thích nghĩ về nó
như lưu trữ hồi ức về quá khứ sinh động

để giúp chúng ta hình dung về tương lai.

Vậy nên tôi đã đi đến Fukushima, Nhật Bản

trong ngày kỉ niệm lần thứ sáu
thảm họa hạt nhân ở đó

tiếp theo sau trận động đất và
sóng thần ở Tohoku năm 2011.

Khi tôi ở đó, tôi biết được
về nhà máy điện hạt nhân Onagawa,

thậm chí còn ở gần
tâm chấn động đất hơn

nhà máy điện Fuskushima Daiichi
mà chúng ta đều biết tới.

Ở Onagawa, người dân thành phố

thực tế còn di tản đến
nhà máy điện hạt nhân

như một nơi trú ẩn.

Nơi đó an toàn.

Nó được dự phòng cho sóng thần.

Nó là sự chuẩn bị trước của chỉ một kĩ sư,

Yanosuke Hirai,

người đã làm nó thành hiện thực.

Trong những năm 1960, anh ấy lao vào
xây dựng nhà máy điện đó

cách xa bờ biển hơn nữa

nâng lên cao hơn
và với một đê chắn sóng cao hơn.

Anh ấy biết câu chuyện về
đền thờ ở quê anh,

đã bị lũ cuốn trôi
trong năm 869 sau một cơn sóng thần.

Nó là kiến thức về lịch sử
đã cho phép anh ấy hình dung ra

những gì người khác không thể.

và một công cụ nữa về tầm nhìn xa.

Cái này tôi nghĩ nó như là
tạo ra đồ gia bảo chia sẻ qua nhiều đời.

Đó là những ngư dân câu tôm hùm
trên Thái Bình Dương ở Mexico,

và họ là những người đã dạy tôi điều này.

Họ bảo vệ những vụ tôm hùm ở đó

gần một thế kỉ,

và họ làm điều đó
bằng cách xem nó như tài nguyên chia sẻ

để họ truyền lại cho con cháu.

Họ cẩn thận đo lường những gì họ bắt được

để không bắt những tôm hùm
giống khỏi đại dương.

Xuyên suốt khu vực Bắc Mỹ,
có hơn 30 ngư trường đánh bắt

đang áp dụng phương thức
tương tự như thế.

Họ đang tạo ra những cổ phần dài hạn
trong ngư trường như chia sẻ đánh bắt

động viên ngư dân

không chỉ khai thác bất cứ gì
có thể đem về từ đại dương

mà còn trong sự sống lâu dài.

Giờ thì có nhiều, rất nhiều công cụ
của tầm nhìn xa

Tôi muốn chia sẻ với các bạn,

và chúng đến từ nhiều nơi trên thế giới:

quỹ đầu tư nhìn xa hơn
giá cổ phiếu ngắn hạn,

nhà nước giúp cuộc bầu cử
giảm phụ thuộc

vào những lợi nhuận cấp thiết
đến nhà đầu tư tranh cử.

Chúng ta sắp cần phải nắm vững
những công cụ này càng nhiều càng tốt

nếu chúng ta muốn tư duy lại
những gì ta đo lường

thay đổi những gì ta tuyên dương

và đủ dũng cảm để hình dung ra
những dối trá ở trước mặt.

Không phải tất cả đều dễ dàng
như bạn tưởng tượng.

Một vài công cụ ở đây
ta có thể lấy được trong cuộc sống,

một vài thứ nữa ta dự định sẽ làm
trong doanh nghiệp và cộng đồng,

và một vài thứ ta cần làm
với tư cách xã hội.

Tương lai đáng cho sự nỗ lực này.

Khát vọng của tôi để duy trì nỗ lực này
là dụng cụ mà tôi chia sẻ với bạn.

Nó được gọi là dilruba,

và nó được đặc biệt tạo ra
dành cho ông cố của tôi.

Ông ấy là nhà phê bình âm nhạc
nghệ thuật nổi tiếng ở Ấn Độ

trong những năm đầu thế kỉ 20.

Ông cố của tôi có một tầm nhìn xa
để giữ lại nhạc cụ này

tại thời điểm khi bà cố của tôi
cầm cố tất cả tài sản trong nhà,

đó là một câu chuyện khác.

Ông ấy giữ lại nó để truyền lại
cho thế hệ sau,

bằng cách truyền nó lại cho bà nội,

để rồi bà tiếp tục truyền lại cho tôi.

Khi tôi lần đầu tiên nghe
âm thanh của nhạc cụ này,

nó ám ảnh tôi.

Nó cảm giác như đang nghe
người lãng du trong màn sương Himalaya.

Như đang nghe
một âm thanh từ quá khứ.

(Nhạc)

(Nhạc kết thúc)

Đó là bạn tôi Simran Singh
đang chơi dilruba.

Khi tôi chơi nó, tôi chơi
dở như hạch ấy

vì thế bạn cứ tự nhiên.

(Cười)

Nhạc cụ này đang ở nhà tôi hôm nay,

nhưng nó không hẳn thuộc về tôi.

Đó là trách nhiệm của tôi phải chăm nom nó

và cảm giác có ý nghĩa với tôi
hơn là chỉ sở hữu nó cho ngày hôm nay.

Nhạc cụ này đặt tôi vào vị thế
vừa là bậc tổ tiên vừa là một hậu thế.

Nó làm tôi cảm giác thuộc về một phần
câu chuyện lớn hơn bản thân mình.

Và tôi tin rằng,

nó là cách mạnh mẽ duy nhất
chúng ta có thể lấy lại tầm nhìn xa:

bằng cách nhìn bản thân chúng ta
như là một tổ tiên tốt mong mỏi trở thành,

tổ tiên không chỉ với con cháu chúng ta

mà còn với cả nhân loại.

Bất kể vật gia truyền của bạn là gì,

cho dù nó lớn hay nhỏ,

bảo vệ nó

và hãy biết rằng âm thanh của nó
có thể cộng hưởng cho muôn đời sau.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)