Return to Video

چۆن ڤایرۆسەکان لە ئاژەڵەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤەکان؟- بێن لۆنگدن

  • 0:08 - 0:11
    لە پێشانگایەکی وڵاتی
    مەریلەندا لە ساڵی ٢٠١٧،
  • 0:11 - 0:14
    نرخی بەرازەکان زۆر باش نەبوو.
  • 0:14 - 0:18
    جووتیارەکان دەربارەی تا و وسوربوونەوەی
    چاوی بەرازەکان و ئاوهاتن لە لوتیان
  • 0:19 - 0:22
    ڕاپۆرتیان پێشکەش کرد.
    بەرپرسان نیگەرانی ئەم کێشەیە بوون،
  • 0:22 - 0:28
    بەشی تەندروستی مەریلەند چاودێری
    گروپێک نەخۆشی دەکرد.
  • 0:28 - 0:32
    هەندێکیان بێچووە بەرازیان هەبوو
    و هەندێکیان لە نزیک کێڵگەکان بوون؛
  • 0:32 - 0:38
    بەڵام زوو،٤٠ لەو کەسانەی چاودێریان دەکرد
    نیشانەکانی ئەنفلۆزای بەرازیان لێ دەرکەوت.
  • 0:38 - 0:41
    لە زۆربەی کاتەکان، ئاژەڵە نەخۆشەکان
    مرۆڤەکان تووش ناکەن.
  • 0:41 - 0:45
    بەڵام کە مرۆڤ تووش دەکەن، ئەو دیاریدانەت
    دەبێت،
  • 0:45 - 0:47
    یان بازدانی ڤایرۆسی خانەخوێ،
  • 0:47 - 0:50
    دەشێ پەتایەکی کوشندە بەرهەم بهێنێت.
  • 0:50 - 0:54
    هەروەها چۆن دەتوانێت ببێتە هۆکاری
    تووشبوون لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر،
  • 0:54 - 0:58
    و چ شتێکی خانەخوێی
    بازدان زۆر مەترسیدارە؟
  • 0:58 - 1:03
    ڤایرۆسەکان جۆرێکی مشەخۆری ئەندامین
    تووشی هەموو زیندەوەرێک دەبن.
  • 1:03 - 1:07
    بۆ زاڵبوون و زیادبوونیان، ئەوان
    پێویستە بەسێ قۆناغ تێبەڕبن:
  • 1:07 - 1:11
    پەیوەندی کردن بە خانەخوێیەکی لاواز،
    تووشکردنی و لەبەرگرتنەوەی،
  • 1:11 - 1:15
    و گواستنەوەی بۆ خانەیەکی تر.
  • 1:15 - 1:18
    بۆ نموونە، سەیری ئەنفلۆزای مرۆڤ بکە.
  • 1:18 - 1:21
    یەکەمجار، ڤایرۆسی ئەنفلۆنزاکە بەرەو
    ڕووی خانەخوێیەکی نوێ دەبێتەوە
  • 1:21 - 1:24
    و لەڕێگەی بۆڕی هەناسەیان دەگوازرێتەوە.
  • 1:24 - 1:27
    ئەوە زۆر قورس نیە، بەڵام بۆ مانەوە
    لە جەستە نوێیەکە،
  • 1:27 - 1:31
    ڤایرۆسەکە پێویستە خێرا تووشی بکات
  • 1:31 - 1:34
    پێش ئەوەی بگیرێت و تێکبشکێنرێت
    لەلایەن وەڵامدانەوەیەکی سیستەمی بەرگری.
  • 1:34 - 1:36
    بۆ تەواو کردنی ئەو کارە،
  • 1:36 - 1:40
    ڤایرۆسەکان بە کارلێکێکی دیاری کراو
    گەشەیان کردووە لەگەڵ جۆری خانەخوێکانیان.
  • 1:40 - 1:43
    ڤایرۆسی ئەنفلۆنزای مرۆڤ
    بە پڕۆتین داپۆشراوە خۆی
  • 1:43 - 1:49
    دەگونجێنێ بۆ بەستنەوەی لەگەڵ هەستەئەندام
    لەسەر خانەکانی هەناسەدانی مرۆڤ.
  • 1:49 - 1:54
    یەکەمجار لەناو خانەیەک، ڤایرۆسەکە
    خۆگونجاندنێک زیاد دەکات
  • 1:54 - 1:56
    بۆ دەست بەسەرداگرتنی بەرگری
    خانەخوێیەکە
  • 1:56 - 1:59
    و گۆڕینی بۆماوە بابەتەکەی.
  • 1:59 - 2:04
    ڤایرۆسەکە تەنها پێویستی بەخۆشاردنەوەیە
    یان خۆلادان لە سیستەمی بەرگری
  • 2:04 - 2:08
    دابەشبوونی تەواو بۆ ئاستێکی بەشکردوو
    تووشکردنی خانەی زیاتر.
  • 2:08 - 2:12
    لەم خاڵەدا، ئەنفلۆزاکە لەوانەیە توشتبێت بە
    قوربانیەکی داهاتوو
  • 2:12 - 2:16
    بەهۆی هەر گواستنەوەیەکی شلەی تووشبووی
    جەستەت.
  • 2:16 - 2:21
    هەرچەندە، ئەوە پەسیوێکی سادەی ڤایرۆسەکەیە
    بۆ پەیوەندی کردن لەگەڵ گیانەوەرە ماڵیەکان،
  • 2:21 - 2:23
    ڕووەکەکان، یان نانی نیوەڕۆت.
  • 2:23 - 2:29
    ڤایرۆسەکان هەمیشە بە شێوەیەکی نوێ خۆیان
    دەگۆڕن لە هەوڵدان بۆ ئەوەی تووشیان بکەن.
  • 2:29 - 2:31
    زۆر ناخایەنێت، کۆتایەکەی شکست دێنێت.
  • 2:31 - 2:37
    زۆربەی کات، بۆماوەیەکە چوونیەک نیە لە
    نێوان دووخانە خوێیەکەدا زۆر گەورەیە.
  • 2:37 - 2:39
    بۆ گونجاندنی ڤایرۆسێک بۆ تووشکردنی مرۆڤ،
  • 2:39 - 2:43
    خانەیەکی خاس ببێتە بێگانەیەک و
    دیمەنێکی سروشتی نەخوازراو.
  • 2:43 - 2:48
    بەڵام ژمارەیەکی یەکجار زۆر
    ڤایرۆسی بڵاو لە ژینگەدا ھەیە،
  • 2:48 - 2:51
    لەگەڵ هەمووی دەشێت خانەخوێیەکی نوێ ببینێت.
  • 2:51 - 2:55
    و لەبەرئەوەی ڤایرۆسەکان بەخێرای
    زیاد دەکەن دەبن بە ملیۆنەها،
  • 2:55 - 2:58
    ئەوان بەخێرای دەتوانن بۆماوەیان بگۆڕن
    بەهەڕەمەکی گەشە بکەن.
  • 2:58 - 3:02
    زۆربەی گۆڕینی بۆماوەی کاریگەری نیە، یان
    هەرچەندە ئازار دەگەیەنێت؛
  • 3:02 - 3:08
    بەڵام ڕێژەیەکی بچووک ڕەنگە بتوانێت ببێتە
    هۆی گواستنەوەی جۆرێکی نەخۆشی نوێی باشتر.
  • 3:08 - 3:13
    چانسی بردنەوەی بۆماوەی ئەو وێرانکردنە
    هەمیشە زیاد دەکات،
  • 3:13 - 3:18
    یان ئەگەر جۆرێکی نوێ نزیک بێت بە
    پەیوەندیکردن بە خانەخوێی ئاسای ڤایرۆسەکە.
  • 3:18 - 3:20
    بۆ گواستەوەی ڤایرۆسێک بۆ گیانلەبەرێکی تر،
  • 3:20 - 3:24
    تووشبوونی مرۆڤ ڕەنگە تەنها گۆڕینی بۆماوەی
    کەم بێت.
  • 3:24 - 3:27
    و گواستەوەی ڤایرۆسێک بۆ مەیمونی شمپانزی،
  • 3:27 - 3:33
    یەکێکە لە نزیکترین بۆماوەی لە ئێمە،
    ڕەنگە پێویستی بە گۆڕینێکی کەم بێت.
  • 3:33 - 3:36
    کاتی زیاتری دەوێت بۆماوەی هاوشێوە
  • 3:36 - 3:38
    بۆ بازدانی خانەخوێ بەسەرکەوتووی.
  • 3:38 - 3:42
    هەندێک ڤایرۆس بە ئاسانی خانەی خانەخوێک
    تووش دەکات،
  • 3:42 - 3:46
    بەڵام دواتر بێتوانا دەبێت بۆ ڕزگاربوونی
    لە وەڵامدانەوەیەکی سیستەمی بەرگری.
  • 3:46 - 3:50
    ئەوانی تر ڕەنگە کاتێکی زەحمەتیان بوێت
    بۆبڵاوبوونەوە لە خانەخوێیەکی نوێ.
  • 3:50 - 3:53
    بۆ نموونە، ئەوان لە خانەخوێیەکی
    خوێن ڕەنگە تەشەنە بکەن،
  • 3:53 - 3:55
    بەڵام نەک لە لیکیان.
  • 3:55 - 3:59
    هەرچەندە، یەکەمجار پازدانی خانەخوێیەک کە
    دەگاتە قۆناغی یەکەمی تووشبوون،
  • 3:59 - 4:01
    ڤایرۆسەکە زیاتر مەترسیدارتر دەبێت.
  • 4:01 - 4:04
    ئێستا دوو خانەخوێی هەڵگرتووە،
  • 4:04 - 4:09
    ڤایرۆسەکە چانسی دوو گۆڕانی بۆماوەی هەیە
    بۆ ڤایرۆسێکی سەرکەتووی زیاتر.
  • 4:09 - 4:14
    و هەر خانەخوێیەکی نوێ توانای زۆر دەبێت بۆ
    گەشەی تەواوی نەخۆشیەکە.
  • 4:14 - 4:17
    ڤارۆسناسان هەمیشە بەدوای دۆزینەوەی
    گۆڕینی بۆماوەین
  • 4:17 - 4:21
    کە ڤارۆسەکان دروستی دەکەن وەکو ئەنفلۆنزا
    زیاتر بازدانی ڕوودەدات.
  • 4:21 - 4:26
    هەرچەندە، پێشبینی دەکرێت توانای نەخۆشی
    داهاتوو بەرەنگاربوونەوەیەکی سەرەکییە.
  • 4:26 - 4:31
    ژمارەیەکی هەمەجۆری ڤایرۆسەکان کە ئێمە
    تەنها دەست دەکەین بە ئاشکراکردنیان.
  • 4:31 - 4:35
    توێژەرەوەکان ماندوونەناسانە توێژینەوەی
    زیندەوەرزانین بۆ ئەو ڤایرۆسانە دەکەن.
  • 4:35 - 4:39
    و بە چاودێریکردنی دانیشتوان بەخێرای بۆ
    دیاریکردنی ئاستی هەڵچوونی نوێی ڤیرۆسەکە،
  • 4:39 - 4:43
    ئەوان دەتوانن گەشە بە ڤاکسینەکان بکەن و
    جێبەجێکردنی پرۆتۆکۆڵەکان بۆ وەستاندنی
  • 4:43 - 4:45
    ئەو نەخۆشیە کوشندانە.
Title:
چۆن ڤایرۆسەکان لە ئاژەڵەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤەکان؟- بێن لۆنگدن
Speaker:
بێن لۆنگدن
Description:

بۆ بنینی تەواوی ڤیدۆکە: https://ed.ted.com/lessons/how-do-viruses-jump-from-animals-to-humans-ben-longdon
لە پێشانگایەکی وڵاتی مەریلاند لە ساڵی ٢٠١٧، جووتیارەکان ڕاپۆرتێکیان پێشکەشکرد دەربارەی تای بەرازەکان لەگەڵ سووربوونی چاویان وئاولێهاتن لە لووتیان. لەهەمان کاتدا جوتیارەکان نیگەران بوون دەربارەی بەرازەکان، بەشی تەندروستی چاودێری گروپێکی نەخۆشیان کرد بە یەکسانی ، ٤٠ لەو چاودێریکەرانە
دیاری کران بە تووشبوون بە ئەنفلۆنزای بەراز. چۆن ڤایرۆسەکان لە تووشبووەکەوە دەگوازرێتەوە بۆ یەکێکی تر،و چ شتێکی ئەو بازدانە زۆر مەترسیدارە؟ بێن لۆنگدن ڕوونی دەکاتەوە بۆمان.
وانەکە لەلایان بێن لۆنگدن ، دەرهێنانی لەلایان ستۆدیۆی کابۆنگ.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:47

Kurdish (Central) subtitles

Revisions