Return to Video

Virüsler nasıl hayvanlardan insanlara geçer? - Ben Longdon

  • 0:08 - 0:11
    2017'de Maryland'deki köy panayırında,
  • 0:11 - 0:14
    domuzlar pek de iyi gözükmüyordu.
  • 0:14 - 0:17
    Çiftçiler yaban domuzlarının
    gözleri kızarık, burun akıntılı
  • 0:17 - 0:19
    ve ateşlenmiş olduğunu bildirdi.
  • 0:19 - 0:22
    Fakat panayır görevlileri
    domuzlar için endişelenirken
  • 0:22 - 0:28
    Maryland sağlık dairesi panayıra giden
    bir grup hasta insan için endişeleniyordu.
  • 0:28 - 0:32
    Kimi domuzları sevmişti,
    kimiyse ahırların etrafında dolaşmıştı
  • 0:32 - 0:38
    ama kısa sürede bunların 40'ına
    domuz gribi teşhisi konuldu.
  • 0:38 - 0:41
    Çoğunlukla, hasta hayvanlardan
    insanlara hastalık bulaşmaz
  • 0:41 - 0:45
    fakat bulaştığında
    bu çapraz-tür enfeksiyonları
  • 0:45 - 0:47
    veya virüslü konak değiştirmelerinin
  • 0:47 - 0:50
    ölümcül salgın hastalık
    oluşturma riskleri vardır.
  • 0:50 - 0:54
    Öyleyse, bir türe ait patojenler
    nasıl başka bir türe bulaşabilir
  • 0:54 - 0:58
    ve konak değiştirmelerini
    bu kadar tehlikeli yapan şey nedir?
  • 0:58 - 1:03
    Virüsler her canlı türünü etkileyen
    organik bir parazit türüdür.
  • 1:03 - 1:07
    Yaşamak ve çoğalmak için
    üç aşamadan geçmeleri gerekir:
  • 1:07 - 1:11
    Uygun bir konakla temas,
    bulaşma ve çoğalma,
  • 1:11 - 1:15
    ve diğer canlılara yayılma.
  • 1:15 - 1:18
    Örnek olarak insan gribine bakalım.
  • 1:18 - 1:21
    Öncelikle, virüs
    solunum sisteminden girerek
  • 1:21 - 1:24
    yeni bir konakla temasa geçer.
  • 1:24 - 1:27
    Bu pek de zor değildir
    fakat bu yeni vücutta hayatta kalmak için
  • 1:27 - 1:32
    virüsün, bağışıklık sistemi tarafından
    yakalanıp yok edilmeden önce
  • 1:32 - 1:34
    başarılı bir enfeksiyon
    oluşturması gerekir.
  • 1:34 - 1:36
    Bunu başarmak için
  • 1:36 - 1:40
    virüsler konak seçtikleri türlere özel
    ilişkiler geliştirmişlerdir.
  • 1:40 - 1:43
    İnsan gribi virüsleri,
    insan solunum hücrelerindeki
  • 1:43 - 1:49
    eşleştirme reseptörlerine bağlanmaya
    uyumlu proteinlerle kaplıdır.
  • 1:49 - 1:54
    Bir kere hücreye girince virüs,
    konak hücrenin üreme sistemini gaspetmek
  • 1:54 - 1:59
    ve kendi genetik maddesini kopyalamak
    için diğer uyarlanımları sağlar.
  • 1:59 - 2:04
    Artık virüsün yeterli seviyede çoğalması
    ve daha fazla hücreye bulaşmasına
  • 2:04 - 2:08
    yetecek süre içinde konak
    bağışıklık sisteminden kaçınması gerekir.
  • 2:08 - 2:12
    Bu noktada, grip bir sonraki kurbanına
  • 2:12 - 2:16
    enfeksiyonlu vücut sıvısıyla olan
    herhangi bir temasla geçebilir.
  • 2:16 - 2:21
    Bununla birlikte, en basit bir hapşırık
    virüsün ev hayvanları, bitkiler
  • 2:21 - 2:23
    ve hatta öğle yemeğinizle
    temasına sebep olabilir.
  • 2:23 - 2:29
    Virüsler sürekli yeni türlerle karşılaşır
    ve onlara bulaşmaya çalışır.
  • 2:29 - 2:31
    Bu, çoğu kez başarısızlıkla sonuçlanır.
  • 2:31 - 2:37
    Çoğu vakada iki konak arasındaki
    genetik benzeşmezlikler çok fazladır.
  • 2:37 - 2:39
    İnsanlara bulaşmaya
    adapte olan bir virüs için
  • 2:39 - 2:43
    bir marul hücresi yabancı
    ve yaşanamaz bir bölgedir.
  • 2:43 - 2:48
    Fakat çevrede yeni konaklarla
    karşılaşma potansiyeline sahip
  • 2:48 - 2:51
    çok fazla virüs dolaşmakta.
  • 2:51 - 2:55
    Bu virüsler hızla milyonlarca
    çoğalabildikleri için
  • 2:55 - 2:58
    yine hızla rastlantısal
    mutasyon oluşturabilirler.
  • 2:58 - 3:02
    Çoğu mutasyonun bir etkisi
    hatta kanıtlanmış bir zararı yoktur
  • 3:02 - 3:08
    fakat küçük bir oran yeni türlere daha iyi
    bulaşacak patojene olanak sağlayabilir.
  • 3:08 - 3:13
    Bu yıkıcı genetik piyangoyu
    kazanmanın şansı zamanla
  • 3:13 - 3:18
    veya yeni türlerin virüsün konak olduğu
    türle yakından ilişkili olmasıyla artar.
  • 3:18 - 3:20
    Başka bir memeliye
    adapte olmuş bir virüs için
  • 3:20 - 3:24
    bir insana bulaşmak yalnızca
    birkaç şanslı mutasyona bakar.
  • 3:24 - 3:29
    Bizim en yakın genetik akrabalarımızdan
    şempanzeye adapte olmuş bir virüsün
  • 3:29 - 3:33
    herhangi bir değişime bile
    ihtiyacı olmayabilir.
  • 3:33 - 3:35
    Ama konak değiştirmesinin başarılı olması
  • 3:35 - 3:38
    zaman ve genetik
    benzerlikten fazlasını gerektirir.
  • 3:38 - 3:42
    Bazı virüsler yeni konak hücrelerine
    kolayca bulaşabilecek bir yapıya sahiptir
  • 3:42 - 3:46
    fakat bağışıklık sisteminden kaçamazlar.
  • 3:46 - 3:50
    Diğerleri ise yeni konaklara
    yayılmakta zorluk yaşayabilir.
  • 3:50 - 3:53
    Örneğin, konak kanını
    bulaşıcı hale getirebilirler
  • 3:53 - 3:55
    fakat tükürüklerini getiremezler.
  • 3:55 - 3:59
    Yine de konak değiştirmesi
    yayılma aşamasına geldiğinde
  • 3:59 - 4:01
    virüs çok daha tehlikeli bir hal alır.
  • 4:01 - 4:04
    Artık iki konak arasında çoğalan patojen
  • 4:04 - 4:09
    daha başarılı bir virüse
    dönüşmek için iki katı şansa sahiptir
  • 4:09 - 4:14
    ve her yeni konak tam gelişmiş
    bir salgının ihtimalini arttırır.
  • 4:14 - 4:18
    Virologlar grip gibi virüslerin
    konak değiştirmesine sebep olabilecek
  • 4:18 - 4:21
    mutasyonları sürekli olarak inceliyorlar.
  • 4:21 - 4:26
    Fakat gelecek potansiyel salgınını
    tahmin etmek oldukça büyük bir zorluk.
  • 4:26 - 4:31
    Bizim sadece ortaya çıkarmaya başladığımız
    büyük bir virüs çeşitliliği bulunmakta.
  • 4:31 - 4:35
    Araştırmacılar bu patojenlerin
    biyolojisini yorulmadan inceliyor
  • 4:35 - 4:39
    ve yeni salgınları çabucak tanımlayabilmek
    için popülasyonları takip ediyorlar.
  • 4:39 - 4:42
    Böylece bu ölümcül hastalıkları durduracak
  • 4:42 - 4:45
    aşılar ve önlem
    protokolleri geliştirebilirler.
Title:
Virüsler nasıl hayvanlardan insanlara geçer? - Ben Longdon
Speaker:
Ben Longdon
Description:

Dersin tamamını görmek için: https://ed.ted.com/lessons/how-do-viruses-jump-from-animals-to-humans-ben-longdon

2017'de Maryland'deki köy panayırında çiftçiler yaban domuzlarının gözleri kızarık, burun akıntılı ve ateşlenmiş olduğunu bildirdi. Fakat çiftçiler domuzlar için endişelenirken, sağlık dairesi panayıra giden bir takım hasta insan için endişeleniyordu. Kısa sürede bunların 40'ına domuz gribi teşhisi konuldu. Bir türe ait patojenler nasıl başka bir türe bulaşabilir ve bunu bu kadar tehlikeli yapan şey nedir? Ben Longdon açıklıyor.

Ders, Ben Longdon. Yöneten, Cabong Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:47

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.