Van Jones: Plastikte ekonomik adaletsizlik

Van Jones sosyal adaletçi bakış açısıyla plastik kirliliğine karşı bir durumu ortaya koyuyor. Kendisi, plastik atıklarının öncelikle ve en kötü şekilde fakir ülkeleri ve insanları vurduğunu ve yaşadığımız yer neresi ve kazancımız ne olursa olsun bunun sonuçlarına hepimizin ortak olacağını gösteriyor. Van Jones, TEDXGPGP'de ilk kullanımda atmaya hevesli olan gezegenimizi ıslah edebilmemiz için bir kaç etkili fikir öneriyor.

Burada olmaktan ve

çok önemli gördüğüm bu konuyla ilgili

konuşmaktan dolayı şeref duyuyorum.

Plastiğin gezegenimiz ve diğer canlı türlerinin üzerindeki

korkunç etkilerinden

çok bahsettik;

ancak plastik insanlara,

özellikle de fakir insanlara, zarar veriyor.

Ve hem plastiğin üretiminde

hem de kullanımı ve atılımında

tehlikede olan kitle

fakir insanlardır.

İnsanlar BP petrol sızıntısı olduğunda

haklı olarak

çok üzüldüler.

İnsanlar "Aman tanrım,

bu petrol korkunç bir şey. Suya karışmış.

Oradaki tüm canlıları

yok edecek.

İnsanlar zarar görecek.

Sızan petrolün körfezdeki insanlara

zarar verecek olması korkunç bir şey."

Nedense insanlar petrolün sağ salim kıyıya ulaşması

durumunda ne olacağını düşünmezler.

Petrol gerçekten de hedeflenen yere ulaşsa ne olurdu?

Sadece motorlarda yakıt olup

küresel ısınmaya katkıda bulunmakla kalmayacaktı;

"Kanser sokağı" denilen bir yer var.

Oraya "kanser sokağı" deniliyor çünkü

petrolün petrokimya endüstrisinde

plastiğe dönüştürülmesi esnasında

insanlar ölüyor.

Orada, körfezde yaşayan insanların ömürlerini kısaltıyor.

Neticede petrol ve petrokimyasallar sadece bir sızıntı olması

durumunda değil, olmaması durumunda da sorun teşkil ediyor.

Ve fakir insanların sırf biz bu

tek kullanımlık ürünlere sahip olalım diye

ödedikleri bedeli göremiyoruz.

Anlamadığımız başka bir şey de

fakir insanların sadece üretim esnasında zarar görmediğidir.

Fakir insanlar ürünlerin kullanılması

esnasında da zarar görüyorlar.

Belli bir gelir seviyesine ulaşmış

kişiler için tercih diye bir şey söz konusu.

Çok çalışıp bir iş sahibi olmak istememizin

ve parasız kalmak istemeyişimizin sebebi

ekonomik tercihler yapabilelim diyedir.

Aslında bizim zehirli ve tehlikeli

plastik içeren ürünleri

kullanmamayı seçme şansımız var.

Fakir olanlar içinse böyle bir tercih söz konusu değil.

Yani, tehlikeli kimyasallar içeren

ve çocuklarının kullandığı bu ürünleri

satın alanlar çoğunlukla fakir insanlardır.

Bu zehirli plastikleri daha çok

kullanan ve tüketen

işte bu insanlardır.

Ve insanlar, "Efendim başka bir ürün alsınlar" diyorlar.

İyi de, fakirseniz böyle tercihlerde bulunamazsınız.

Çoğu kez en ucuz ürünleri almak zorundasınız.

En ucuz ürünler de çoğunlukla en tehlikeli olanlardır.

Ve sanki bu yetmezmiş gibi

plastiğin üretimi- ki bu da

"kanser sokağı" gibi yerlerde kansere yol açıp ömrü kısaltmaktadır-

ve kullanımı aşamasında - ki bu da zavallı çocuklara zarar vermektedir-

olmasa bile, atılması esnasında

zarar gören

yine fakir insanlardır.

Çoğu kez iyi birşey yaptığımızı düşünürüz.

Ofistesiniz ve şişe suyunuzu,

ya da her ne ise, içiyorsunuz ve

kendi kendinize, "Eee bunu atacağım" diye düşünüyorsunuz.

Yok, hayır erdemli biri gibi davranacağım.

Mavi çöp kutusuna koyacağım.

"Ben benimkini mavi çöp kutusuna koydum" diye düşünüp,

sonra da arkadaşınıza dönüp,

"Hey sen bilgisiz,

sen niye beyaz çöp kutusuna atıyorsun" dersiniz,

ve bununla hem eğlenir hem de ders veririz.

Böylece kendimizi çok iyi hissederiz.

Belki kendimi affederim.

Siz değil, ama ben bu şekilde hissediyorum.

Ve böyle kendimizi iyi hissettiğimiz anlarımız olur.

Ama eğer o küçük şişenin

nereye gittiğini takip etseydik,

çoğu kez bir gemiye konulacağını

hayretler içinde görürdük.

Bir şey uğruna okyanusu

boydan boya geçecek,

ve gelişmekte olan bir ülkeyi -genellikle de Çin'i- boylayacaktır.

Sanırım biz kafamızda, birinin bu şişeyi alıp,

"Ah şişecik, seni gördüğümüze çok

memnun olduk şişecik" diyeceğini düşünüyoruz.

(Kahkahalar)

"Öyle iyi hizmet ettin ki"

Biraz şişe masajı yapıp,

madalya takar.

Ve, "şimdi ne yapmak istersin?" diye sorar.

Şişecik de, "bilmem ki" der.

Fakat gerçekte durum böyle değildir.

O şişe

eninde sonunda yakılacaktır.

Gelişmekte olan ülkelerde

plastiğin geri kazanımı

yakılmasıyla olur, ki bu da

akıl almaz derecede zehirli kimyasalların açığa çıkmasına

ve yine insanların ölmesine neden olur.

Ve böylece "kanser sokağı" gibi

petrokimya merkezlerinde

bu ürünleri üreten fakir insanlar;

bu ürünleri çoğunlukla kullanan bu insanlar;

ve geri kazanım noktasında dahi

yer alan bu fakirlerin

bizim tek kullanımlılığa olan bağımlılığımızdan dolayı

ömürleri kısalıyor,

ve hepsi bu sebepten dolayı

çok zarar görüyor.

Şimdi siz kendi kendinize düşünüp - çünkü ben sizin nasıl olduğunuzu biliyorum -

diyorsunuz ki, "Bu durum tabi ki fakirler için

çok kötü birşey.

Tek kelimeyle korkunç;

yazık bu insanlara.

Umarım birileri onlara yardım etmek için birşeyler yapar."

Ancak biz şunu anlamıyoruz:

Biz burada Los Angeles'dayız.

Los Angeles'daki hava kirliliğini

azaltmak için çok çalıştık.

Ancak ne oldu biliyor musunuz?

Şu anda Asya'da aşırı kirli üretim olduğundan ve

oradaki çevre ile ilgili kanunlar

halk sağlığını korumaya yönelik olmadığından,

Kaliforniya'da hava kirliliğini azaltmak

ve havayı temizlemek için yaptığımız

kazanımların neredeyse tamamı

Asya üzerinden gelen kirli hava tarafından silip süpürüldü.

Görüldüğü gibi hepimiz etkileniyor ve zarar görüyoruz.

Bu durumdan en çok ve en kötü şekilde zarar görenler yine fakir insanlar oluyor.

Ancak kirli üretim, zehirli maddelerin yanması,

Asya'da çevre standartlarının eksikliği

o kadar çok hava kirliliği yaratıyor ki

okyanusu geçip burada, Kaliforniya'daki kazanımlarımızı silip attı.

Şimdi tekrar başladığımız yere, 1970'li yıllara geri döndük.

Hepimiz aynı gezegende yaşıyoruz,

ve bu sorunların köküne inebilmeliyiz.

Bence bu meselenin kökünde

tek kullanımlılık fikri yatıyor.

Gördüğünüz gibi eğer gezegenimizi

zehirlemek ve kirletmek için yaptığımız şeylerle

fakir insanlara yaptığımız şeyler arasındaki

bağlantıyı görürsek

çok can sıkıcı ama faydalı

bir şeyi anlamış oluruz:

Gezegeni mahvetmek için

insanları da mahvetmemiz lazım.

Ama eğer insanları koruyabildiğimiz bir dünya

yaratırsak gezegenimizi de mahvetmeyiz.

Yani şu anda sosyal adaletçi anlayışla

çevre bilimci anlayışın bir araya

geldiği bir zamandayız;

ve görüyoruz ki nihayetinde

fikir olarak ikisi de aynı.

Ve bu da tek kullanımlık herhangi bir şeyimizin kalmaması demek.

Tek kullanımlık kaynaklarımızın olmaması.

Yenilenemeyen canlı türlerinin olmaması.

Ve aynı zamanda yenilenemeyen insanların olmaması.

Ziyan edilecek bir gezegenimiz ve

ziyan edilecek çocuklarımız yok- hepsi çok değerli.

Hepimiz bu anlayışa sahip olursak

harekete geçmek için yeni fırsatlar doğacak.

Yeni ortaya çıkan

bir bilim olan biyomimikri

önemli bir sosyal adalet görüşüne

dönüşüyor.

Bu şeyleri yeni öğrenen kişiler için

biyomimikri tüm canlı türlerinin

ilmine saygı duymak demektir.

Bu arada demokrasi tüm insanların bilgeliğine

saygı duymak demektir-buna da geleceğiz.

Ancak biyomimikri tüm canlı türlerine saygı duymak demektir.

Öyle görünüyor ki biz çok akıllı türleriz.

Bu büyük beyin yada her ne ise; kendimizle oldukça gurur duyuyoruz.

Ancak sert bir cisim yapmak istiyorsak

çıkıp, "biliyorum, sert bir madde yapacağım.

Vakumlu kaplar ve fırınlar edinip,

yerden birşeyler çıkaracağım,

ve ısıtıp, zehirleyip, etrafı kirleteceğim;

ama bu sert maddeyi oluşturdum.

Çok akıllıyım." diyeceğiz.

Ve arkanıza baktığınızda ise herşeyi yıkıp yok etmişsinizdir.

Biliyor musunuz? Siz çok akıllısınız;

ama bir istiridye kadar değil.

Bir istiridyenin kabuğu serttir.

Vakumlu kaplar, büyük fırınlar yoktur;

zehir yoktur; kirlilik yoktur.

Öyle görünüyor ki diğer canlı türleri

doğanın çok iyi bildiği biyolojik yöntemleri

kullanarak ihtiyacımız olan bir çok şeyi

nasıl meydana getireceğini çözmüş.

Biyomimikrinin bu yönü,

nihayet bilim adamlarımızın diğer canlı türlerinden

öğrenecek çok şeyimizin olduğunu anlaması bakımından önemlidir.

Bir fareyi alıp

ona birşeyler batırmaktan bahsetmiyorum.

Bu küçük canlıları suistimal etmekten de bahsetmiyorum-

Onlara ve yapabildiklerine saygı duymaktan bahsediyorum.

Buna biyomimikri diyoruz;

ve bu da

atıksız üretim ve

sıfır hava kirliliğine giden kapıyı açar-

ki böylelikle gezegenimizi kirletmeden

yüksek kalitede bir yaşam ve yüksek

hayat standartlarından yararlanabiliriz.

Tüm canlı türlerinin ilmine saygı duymak

anlamına gelen biyomimetik fikri ile

demokrasi ve sosyal adalet

fikrini birleştirdiğimizde, ki bu da

tüm insanların bilgeliği ve değerine saygı demektir,

farklı bir toplum ortaya çıkacaktır.

Bu durumda farklı bir ekonomimiz olurdu.

Dr.King'in gurur duyacağı

yeşil bir çevremiz olurdu.

Amaç bu olmalı.

Ve buraya ulaşmak için öncelikle

tek kullanımlık fikrinin

sadece bahsettiğimiz canlı türlerine zarar vermekle kalmayıp

toplumumuzu bile mahvettiğini

kabul etmemiz lazım.

Burada, Kaliforniya'da, yaşamaktan son derece gurur duyuyoruz.

Daha yeni seçimler oldu, ve herkes

"Evet, bizim buradakiler dışında,

başka eyaletler ne yapıyordu bilmem" diyor.

Kahkahalar

Öyle gururlular.

Tamam ben de öyle.

Ancak Kaliforniya olarak bazı yeşillikler bakımından

dünya lideri olsak da ne yazık ki

bazı suç ve cezalandırma işlerinde de

dünya lideriyiz.

Elli eyalet içerisinde hapis cezası oranları

en yüksek olan eyalet Kaliforniya'dır.

Şu anda bizim ahlaki bir durumla yüzleşmemiz lazım.

Arazilerden işe yaramayan

malzemeleri kurtarmaya çok hevesliyiz,

ancak yaşayan canlıları, insanları kurtarmak için

o kadar da hevesli davranmıyoruz.

Ve diyebilirim ki

dünya nüfusunun %5'ini oluşturan bizler

sera gazlarının %25'ini üretiyoruz

ve dünya mahkümlarının %25'ine sahibiz.

Dünyanın herhangi bir yerinde mahkum olan

her dört kişiden biri şu an burada Birleşik Devletlerde.

İşte bu da bu inandığımız tek kullanımlık

fikriyle uyumlu bir şey.

Ancak yine de destekçi sayısını artırması

ve büyümesi gereken

ve doğal güven bölgemizin dışına

çıkması gereken bu hareketin

-plastik gibi şeylerden kurtulma ve

ekonominin yönünü değiştirmesine yardımcı olma hareketinin-

başarılı olması yönündeki zorluklardan biri de

insanların bu harekete şüpheyle bakmasıdır.

Ve bir soru soruyorlar, ve soru da şu:

Bu insanlar nasıl bu kadar hevesli olabiliyorlar?

Fakir birisi, düşük gelirli birisi,

"kanser sokağındaki" birisi, Watts'dan birisi,

Harlem'deki birisi, yerli toplama kampından birisi

haklı bir şekilde şöyle diyebilir:

"Nasıl oluyor da bu insanlar

bir plastik şişenin ikinci bir

şansı olması için

ya da aliminyum bir kutunun

ikinci bir şansı olması için uğraşıyorlar da

benim çocuğumun başı derde girip

hapse girdiğinde

ikinci bir şansı olmuyor?"

Bu hareket nasıl oluyor da güçlü bir sesle

ziyan edilecek, sokağa atılacak kullanılmış malzemelerimiz yok derken

insan hayatını ve

"kanser sokağı"ndaki gibi toplulukların hayatlarını sokağa atmayı kabulleniyor?

Ve işte şimdi bu hareketle gurur

duymamız için bir fırsatımız var.

Bu gibi konuları ele aldığımızda

diğer hareketlere de ulaşmamız

ve daha çok büyüyüp daha kapsamlı

hale gelmemiz için bir çağrı fırsatı yakalıyoruz.

Ve sonunda içinde bulunduğumuz bu saçma ikilemden çıkabiliriz.

Çoğunuz iyi, yumuşak kalpli insanlarsınız.

Gençken tüm dünyayı umursuyordunuz

ve birisi bir zamanda

bir mesele seçmeniz gerektiğini

sevginizi bir meseleye indirgemeniz gerektiğini söyledi.

Tüm dünyayı sevemezsiniz-

ya ağaçlarla ilgileneceksiniz

ya da göçmenlerle ilgileneceksiniz.

Bu ikisini birleştirip tek meseleye indirgemelisiniz.

Ve gerçekten size şunu söylediler:

"Bir ağacı mı, yoksa

bir çocuğu mu kucaklayacaksınız"? Seçin.

Simdi, siz "bir ağacı mı, yoksa

bir çocuğu mu kucaklayacaksınız?" Seçiminizi yapın.

Plastik gibi sorunlar üzerinde çalışmaya başladığınızda

herşeyin birbiriyle alakalı olduğunu görürsünüz

ve çok şükür çoğumuzun iki eli var.

Her ikisini de kucaklayabiliriz.

Çok teşekkürler.

Alkışlar