Kurgu hakikatı nasıl değiştirebilir - Jessica Wise

Tüm ders için: http://ed.ted.com/lessons/jessica-wise-how-fiction-can-change-reality

Okumak ve hikâyeler gerçek hayattan uzaklaştırabilir, farklı bir evrene açılan bir pencere olabilir; fakat yeni kurgu edinimlerinin gerçek, günlük hayattaki bakış açını değiştirebileceğini hiç düşündün mü? Gurur ve Önyargı'dan Harry Potter'a, popüler kültürün toplum iletişimini ne şekilde körükleyip kültürü şekillendirdiğini öğrenelim.

Ders Jessica Wise, seslendirme Emilie Soffe, animasyon Augenblick Studios tarafından hazırlandı.

Emily Dickinson yüzyılı aşkın süre önce,

''Kitaplar kadar, bizleri farklı diyarlara
götüren bir yelkenli yoktur''

demişti ve haklı da.

Elimize bir kitap aldığımızda, TV'yi
açtığımızda veya film izlediğimizde,

hikâyenin akıntısına kapılıp hayal gücü
evrenine doğru sürükleniveriyoruz.

Bizlere tanıdık, bir o kadar da yeni
gelen kıyaya inip karaya çıktığımızda,

tuhaf bir şeyle karşılaşırız.

Kıyıya vardığımızda artık değişmişizdir.

Buraya kadar takip ettiğimiz yazarların

veya karakterlerin izini sürmeyiz.

Buna karşılık, mesafeleri
onların yerine katederiz.

Psikoloji, nöroloji, çocuk gelişimi
ve biyoloji alanındaki araştırmacılar,

yazarların ve okurların her daim
farkında oldukları şey hakkında

önemli miktarda bilimsel kanıt
elde etmeye başladılar;

bu, hikâyelerin kişinin bakış açısını
şekillendirmede eşsiz bir yeri olmasıdır.

Araştırmacılar keşfetti ki,
hikâyeler kültürü şekillendiriyor

ve hayata dair inandığımız
şeylerin çoğu gerçeğin değil,

kurgunun yansıması

ve sınıf, evlilik, hatta cinsiyet
hakkındaki fikirlerimiz oldukça yeni

ve yüzyıllarca kendi hâkimiyetini
koruyan birçok ideoloji

18. yüzyılda yeniden yazılıp çizildi

ve ilk romanlarla birlikte yazıya döküldü.

Çok çalışmanın değil de,
sınıfın kişinin değerini

belirlediği bir dünya düşünün;

kadınların, erkeklerin ehlîleştirilmemiş
kopyaları olduğu bir dünya;

aşk evliliğinin, roman öğesinden
ibaret olduğu bir dünya.

Samuel Richardson'ın ''Pamela''
romanı ilk yayınlandığında

dünya bu şekildeydi.

Richardson'ın aşk hikâyesinde ana
karakter, hem nitelikli hem de

üst sınıf talibinden daha zeki olan fakir,
alt tabaka mensubu bir kahramandı.

Birçok geleneği eleştiren bu kitap,

ortalığı karıştırmayı başardı.

Basın, Meclis'ten çok
''Pamela'' için çalışıyordu.

Yoğun tartışmalara ve birçok
karşıt esere sebebiyet verdi.

Yine de ''Pamela''yı
kabullenemeyenlere karşılık,

diğer herkes bu yeni kurgu
dünyasına karşı hevesliydi.

Çok satan bu kitap ve diğer
bütün edebi varisleri;

''Gurur ve Önyargı,''
''Jane Eyre'' ve hatta ''Alacakaranlık,''

günümüzde basmakalıp olan ve
gelenekselleşen aynı masalları paylaşmaya

ve aynı değerleri öğretmeye devam etti.

Aynı şekilde romanlar, tarih boyunca
fikir liderlerinin zihinlerini

şekillendirmeye yardımcı oldu

Bazı bilim insanları;
Darwin'in, evrim teorisini

okuyup sevdiği metinlere
borçlu olduğunu söylüyor.

Teorisi; zekâyı, çevikliği ve değişime
ayak uydurabilmeyi ayrıcalıklı kılıyor,

yani bir kahramandaki bütün cevherler.

''Harry Potter''ı veya
''Büyük Umutlar''ı okuyor olsanız da,

Darwin'e ilham veren
bir konuyu okuyorsunuz.

Fakat son çalışmalar, teorisinin
her şeyi kapsamadığı yönünde.

Bizim kahraman olma algımız,
bir erkek veya kadın

veya bir türün, dünyadaki
zorluklara meydan okuması,

doğru olmayabilir.

Yarışmaya robotik bir şekilde kitlenip

kendi hikâyemizdeki
yalnız kovboylar olmaktansa,

paylaşılmış bir maceranın
bir parçası olabiliriz.

Harry'dense bir Hobbit.

Bazen beraberinde yürüdüğümüz
ayakkabılarımızın doğal

olarak canı çıkabilir.

Sonuçta bir mil boyunca
Jane Austen'ın veya

Mark Twain'in ayakkabılarında yürümedik,

100 trilyon mil boyunca
onlarla beraberdik.

Bu klasikleri okuyup
eğlenemeyeceğimiz anlamına gelmiyor,

Dickens ile yolculuğa çıkmalıyız,

kendimizden ne beklememiz gerektiğini
Pip'ten öğrenmeli,

Austen ve Elizabeth ile gurur
ve önyargılarımız üzerine konuşmalıyız.

Twain ile Misisippi'ye süzülmeli

ve Jim'den nasıl iyi
olacağımızı öğrenmeliyiz.

Bu yolculuğumuzda,
mekânın değiştiğini de

unutmamalıyız.

Yeni bir çağa götürecek ayakkabıları

bulmak için etrafı turlayacağız.

Katniss Everdeen'i ve Hükûmet
ile olan mücadelesini ele alalım.

''Açlık Oyunları'' kapitalizme farklı bir
pencereden bakmamıza olanak sağlar mı?

Bireyin önceliğini

hangi sebepten dolayı gruptan önce
tutmaması hakkında bir ders çıkartır mı?

''Çirkinler'' mükemmel beden arzusunun
ve medyaya güzellik

tanımında izin vermenin
riskini yansıtacak mı?

''Arayıcılar'' küresel ısınmanın
ötesine yol açacaklar mi?

Toklo, Kallik, Lusa ve diğer ayıların
ölüm kalım mücadelesi

hayvanları ve dünyalarındaki yerimizi
anlamamızda rota belirleyecek mi?

Hangi hikâyelerin hayal gücümüze
tutunacağını ve hangilerini

gelecekte mümkün kılacağımızı
zaman gösterecek.

Ama iyi bir haber var:

her gün, atılacağımız yeni hikâyeler var,

etki edeceğine ve yaratacağına söz veren,
değişim kıvılcımları çıkaran hikâyeler,

belki de senin yazacağın yeni hikâyeler.

Nihayetinde şu soruyla baş başa kalıyoruz:

Bu sefer hangi hikâyeye atılacaksın?