Zor bir babanın oğlu

Colin Grant hayatını babasının ve kendi dünyasının arasındaki duygusal manzarada gezinerek harcamış. İngiltere'de Jamaikalı ailede doğan Grant, göçmen çevresinde paylaşılan tecrübelerin hikayelerinden yararlanıyor ve onu reddeden bir babanın affını nasıl bulduğunu yansıtıyor.

Bu fotoğraf

benim yıllar boyunca

öldürmeyi planladığım bir adama ait.

Bu benim babam,

Clinton George "Bageye" (Torbagöz) Grant.

Ona Bageye (Torbagöz) denmesinin nedeni

gözlerinin altındaki torbalardır.

10 yaşındayken kardeşlerim ve ben

sinek öldürücü kağıdın zehrini kazıyıp

kahvesine koymanın,

cam ufalayıp

kahvaltısının üzerine serpiştirmenin,

takılıp boynunu kırması için

merdivenin üzerindeki halıyı
gevşetmenin hayallerini kurardık.

Ama gün gelince o her zaman

gevşek basamağı atlar

kahvesinden bir yudum almadan

ya da yemeğinden bir lokma bile yemeden

evden çıkıp giderdi.

Ve böylece yıllar boyunca

babamın ben onu öldüremeden

ölmesinden korktum.

(Kahkaha)

Annem ona gitmesini

ve geri dönmemesini söyleyene dek

Bageye korkunç bir canavardı.

Hep bir öfke krizinin eşiğinde olurdu,

gördüğünüz üzere ona çekmişim.

Geceleri Luton'da Vauxhall Motors'da çalışırdı

ve evde çıt çıkmamasını buyururdu.

Biz de öğleden sonra
15:30'da eve geldiğimizde

televizyonun yanında toplanır

ve bir kasa hırsızı edasıyla

ses kontrol düğmesini

televizyonun sesi duyulmaz
hale gelinceye dek kısardık.

Ve zaman zaman

evde o kadar çok "Şşşş" ve "Şşş"

sesleri olurdu ki

sanki okyanusun yüzeyinde

sessizce süzülen

bir Alman denizaltının
mürettebatı olduğumuzu

ve HMS Bageye'ın

en ufak bir kargaşada

ölüm cezası vermeye hazır

devriye gezdiğini hayal ederdim.

Buradaki ders,

"Evde veya evin dışında,

asla üzerine ilgi çekme" idi.

Belki de bu göçmenlere özgü bir derstir.

Biz hep radarın altında olmalıydık,

yani aslında Bageye ve bizim,

biz ve Bageye'ın arasında pek bir iletişim yoktu.

Duymayı en sevdiğimiz ses,

hani küçükken hep babanızın eve gelmesini

ve herkesin mutlu olmasını istersiniz

ve kapının o açılma sesini beklersiniz ya,

bizim dört gözle beklediğimiz ses

kapının kapanmasıydı.

Bunun anlamı gittiği ve
asla geri dönmeyeceğiydi.

Ve böylece otuz yıl boyunca

ne ben babamı gördüm, ne de o beni.

Otuz yıl boyunca birbirimizle konuşmadık

ve sonra, birkaç yıl önce

sahne ışıklarını ona
çevirmeye karar verdim.

"İzleniyorsun.

Evet, izleniyorsun.

İzleniyorsun."

Bu bize söylediği bir sözdü.

Bize defalarca, üst üste bunu söylerdi.

Yıl 1970'ler, Vauxhall Motors için çalıştığı

Luton'daydık

ve o Jamaikalı'ydı.

Aslında demek istediği

sen, Jamaikalı bir göçmenin oğlu olarak,

izleniyorsun.

Ne yöne gittiğini,

ev sahibin olan devletin senin hakkında yarattığı

sormusuz, tembel, suç işlemeye eğilimli

stereotipine uyup uymadığın izleniyor.

İzleniyorsun,

o halde senden beklentilerini yık.

Bu amaçla Bageye ve arkadaşları

çoğu Jamaikalı olan arkadaşları,

Jamaika'yı en iyi şekilde gösterirlerdi.

Dünyaya en iyi tarafını dön,

dünyaya en iyi yüzünü göster.

Eğer 40'lı ve 50'li yıllarda

Karayipliler'in gelişine ait

bazı fotoğraflara rastladıysanız,

birçok erkeğin fötr şapka taktığını

fark etmişsinizdir.

Jamaika'da fötr şapka
takmak gibi bir gelenek yoktu.

Bu geleneği buraya gelirken icad ettiler.

Kendilerini algılanmak istedikleri

biçimde göstermek istiyorlardı.

Bu yüzden görünümleri

ve kendilerine verdikleri isimler

onları tanımlıyordu.

Bageye (Torbagöz)
kel ve gözaltı torbaları var.

Tidy Boots (Tertipli Bot)
ayakkabıları konusunda çok titiz.

Anxious (Telaşlı) her zaman telaşlı.

Clock'un (Saat) bir kolu öbüründen daha uzun.

(Kahkaha)

Ve benim favorim Summerwear (Yazlık Giyim)
lakaplı adam olmuştur.

Summerwear 60'ların başında

Jamaikadan bu ülkeye geldiğinde

hava nasıl olursa olsun

yazlık giyinmek konusunda ısrarcıydı

ve hayatları hakkında bilgi edinmeye çalışırken

anneme "Summerwear'e ne oldu?" diye sordum.

"Soğuk algınlığından öldü." dedi. (Kahkaha)

Ama Summerwear gibi insanlar

bize bir tarzının olmasının önemini öğretti.

Belki onlar

medeni görülmediklerini düşündükleri için

tarzlarını abarttılar

ve nesillerinin bu tavrını

veya telaşını bize, bir sonraki
jenerasyona aktardılar.

Bizi o kadar etkilediler ki, çocukken

ne zaman televizyonda veya radyoda

bir siyahinin suç işlediğine dair

bir haber çıksa,

bir soygun, bir cinayet ya da hırsızlık,

anne ve babamızla beraber irkilirdik.

Çünkü onlar insanını rezil ediyordu.

Sadece kendini temsil etmiyordun.

Grubu temsil ediyordun

ve belki senin de bu şekilde,

algılanıcağın düşüncesi çok korkunç,

alışması çok zor bir düşünceydi.

Ve bu meydan okunması gereken bir şeydi.

Babamız ve meslektaşlarının çoğu

bir tür iletim sergiliyorlardı.

Yapıları iletmeye uygundu, almaya değil.

Sessizliğimizi koruyorduk.

Babamız bizimle konuştuğu zaman

aklındaki kürsüden konuşurdu.

İnanca öyle yapışırlardı ki

şüphe onlara zarar verirdi.

Ama evimde çalışırken

ve günlerce yazdıktan
sonra aşağı hızla inerim

ve Marcus Garvey veya Bob Marley
hakkında konuşmak için sabırsızlanırım

ve kelimeler ağzımdan
kelebekler gibi çıkar

ve o kadar heyecanlı olurum ki
çocuklarım beni durdurup

"Baba, kimse umursamıyor." der.

(Kahkaha)

Fakat umursuyor, gerçekten.

Ayak yapıyorlar.

Bir şekilde damarınızı bulurlar.

Hayatlarını sizin hayat
hikayenize göre şekillendirirler,

tıpkı benim anne babamdan etkilendiğim gibi

ve belki de Bageye da babasından etkilendi.

Ve anladım ki

hayatına bakışı ve anlayışı yönünden,

dedikleri gibi,

Yerli Amerikalıların dediği gibi,

"Bir adamın pabuçlarında yürümeden

onu eleştirme."

Ama onun hayatını düşününce,

1970'ler İngilteresinde
bir Karayipli yaşamını

betimlemek çok kolaydı.

Plastik meyve kaseleri,

polistiren tavan döşemeleri,

teslimat sırasında gelen

şeffaf kılıflar içinde kanepeler.

Ama asıl zor olan şey,

nesiller arasındaki
duygusal manzarada

gezinmektir.

Ve "İnsan yaşlandıkça
kemale erer" atasözü de

doğru değil.

İnsan yaşlandıkça saygınlık kisvesi

ve rahatsız edici gerçeklerle yüzleşir.

Fakat doğru olan şey ise, ailem

annem ve babam buna razı olmuş,

beni eğitmesi için devlete güvenmemiş.

Nasıl konuştuğuma bakın.

Beni özel okula göndermeye kararlıydılar

fakat babam Vauxhall Motorda çalışıyordu.

Özel okul ücretini karşılamak ve bir sürü

çocuğu doyurmak oldukça zordur.

Giriş sınavına girmek için

okula gidişimi hatırlıyorum.

Babam papaza
- Katolik okuluydu -

çocuk için daha iyi bir
"erkek eğitimi" istediğini söyledi

fakat o, babam,

bağırsak kurtlarını bile bulaştıramadı,

giriş sınavlarını hiç umursamadı.

Fakat eğitimimi karşılamak için

bazı riskli işler yapması gerekiyordu.

Bu yüzden babam eğitimim için

arabasının bagajında yasadışı eşyalar satıyordu.

Bu iş göründüğünden daha alengirliydi çünkü

babam, - bu arada kendi arabasını kullanmıyordu -

Babam araba sahibi olmaya hevesliydi,

fakat babamın dökük bir Mini'si vardı

ve bu ülkeye gelmiş bir Jamaikalı olarak,

hiç ehliyeti olmadı.

Ne sigorta ödedi, ne yol vergisi
ne de muayene parası ödedi.

Düşüncesi şuydu: "Araba kullanmayı biliyorum

devlet onayına neden ihtiyacım olsun?"

Fakat polis bizi çevirince
işler daha da karışıyordu

ve bizi polis çokça çeviriyordu

ve babamın

polislerin hakkından
gelmesine hayrandım.

Polisi hemen terfi ettirirdi.

Öyle ki, Memur Bloggs konuşma esnasında

Müfettiş Dedektif Bloggs olurdu

ve bize hoşca gönderirdi.

Babam Jamaika'da "akıllıyı
kafalamak için aptalı oyna"

dediğimiz şeyi sergiliyordu.

Ama sonra, aslında

polis tarafından alçak görüldüğü

veya küçümsendiği fikri oluştu

- 10 yaşında bir çocuk
olarak bunu gördüm -

ama ayrıca otoriteye karşı
bir duygu çelişmesi vardı.

Yani bir yandan

otorite ile kafa bulunurken

diğer yandan otoriteye karşı

hürmet var.

Ve bu Karayipli insanların

otoriteye karşı ağır bir itaati vardı

ki bu bir anlamda çok çarpıcı ve garip

çünkü göçmenler çok cesaretli insanlardır.

Evlerini terkediyorlar.
Babam ve annem

Jamaika'yı terk etti ve
6000 km yol katetti

ve bu yolculuk onları çocuklaştırdı.

Ürkeklerdi

ve bir yerlerde

doğal düzen tersine döndü.

Çocuklar anne-babasına anne-baba oldu.

Karayipli insanlar bu ülkeye
beş yıllık bir planla geldiler.

Çalışıp biraz para kazanacak
ve sonra geri döneceklerdi.

Fakat beş yıl oldu 10 yıl,
sonra 10 yıl oldu 15 yıl.

Ve bir de bakmışsın ki
duvar kağıdını değiştiriyorsun.

İşte bu noktada, kalıcı olduğunu anlarsın.

Burada kalma konusunda anne-babamızda

bir çeşit geçicilik duygusu olmasına rağmen

biz çocuklar planın
suya düştüğünü biliyorduk.

Sanırım umdukları hayatın

hayallerine devam edemeyecekleri

duygusu oluşmuştu.

Hakikat çok daha farklıydı.

Ve bu, beni eğitmeye çalışma gerçeği için de

geçerliydi.

Babam işe girişmiş idiyse de
devamını getiremedi.

Beni eğitmek anneme kalmıştı

ve George Lamming'in dediği gibi,

bana annem babalık yapmıştı.

Onun yokluğunda bile, onun sözü kalmıştı:

İzleniyorsunuz.

Fakat bu kadar sıkı
ihtiyat endişeye yok açabilir,

öyle ki yıllar sonra,

neden olması gerekenden altı kat fazla

genç siyah adama

şizofreni teşhisi
konuduğunu araştırırken

psikiyatrisin şu söyledikleri
beni hiç şaşırtmadı:

"Siyah insanlar paranoya öğreniyor."

Ve merak ediyorum
Bageye bundan ne anlardı.

Şu anda, benim de 10 yaşında
bir oğlum olduğu için

aklıma Bageye takıldı

ve onu aramaya koyuldum.

Luton'a geri geldi, 82 yaşındaydı.

Onu 30 yıldır görmemiştim.

Kapıyı açtığında

gözleri parlayan
bu küçük adamı gördüm

ve gülümsüyordu ve onu
hiç gülerken görmemiştim.

Bu benim çok canımı sıkmıştı.

Ama sonra yanındaki Karayipli
bir arkadaşıyla oturduk ve

eski günlerden konuştuk.

Ve babam bana sanki

keşke ortaya çıktığım gibi

mucizevi bir şekilde
kaybolsa der gibi baktı.

Ve arkadaşına dönerek şöyle dedi:

"Bu çocukla aramızda derin,
derin bağlantı var,

derin, derin bağlantı."

Fakat bu bağlantıyı hiç hissetmedim.

Bir titreşim varsa da, çok zayıftı

veya hiç yok gibiydi.

Ve bu görüşmemiz sırasında

babamın oğlu olmak için
seçmeye katılmış gibi hissettim.

Kitap çıktığında,

ulusal gazetelerde
insaflı incelemeler yapıldı.

Fakat Luton'da takip edilen
gazete "The Guardian" değil

"Luton News" gazetesidir.

Ve "Luton News"
kitabı manşetten verdi.

"32 Yıllık Dargınlığı İyileştirebilecek Kitap."

Ve ben anladım ki bu kitap

ben ve babamın nesli gibi

iki nesil arasındaki dargınlığı temsil edebilirdi.

Fakat Karayipli yaşamında hatırat veya

biyografi gibi gelenekler yoktur.

İnsanların içinde iş konuşmamak bir gelenekti.

Ama bu başlığı hoş karşıladım
ve düşündüm ki, evet,

bu, daha önce

hiç yapmadığımız konuşmaları
yapma imkanı doğurabilir.

Belki de bu kitap nesil farkını kapatacak.

Bu bir tamir aracı olabilirdi.

Ve hatta babamın bu kitabı

anne babaya bir bağlılık eylemi olarak

görebileceğini hissetmeye bile başladım.

Kendini kandıran, zavallı aptal.

Kusurlarının gözler önüne serilmesi

Bageye'nin canını yakmıştı.

Benim ihanetim onu incitti

ve ertesi gün gazeteye giderek

cevap hakkı talep etti.

Ve bunu şu başlıkla aldı:

"Bageye Karşılık Verdi."

Ve bu ihanetimin bir sonucu oldu.

Artık onun oğlu değildim.

Kendi zihninde renkdaşlarına

leke sürüldüğünü düşündü
ve buna izin veremezdi.

İtibarını geri kazanmalıydı,
o da öyle yaptı

ve başta hayal kırıklığına
uğramış olsam da,

zamanla bu tutumunu takdir ettim.

Hâlâ damarlarında ateş püskürüyordu,

82 yaşında olmasına rağmen.

Ve eğer bu, 30 yıllık sessizliğe

geri döneceğimiz anlamına geliyorsa,

babam şöyle derdi:
"Öyleyse öyle olsun."

Jamaikalılar size gerçekler diye
bir şeyin olmadığını söyleyecektir,

sadece çeşitler vardır.

Hepimiz kendimize yaşayabileceğimiz
en iyi hikayenin

çeşitlerini anlatıyoruz.

Her nesil, isteksizce veya

bazen sökemediği bir anıt

inşa eder.

Fakat benim yazdığım hikaye

değişmeye başladı

ve benden kopmaya başladı.

Babama olan nefretimi kaybettim.

Artık onun ölmesini veya
onu öldürmek istemiyordum.

Ve kendimi özgür hissettim,

daha önce hissetmediğim kadar özgür.

Ve merak ettim, acaba bu rahatlık

ona taşınabilirmiydi.

Bu ilk görüşmemizde,

çocukluğuma dair

çok az fotoğrafım olduğu

aklıma geldi.

Bu fotoğrafta

dokuz aylığım.

Fotoğrafın orjinalinde

babam Bageye'nın kucağındayım

ama boşandıklarında annem

onu hayatımızdan tamamen çıkardı.

Bir çift makas aldı ve onu
her resimden keserek çıkardı

ve yıllarca kendime bu fotoğraf
hakkındaki gerçeği anlattım.

O da yalnız

ve desteksiz olduğundu.

Fakat bu fotoğrafa
bakmanın başka bir yolu var.

Bu fotoğraf tekrar görüşme potansiyeline sahip.

Babamla tekrar bir araya gelme potansiyeline.

Ve babamın beni tutmasına olan özlemimle

onu ışığa tuttum.

O ilk tekrar buluşmamız

çok garip ve gergin anlardı

ve bu gerilimi azaltmak için

yürüyüşe çıkmaya karar verdik.

Ve yürürken, kalakaldım.

Şu an babamdan uzun olamama rağmen

birden o çocuk olmuştum.

Babamdan 30 santim kadar uzundum.

Hâlâ o büyük adamdı

ve adımlarına yetişmeye çalıştım.

Ve fark ettim ki sanki hâlâ

gözetim altındaymış gibi yürüyordu,

fakat yürüyüşüne hayran kalmıştım.

F.A. Kupası Finalini

kaybeden taraftaki adam gibi yürüyor,

teselli madalyasını almak üzere
basamakları tırmanıyordu.

Yenilgide onur vardı.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)