Ulusalcılık ve küreselcilik arasında nasıl uzlaşma sağlanabilir?

Ne diye ulusalcılık ve küreselcilik, ülkemizi sevmek ve dünyamızı önemsemek arasında bir seçim yapmak zorundayız? Wanis Kabbaj, kendini ulusalcı veya küreselci olarak tanımlayan kişiler için ders niteliği taşıyabilecek bu konuşmasında ikili düşüncelerle nasıl mücadele edebileceğimizi anlatıyor ve hem ülkemizin, hem de dünyamızın mutlu vatandaşı olmanın yollarını gösteriyor.

Bundan iki hafta önce Twitter'da
"ulusalcı" kelimesini arattım.

Bayağı ilginç sonuçlarla karşılaştım,

"Gaza gelmiş ırkçı moron" gibi
laflardan tutun da

(Gülüşmeler)

"Aptal Beyaz Irk Üstünlükçüsü" ve

"Faşist Troller" gibi laflara kadar --

(Gülüşmeler)

"Orwelci, Hitlerci, Korkunç."

Daha sonra "küreselci" kelimesini arattım

ve karşıma "Sosyalizmden Cayanlar",
"İğrenç Kurumsal Propaganda",

"Seçkinci Para Babaları"

"Acımasız Kozmopolit Fareler"

gibi sonuçlar çıktı.

(Gülüşmeler)

Bu laflar, sosyal medyadayken bile
kulağa çok acımasız geliyorlar.

Ama bu laflar, çağımızın
en temel sorularından birini

yansıtıyorlar:

Gelecek hangisinde yatıyor:
Ulusalcılık mı, küreselcilik mi?

Bu soru büyük önem verdiğimiz

kültürel kimliğimizi,

refahımızı,

siyasi yapımızı,

gezegenimizin hâli de dâhil olmak
üzere her şeyimizi etkiliyor.

Şimdi bir tarafta ulusalcılık var.

Collins sözlüğü bu terimi
"kendi ulusuna bağlılık" diye tanımlıyor

ama "ulusal çıkarları,
uluslararası meselelerden

üstün tutan ilke" diye de bir tanım var.

Ulusalcılara göre modern toplumlar
ulusal temeller üstüne kuruldu

ve ortak bir toprağa, tarihe, kültüre
sahibiz ve birbirimizi kolluyoruz.

Ulusalcılara göre kaosa bürünmüş
bu büyük dünyada,

sosyal istikrarı sağlamanın tek yolu
ulusalcılıktan geçiyor.

Ama alarma geçmiş
küreselciler bize diyor ki:

Benmerkezci ulusalcılık
kötü sonuçlar doğurabilir.

Bu senaryoyu 20. yüzyılın
faşizminde yaşamıştık:

Kanlı savaşlar, milyonlarca kişinin ölümü,
ölçülemeyen bir yıkım.

Bir de küreselcilik var.

Oxford Yaşayan Sözlük bunu
şöyle tanımlıyor:

"ekonomik ve dış politikaların
küresel temellere göre

uygulanması veya planlanması".

Ulusalcılara göre küreselcilik
atalarımızın kurmak için onlarca yıl

uğraştıkları şeyleri yıkıyor.

Bir nevi askerlerimizin
mezarına tükürmeye benziyor.

Yaptığımız şeyler ulusal
egemenliğimizi yok ediyor,

bizi dış tehditlere karşı
savunmasız bırakıyor.

Ama küreselcilere göre
nükleer büyüme,

küresel mülteci sorunu, iklim değişikliği

veya terörizm

ve hatta olası bir insanüstü
yapay zekânın sonuçları gibi

büyük ulusüstü sorunlarla başa
çıkabilmek için

küresel bir yönetim sağlamak gerekiyor.

Bu da bizi çıkmaza sokuyor

ve karşımıza şu soru çıkıyor:

Ulusalcılık mı, küreselcilik mi?

Dört farklı kıtada yaşadım

ve bu soru her daim ilgimi çekti.

Ama Batı ülkelerindeki ulusalcı
partilerin, 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana

ilk kez bu kadar yüksek
oy aldıklarını görünce,

bu soruya daha farklı bakmaya başladım.

Bu artık bir teori olmaktan çıkmıştı.

Yani bu gibi siyasi partilerin
savundukları fikirler, eninde sonunda

Kuzey Afrikalı olduğum için
Fransa vatandaşlığından atılmama

veya belki de

çoğunluğun Müslüman olduğu
bir ülkeden geldiğim için

bir daha ABD'ye dönemememe
sebep olabilir.

Demokratik bir ülkede yaşıyor

ve yasalara uyuyorsanız;
hükûmetinizin sizi

her zaman koruyacağını düşünürsünüz.

Ama ben iyi bir vatandaş olmama rağmen

ulusal popülizmdeki artış yüzünden artık

elimde olmayan sebepler yüzünden, kendi
hükûmetimin bana zarar verebileceği

düşüncesiyle yüzleşmek zorundayım.

Bu da oldukça rahatsız edici.

Tüm bunlar, bu soruyu

tekrar ve tekrar düşünmeme yol açtı.

Ve ne kadar çok kafa yorarsam

bu soruyu o kadar daha fazla
sorgulamaya başlıyorum.

Niye ulusalcılık ve küreselcilik,
ülkeni sevmek ve dünyanı korumak

gibi seçenekler arasında bir tercih
yapmak zorundayız?

Gerçekten hiç lüzumu yok.

Ailemiz ve ülkemiz veya
bölge, din, ülke olguları

arasında bir seçim yapmamıza
gerek yok.

Zaten birden fazla sosyal kimliğimiz var
ve hâlimiz böyle iyi.

Niye ülke ile dünya arasında
seçim yapalım ki?

Peki ya bu saçma seçimi yapmayıp
bu tehlikeli sonuçlar doğurabilecek

ikili düşünce metoduyla mücadele etseydik?

Salondaki küreselcilere

şu soruyu sormak istiyorum:

"Ulusalcı" dediğim zaman kafanızda
ne canlanıyor?

Bunun gibi bir şey mi?

İnanın ben de öyle düşünüyorum.

Ama bilmenizi isterim ki pek çok kişi
ulusalcı denildiği zaman

bu tarz bir şey düşünüyor.

Ya da böyle.

Hani şöyle karmaşık bir Olimpiyat yarışı

izlerken bir şey hissedersiniz ya --

(Gülüşmeler)

Durun --

ve sizin ülkenizin renklerini taşıyan
bilmediğiniz bir atlet gördüğünüzde

heyecanlanırsınız.

Kalp hızınız artar,

stres yaparsınız

ve TV'nin karşısına dikilip

o atlet için tezahürat
yapmaya başlarsınız.

İşte ulusalcılık bu;

insanlarla bir arada olmanın

ve büyük bir ulusa ait olmanın
verdiği mutluluk.

Peki bunun neresi yanlış?

Küreselciler, ulusalcılık denilince
19. yüzyılda kalan

ve artık mazide kalacak bir şey
olarak düşünebilirler.

Kusura bakmasınlar ama
işin aslı öyle değil.

Dünya Değerleri Anketi, 60 farklı ülkeden
yaklaşık 90 bin kişinin katıldığı

bir ankette insanlara

kendi ülkelerinden ne kadar
gurur duyduklarını sorunca

katılımcıların %88,5'i "çok" ya da
"oldukça" cevabını verdi.

Yüzde 88,5.

Ulusalcılık yakın zamanda
ortadan kalkmayacak.

Öylesine güçlü bir duygu ki,
farklı bir araştırmaya göre

kişisel mutluluğun göstergelerinden biri.

Gariptir ama kendi ulusunuza
duyduğunuz sevgi,

kişisel mutluluğunuzu etkileme konusunda
aldığınız maaştan

veya işinizin ya da sağlığınızın

iyi olmasından daha etkili.

Yani madem ki ulusalcılık
insanları mutlu ediyor,

neden bu mutluluk insanların
elinden alınsın?

Küreselci dostlarım,
eğer siz de benim gibiyseniz

insancıl gerekçelerle küreselciliğe
ılımlı olabilirsiniz.

1945'ten beri küreselcilik sayesinde
atılan adımlar sizi mutlu ediyor olabilir.

Ayrıca dünyanın büyük bir kısmı eşi
benzeri görülmemiş bir barış döneminde;

dünya genelindeki aşırı yoksulluk oranları
düşmeye devam ediyor

ve çoğu Asya'da olmak üzere toplam
iki milyardan fazla insan

yaşam standartı konusunda ciddi
artış yaşamış durumda.

Ama araştırmalara göre küreselciliğin de
kendince zararları var.

Ve yirmi, bazı araştırmalara göre otuz
yıldan uzun süredir

yıllık gelirinde doğru düzgün
bir artış görmeyen

Batı'daki yüz milyonlarca
orta sınıf vatandaş,

bu zararların cefasını çekiyor.

Bu gerçeği görmezden gelemeyiz.

Ulusalcılıkla mücadele etmek yerine

bir araya gelip küreselciliğin bu tip
zararları ile mücadele etmeye çalışsak

çok daha verimli sonuç alırdık.

Şimdi de salondaki ulusalcılara gelelim.

Size bazı sert laflar hazırladım.

(Gülüşmeler)

"Küreselci" dediğim zaman
aklınıza ne geliyor?

Kraldan çok kralcılar?

(Gülüşmeler)

Ya da belki Wall Street'teki
kalpsiz tipler?

Belki de benim gibi farklı
etnik kökenlere sahip,

büyük, kozmopolit bir şehirde
yaşayan tipler?

Demin Dünya Değerleri Anketi'nden
bahsetmiştim ya,

işte o ankette bir de şöyle bir
sonuç çıktı:

Katılımcıların yüzde 71'i, kendilerini

"Dünya vatandaşı" olarak görüyor.

Bu da şu demek:

Çoğumuz hem ülkemizi seviyoruz,
hem de kendimizi Dünya vatandaşı

olarak görüyoruz.

Durun daha bitmedi.

Kendini Dünya vatandaşı olarak görenler,
kendini böyle görmeyenlere göre

ülkelerinden daha memnun durumdalar.

Şunu netleştirelim: Küreselci olmak,
vatan hainliği demek değil.

Yalnızca kendi ülkenizden olmayanlara da
millî sınırların dışına çıkarak

sosyal empatiyle
yaklaştığınızın bir göstergesi.

Ben kendi içimdeki
ulusalcı düşüncelere daldığım zaman

küresel dünya ile ulusal kimlik

çatışması yaşıyorum:

Bizi özel ve farklı kılan ve
bizi bir arada tutan şeyleri

tam olarak nasıl

muhafaza edeceğiz?

Bu konu hakkında kafa yorunca epey
ilginç bir şeyi fark ettim.

Kendi ulusal kimliğimizin
parçası olarak gördüğümüz pek çok şey

aslında bize dışarıdan ithal geliyor.

Günlük hayatta kullandığımız
harfleri düşünün.

Bilmem farkında mısınız ama

kullandığımız Latin yazıları,
Latin alfabesinin kökeni

binlerce yıl öncesine,
Nil Nehri yakınlarına

dayanıyor.

Her şey burada gördüğünüz ineğe
benzer bir ineğin

zarifçe bir hiyeroglife
aktarılmasıyla başladı.

Daha sonra Sina'da yaşayan bir Sami,
bu hiyeroglifi

Alef harfine uyarladı.

Fenikeliler, Alef harfini Yunanistan'a
götürdüler ve bu harf orada

zamanla A harfine dönüşen

'Alfa' hâlini aldı.

Böylece Mısır'daki bir inek,
bize A harfini vermiş oldu.

(Gülüşmeler)

Mısır'daki bir ev de sırayla
bet, beta, B hâllerini aldı.

Yine Mısır'daki bir balık sırayla
dalet, delta ve D harflerini oluşturdu.

En temel harflerimiz aslında
Mısır'daki bir inekten

evden ve balıktan geliyor.

(Gülüşmeler)

Bunun gibi çok fazla örnek var.

Birleşik Krallık ve monarşisine
bir bakalım:

Kraliçe 2. Elizabeth?

Alman kökenli.

Kraliyet armasındaki sözler?

Hepsi Fransızca'dan gelme ve tek bir
İngilizce kelime yok.

Fransa'ya ve Eyfel Kulesi'ne bakalım.

Nereden esinlendiler?

Amerika Birleşik Devletleri--

Las Vegas'ı kast etmiyorum.

19. yüzyıl New York'undan bahsediyorum

(Gülüşmeler)

Bu, 19. yüzyılın ortalarında New York'taki
en uzun binaydı.

Sizde bir şeyler çağrıştırdı mı?

Çin'in Çin Seddi arkasında kendi
kendine gelişen

bir medeniyet olduğunu zannedebilirsiniz.

Bir kez daha düşünün.

Çin'in resmî ideolojisi?

Almanya'da ortaya çıkan Marksizm.

Çin'in en büyük dinlerinden biri?

Hindistan'dan ithal giden Budizm.

Hindistan'ın en yaygın eğlencesi?

Kriket.

Ashis Nandy'nin çok sevdiğim bir
sözü var:

"Kriket, kazara İngilizler'in bulduğu bir
Hint oyunudur."

(Gülüşmeler)

Tüm bu örnekler, ulusal gelenek
diye beni benimseyip sevdiğimiz şeylerin

aslında küresel akımlarla
aktarıldığını gösteriyor.

Tekil semboller haricinde, küreselcilik
olmasa var olamayacak

genel ulusal gelenekler dahi var.

Dünya genelinde sevilen ulusal
gelenek denince aklıma

İtalyan mutfağı geldi.

Arkadaşlar eğer yolunuz bir gün

sadece Roma tariflerine göre
yemek yapan

geleneksel bir İtalyan restoranına düşerse

benden size tavsiye; girmeyin.

(Gülüşmeler)

Çok ağır hayal kırıklığı yaşarsınız.

Spagetti desen yok, makarna desen yok --

ki zaten bunlar 8. yüzyılda Arap
kontrolünde olan

Sicilya'da bulunmuşlardı.

Ne muhteşem espresso var,
ne de 17. yüzyılda

Yemen üzerinden Habeşistan'dan
gelmiş kremalı cappucino var.

Tabii Yeni Dünya'daki domatesler
henüz bulunmamışken

muhteşem bir pizza Napoliten
yapmak da mümkün olmuyor.

Size daha çok yulaf lapası,

başlıca lahana olmak üzere
biraz sebze, biraz peynir,

bir de eğer şanslıysanız

o dönemlerin en cazip lezzeti olan

şişman fındık faresi servis ederler.

(Gülüşmeler)

Neyse ki bu fanatik muhafazakârlar
bu gelenekleri korumamışlar.

Bu açık süreç kâşifler, tüccarlar,

sokak satıcıları ve yenilikçi
aşçılar sayesinde gelişti.

Küreselcilik, pek çok açıdan bakıldığında
ulusal gelenekleri sorgulayıp,

yeniden yaratılıp tekrar yorumlanarak
yeni çeşitleri almak, canlı kalmak

ve zamanın şartlarına uymak
için bir fırsat doğuruyor.

O yüzden şunu unutmayın:

Biz ulusalcıların çoğu aslında küreselci;

biz küreselcilerin çoğu ise ulusalcıyız.

Sevdiğimiz ulusal geleneklerimizin
büyük bir kısmı

kendi sınırlarımızın dışından
bize aktarıldı.

Ve kendi ulusal sınırlarımızın
dışına çıkıyoruz,

çünkü diğerlerinin ulusal geleneklerini
öğrenmek istiyoruz.

Dolayısıyla asıl soru,

'ulusalcılık mı küreselcilik mi?' değil.

Asıl soru: Bu iki şeyi nasıl geliştiririz?

Karmaşık dünyamızın karmaşık
sorularından olan bu soruya

yaratıcı bir cevap bulmak gerekiyor.

Peki siz ne bekliyorsunuz?

Teşekkürler.

(Alkış)