Showing Revision 17 created 08/12/2020 by Rysia Wand.

1. Title:
   Co się wydarzyło, kiedy w USA próbowano zakazać alkoholu - Rod Phillips
2. Description:

   Cała lekcja: https://ed.ted.com/lessons/what-happened-when-the-united-states-tried-to-ban-alcohol-rod-phillips

   17 stycznia 1920 roku, niespełna godzinę po zdelegalizowaniu alkoholu w całych Stanach Zjednoczonych, kilku uzbrojonych mężczyzn obrabowało pociąg towarowy z Chicago i ulotniło się z whiskey wartą tysiące dolarów.
   Był to przedsmak niezamierzonych skutków prohibicji.
   Czym dokładnie była prohibicja i jak do niej doszło? Rod Phillips zajął się zbadaniem tego rozdziału historii USA.

   Lekcja: Rod Phillips, reżyseria: Gibbons Studio.

3. Speaker:
   Rod Phillips
4. 6819 0:07 - 0:13
   17. stycznia 1920 roku sześciu ludzi
   obrabowało pociąg towarowy z Chicago.
5. 13382 0:13 - 0:16
   Jednak nie chodziło im o pieniądze.
6. 15756 0:16 - 0:19
   W niespełna godzinę
   po zdelegalizowaniu alkoholu
7. 18996 0:19 - 0:20
   w całych Stanach Zjednoczonych
8. 20433 0:20 - 0:25
   rabusie zniknęli z whisky
   wartą tysiące dolarów.
9. 24788 0:25 - 0:30
   Był to zaledwie przedsmak
   niezamierzonych skutków prohibicji.
10. 30038 0:30 - 0:35
    Zakaz produkcji i sprzedaży alkoholu w USA

    ¶

11. 34979 0:35 - 0:38
    nastąpił tuż po podobnym zakazie w Rosji,
12. 37669 0:38 - 0:41
    gdzie obowiązywał na czas
    pierwszej wojny światowej.
13. 41199 0:41 - 0:44
    Ale w świecie zachodnim
    postrzeganie alkoholu
14. 43989 0:44 - 0:48
    jako głównej przyczyny problemów
    społecznych miało dłuższą historię.
15. 48370 0:48 - 0:52
    Najpierw zyskało popularność
    podczas rewolucji przemysłowej,
16. 51870 0:52 - 0:55
    kiedy do miast napływały
    kolejne fale robotników,
17. 54750 0:55 - 0:58
    a mężczyźni gromadnie pili w barach.
18. 57710 0:58 - 1:02
    W XIX wieku grupy antyalkoholowe,
    znane jako ruch trzeźwości,

    ¶

19. 61855 1:02 - 1:06
    pojawiły się w USA i miejscami w Europie.
20. 65735 1:06 - 1:09
    Zwolennicy abstynencji
    uważali alkohol za źródło
21. 69385 1:09 - 1:13
    problemów takich jak ubóstwo
    czy przemoc domowa
22. 72575 1:13 - 1:16
    i postanowili przekonać o tym rząd.
23. 75515 1:16 - 1:18
    Niektórzy z nich namawiali do umiaru,
24. 78205 1:18 - 1:22
    inni popierali całkowity zakaz alkoholu.
25. 82205 1:22 - 1:26
    Ruch abstynencki zyskał szerokie poparcie.
26. 85695 1:26 - 1:29
    Organizacje kobiece od początku
    aktywnie w nim uczestniczyły,
27. 89275 1:29 - 1:34
    głosząc, że przez alkohol mężczyźni
    zaniedbują rodziny i źle traktują żony.
28. 94179 1:34 - 1:37
    Autorytety religijne,
    zwłaszcza protestanckie,
29. 96679 1:37 - 1:40
    potępiły alkohol jako drogę
    wiodącą do pokus i grzechu.
30. 100289 1:40 - 1:44
    Postępowi działacze związkowi
    wierzyli, że konsumpcja alkoholu
31. 103659 1:44 - 1:47
    przeszkadza robotnikom się zorganizować.
32. 106589 1:47 - 1:50
    Idea prohibicji nie była też obca rządom.

    ¶

33. 110029 1:50 - 1:54
    W USA i Kanadzie biali osadnicy
    wprowadzili mocne trunki,
34. 113799 1:54 - 1:56
    takie jak rum, do rdzennych społeczności,
35. 116192 1:56 - 1:59
    po czym winili alkohol za ich zniszczenie,
36. 119209 1:59 - 2:03
    a było też wiele innych
    zgubnych aspektów tych interakcji.
37. 123306 2:03 - 2:07
    Rządy Kanady i USA
    zabroniły sprzedaży alkoholu
38. 127136 2:07 - 2:11
    ludności tubylczej
    i na terenie rezerwatów.
39. 130711 2:11 - 2:14
    Amerykański ruch abstynencki
    odniósł pierwsze zwycięstwa

    ¶

40. 133742 2:14 - 2:16
    na szczeblu stanowym i lokalnym.
41. 135822 2:16 - 2:20
    Maine oraz kilka innych stanów
    zakazało sprzedaży i produkcji alkoholu
42. 140089 2:20 - 2:22
    w latach 50. XIX wieku.
43. 142109 2:22 - 2:26
    W roku 1919 XVIII poprawka
    do Konstytucji Stanów Zjednoczonych
44. 146109 2:26 - 2:29
    zakazała produkcji, sprzedaży i transportu
45. 149439 2:29 - 2:32
    wszelkich napojów alkoholowych.
46. 152249 2:32 - 2:36
    Rok później, jako ustawa Volsteada,
    poprawka weszła w życie.

    ¶

47. 155899 2:36 - 2:39
    Ponieważ ustawa nie zakazała
    konsumpcji własnej,
48. 159039 2:39 - 2:42
    bogaci skorzystali z szansy
    wykupienia zapasów
49. 162373 2:42 - 2:46
    pospiesznie wyprzedawanych
    przez restauracje i bary.
50. 166183 2:46 - 2:52
    Wraz z zamknięciem gorzelni, browarów
    i wytwórni win robotnicy tracili pracę.
51. 171614 2:52 - 2:56
    Tymczasem grupy przestępcze
    rzuciły się zaspokajać popyt na alkohol,
52. 176423 2:56 - 3:02
    zakładając dochodowy czarny rynek
    produkcji, przemytu i sprzedaży
53. 181532 3:02 - 3:03
    nielegalnego alkoholu.
54. 182982 3:03 - 3:06
    Często działali ramię w ramię
    ze skorumpowanymi policjantami
55. 186022 3:06 - 3:07
    i urzędnikami państwowymi.
56. 187412 3:07 - 3:12
    W 1928 roku zbombardowali nawet
    wybory prokuratora stanowego Illinois,
57. 192174 3:12 - 3:16
    aby poprzeć pewną frakcję polityczną.
58. 196347 3:16 - 3:20
    Dziesiątki tysięcy nielegalnych barów,
    tak zwanych "melin",

    ¶

59. 200381 3:20 - 3:22
    zaczęły serwować alkohol.
60. 202021 3:22 - 3:26
    Były tam zarówno obskurne piwnice
    jak i wyszukane dansingi.
61. 205861 3:26 - 3:30
    Wolno też było wytwarzać
    alkohol w domu na własne potrzeby
62. 209511 3:30 - 3:35
    lub legalnie nabyć na receptę,
    lub dla celów religijnych.
63. 214966 3:35 - 3:38
    Aby zapobiec konsumpcji
    alkoholu przemysłowego
64. 218080 3:38 - 3:42
    rząd wymógł na producentach dodanie
    do niego szkodliwych chemikaliów,
65. 222207 3:42 - 3:46
    co spowodowało tysiące
    zgonów z powodu zatrucia.
66. 226195 3:46 - 3:50
    Dokładnie nie wiadomo,
    ile alkoholu pito podczas prohibicji,

    ¶

67. 229885 3:50 - 3:53
    ponieważ pokątny alkohol nie podlegał
    regulacjom ani opodatkowaniu.
68. 233195 3:53 - 3:55
    Jednak pod koniec lat 1920.
69. 234878 3:55 - 3:59
    stało się jasne, że prohibicja
    nie poprawiła warunków socjalnych,
70. 238618 3:59 - 4:00
    jak obiecywała.
71. 239818 4:00 - 4:04
    Zamiast tego przyczyniła się do korupcji
    i przestępczości zorganizowanej,
72. 244022 4:04 - 4:07
    a miliony obywateli lekceważyły ją.
73. 246875 4:07 - 4:13
    Podczas nalotu na piwiarnię w Detroit
    szeryf, burmistrz i kongresmen
74. 252707 4:13 - 4:15
    trafili do aresztu za picie.
75. 254637 4:15 - 4:18
    Z nadejściem wielkiego kryzysu 1929 roku

    ¶

76. 257637 4:18 - 4:22
    rząd potrzebując wpływów podatkowych
    ze sprzedaży alkoholu uznał,
77. 261637 4:22 - 4:25
    że zniesienie prohibicji ożywi gospodarkę.
78. 265497 4:25 - 4:31
    W 1923 roku XXI poprawką
    Kongres uchylił poprawkę XVIII,
79. 270950 4:31 - 4:35
    nadal jedyną poprawkę,
    która została uchylona w całości.
80. 274760 4:35 - 4:36
    Uczestnicy ruchu na rzecz trzeźwości

    ¶

81. 276480 4:36 - 4:40
    w alkoholu upatrywali źródło
    problemów społecznych,
82. 280140 4:40 - 4:43
    ale rzeczywistość jest bardziej złożona.
83. 282630 4:43 - 4:45
    Choć całkowity zakaz okazał się fiaskiem,
84. 285220 4:45 - 4:50
    alkohol wciąż stanowi problem
    zdrowotny i społeczny.