Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για να διαβάσετε τον «Φράνκενσταϊν» - Ισόλτ Γκιλέσπι

Πλήρες μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/everything-you-need-to-know-to-read-mary-shelley-s-frankenstein-iseult-gillespie

Το 1815, ο Λόρδος Βύρωνας πρότεινε μια πρόκληση σε κάποιους λογοτέχνες φιλοξενούμενούς του, που είχε προσκαλέσει στο σπίτι του στη Λίμνη της Γενεύης: Ποιος θα μπορούσε να γράψει την πιο ανατριχιαστική ιστορία φαντασμάτων; Αυτή η ερώτηση έδωσε μια ιδέα στην 18χρονη Μαίρη Σέλεϋ, η οποία μέσα στους επόμενους μήνες δημιούργησε την ιστορία του «Φράνκενσταϊν». Η Ισόλτ Γκιλέσπι μοιράζεται όσα θα έπρεπε να γνωρίζετε για να διαβάσετε την κλασσική νουβέλα της Μαίρης Σέλεϋ.

Μάθημα Ισόλτ Γκιλέσπι, ψηφιακή απεικόνιση Σίλβια Πριέτοβ.

Το 1815, η έκρηξη του όρους Τάμπορα
βύθισε μέρη του κόσμου στο σκοτάδι

και σημάδεψε μια ζοφερή περίοδο που
έμεινε γνωστή ως η Χρονιά χωρίς Καλοκαίρι.

Όταν λοιπόν η Μαίρη και ο Πέρσυ Σέλεϋ
έφτασαν στο σπίτι του Λόρδου Βύρωνα

στη λίμνη της Γενεύης,

πέρασαν τις διακοπές τους μες στο σπίτι.

Για να διασκεδάσουν, ο Βύρωνας πρότεινε
μια πρόκληση στους λογοτέχνες φίλους του:

Ποιος θα έγραφε την πιο τρομακτική
ιστορία με φαντάσματα;

Αυτό έδωσε μια ιδέα στη 18-χρονη Μαίρη.

Μες στους επόμενους μήνες, θα έφτιαχνε
την ιστορία του Φράνκενσταϊν.

Οι διάσημες εικόνες μπορεί να παραπέμπουν
σε μια πράσινη μορφή που φωνάζει,

αλλά αυτό δεν είναι το τέρας
της Μαίρη Σέλεϋ.

Στην πραγματικότητα, το όνομα
Φράνκενσταϊν αναφέρεται

στον δημιουργό του ανώνυμου τέρατος,

τον Δρ. Βίκτωρ Φράνκενσταϊν.

Τόσο έντονη ήταν η αντιμαχία
μεταξύ δημιουργού και τέρατος

που οι δυο τους συμπτύχθηκαν
στην φαντασία του κόσμου.

Πριν διαβάσετε ή ξαναδιαβάσετε
το πρωτότυπο έργο,

υπάρχουν και κάποια άλλα στοιχεία
που βοηθούν να τα γνωρίζετε γι' αυτό

και για το πώς συγκέντρωσε
τα πολλαπλά νοήματά του.

Το βιβλίο ακολουθεί τη μάταια
προσπάθεια του Δρ. Φράνκενσταϊν

να μεταδώσει και να διατηρήσει ζωή.

Κατασκευάζει το τέρας του
μέλος-μέλος από νεκρά σώματα

και του δίνει συνείδηση μέσω
ηλεκτρικού ρεύματος.

Παρ' όλα αυτά, κατά την ολοκλήρωση
του πειράματος φοβάται και διαφεύγει.

Αλλά ο χρόνος και ο χώρος δεν αρκούν
για να εκδιωχτεί το εξορισμένο τέρας

και η πλοκή μετατρέπεται σε ένα
τρομακτικό κυνηγητό μεταξύ των δύο.

Η Σέλεϋ υποτίτλισε την ιστορία
αυτή με τα φαντάσματα,

ως τον «Σύγχρονο Προμηθέα».

Πρόκειται για αναφορά του ελληνικού
μύθου του Τιτάνα Προμηθέα,

που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς
και την έδωσε στην ανθρωπότητα.

Αυτό έδωσε στην ανθρωπότητα
γνώση και δύναμη,

αλλά για τη διατάραξη των πραγμάτων,

ο Προμηθέας αλυσοδέθηκε σε έναν βράχο και
τον έτρωγαν άγρια ζώα για μια αιωνιότητα.

Ο Προμηθέας έχαρε αναγέννησης
στη λογοτεχνία του Ρομαντισμού

κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα.

Η Μαίρη ήταν εξέχουσα Ρομαντική

και συμφωνούσε με τη γνώμη
του κινήματος για τη φύση,

το συναίσθημα και την αγνότητα των τεχνών.

Δύο χρόνια αφού η Μαίρη
εξέδωσε τον Φράνκενσταϊν,

ο Πέρσυ αποτύπωσε ξανά τα δεινά
του Προμηθέα στο λυρικό δράμα,

«Προμηθέας μη δεσμώτης».

Οι Ρομαντικοί αξιοποιούσαν
αυτές τις μυθικές αναφορές

για να δείξουν την αγνότητα του Αρχαίου
κόσμου έναντι του σύγχρονου.

Συνήθως αντιμετώπιζαν την
επιστήμη με καχυποψία

και ο «Φράνκενσταϊν» είναι
από τα πρώτα προειδοποιητικά έργα

σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη.

Για τη Σέλεϋ, ο τρόμος
δεν ήταν μεταφυσικός,

αλλά γεννιόταν σε ένα εργαστήριο.

Επιπροσθέτως, η τεχνική της γοτθικής
κατακλύζει το κείμενο.

Η γοτθική μυθοπλασία
χαρακτηρίζεται από ανησυχία,

απόκοσμα σκηνικά,

από το αποκρουστικό

και τον φόβο της λήθης -

όλα αυτά τα στοιχεία υπάρχουν
στον «Φράνκενσταϊν».

Όμως ο τρόμος αυτός είχε ρίζες
και σε προσωπικά τραύματα.

Το κείμενο είναι γεμάτο με αναφορές
σε προσωπικές εμπειρίες της Σέλεϋ.

Γεννημένη το 1797, η Μαίρη ήταν παιδί
του Ουίλιαμ Γκόντγουιν

και της Μαίρη Γουόλστοουνκραφτ.

Και οι δύο ήταν ακραίοι λόγιοι

και το βιβλίο της μητέρας της
«Δικαιωματικές διεκδικήσεις των γυναικών»,

είναι βασικό φεμινιστικό κείμενο.

Δυστυχώς, πέθανε λόγω επιπλοκών
κατά τη γέννα της Μαίρης.

Ο θάνατος της μητέρας της
στοίχειωνε τη Μαίρη

και αργότερα βίωσε τα δικά της
ζητήματα με τη γέννα.

Έμεινε έγκυος αφού κλέφτηκε
με τον Περσυ στα 16,

αλλά το βρέφος πέθανε λίγο μετά τη γέννα.

Από τις 4 εγκυμοσύνες που ακολούθησαν
μόνο ένα βρέφος επέζησε.

Κάποιοι συνέδεσαν την τραγωδία αυτή
με κάποια ζητήματα που μπαίνουν στο έργο.

Η Σέλεϋ αποτυπώνει τη γέννα ταυτόχρονα
ως δημιουργική και καταστροφική

και το τέρας γίνεται ο παραμορφωμένος
καθρέπτης του κύκλου της ζωής.

Γι' αυτό, το τέρας προσωποποιεί
τη διαφθορά του Δρ. Φράνκενσταϊν

στην αναζήτηση της δόξας.

Αυτό αποτελεί και το μοιραίο
λάθος, την αμαρτία.

Το κόμπλεξ του θεού γίνεται
απολύτως ξεκάθαρο στο ρητό,

«Η ζωή και ο θάνατος είναι για μένα
τα ιδανικά δεσμά για να τα σπάσω.

και να φέρω λίγο φως
στο σκοτεινό μας κόσμο».

Παρόλο που καταφέρνει κάτι αξιοθαύμαστο,

έπαιξε με τη φωτιά σε βάρος
της ηθικής του.

Και αυτή η απόφαση ηχεί σε όλη τη νουβέλα,

που είναι γεμάτη αναφορές για τη φωτιά
και αντιθέσεις φωτός-σκοταδιού.

Αυτά τα σημεία δεν αναφέρονται μόνο
στη σπίθα του Προμηθέα,

αλλά και στη δύναμη των ακραίων θέσεων
να εκθέσουν σκοτεινές πλευρές της ζωής.