आपण मातांसाठीच्या आरोग्यसेवेत काय सुधारणा करू शकतो?-गर्भधारणेपूर्वी,गर्भावस्थेत व नंतर

धक्कादायक पण सत्य: युनायटेड स्टेटस् मधील नवमातांच्या मृत्यूचा दर इतर विकसित देशांपेक्षा खूप जास्त आहे आणि त्यापैकी 60टक्के टाळता येण्याजोगे आहेत. चिकित्सक एलिझाबेथ हॉवेल स्पष्टता व निकडीने मातामृत्यूची कारणे विशद करतात आणि रूग्णालये व डॉक्टरांना स्त्रियांचा गर्भधारणा,गर्भावस्था व प्रसुतीनंतरचा काळ सुरक्षित करण्याचे मार्ग सांगतात.

मी लिफ्ट मधून बाहेर पडले
तेव्हा खूप गोंधळ सुरू होता.

मी निवासी डॉक्टर म्हणून कामावर परतत होते.

प्रसूती विभागाचे काम पाहण्यासाठी

मला फक्त डॉक्टर व परिचारिकांचे
झुंडच दिसत होते.

प्रसूतीगृहातील महिला रूग्णाभोवती
घुटमळताना,

सगळे हताशपणे त्या महिलेचा
जीव वाचवण्याचा प्रयत्न करत होते.

ती महिला रूग्ण शाँकमध्ये होती.

मी येण्याच्या काही तास आधी
तिने एका निरोगी मुलाला जन्म दिला होता.

अचानक तिची तब्येत ढासळली
,ती प्रतिसाद देत नव्हती.

तिला प्रचंड रक्तस्त्राव झाला होता.

मी खोलीत जाईपर्यंत,

तिथे अनेक डॉक्टर व परिचारिका आले होते
व ती रूग्ण अचेतन झाली होती.

पुनरूज्जीवन चमूने
तिला वाचवण्यासाठी प्रयत्न केले,

पण प्रत्येकाने अथक प्रयत्न करूनही,

ती दगावली.

त्या दिवसाबद्दल मला लक्षात राहिलेली
गोष्ट म्हणजे त्या वडिलांचा आर्त आक्रोश.

तो माझ्याच नाही तर त्या मजल्यावरील
प्रत्येकाच्या ह्रदयाला भेदून गेला.

हा त्याच्या जीवनातील
सर्वात आनंदाचा दिवस असायला हवा होता,

त्याऐवजी तो सर्वात वाईट दिवस ठरला.

ही क्वचित घडणारी दुर्दैवी घटना असती तर..

पण तसे नाही.

दरवर्षी युनायटेड स्टेट्स मध्ये,

जवळ जवळ ७०० ते ९०० स्त्रियांचा
मृत्यू होतो,

गर्भावस्थेशी संबंधित कारणांमुळे.

धक्कादायक बाब म्हणजे,

इतर सर्व उच्च उत्पन्न असणाऱ्या देशांपेक्षा

आपला माता मृत्यू दर अधिक आहे.

कृष्णवर्णीय स्त्रियांच्या बाबतीत तर
हे दर खूपच वाईट आहेत.

प्रत्यक्षात आपला माता मृत्यू दर
मागील दशकात वाढला.

जेव्हा इतर देशात तो घटला.

आणि सर्वात मोठा विरोधाभास काय?

जगातील इतर कोणत्याही देशापेक्षा
आपण आरोग्य सेवेवर अधिक खर्च करतो.

या बाळंतीणीने जीव गमावला त्या दरम्यान
निवासी सेवेत असताना,

मी स्वतः आई झाले.

या क्षेत्रातील माझी
पार्श्वभूमी व प्रशिक्षण असूनही,

मातेला उच्च प्रतीची आरोग्य सेवा देण्याकडे

फारसे लक्ष दिले जात नाही
हे पाहून मी हताश झाले.

.मी याचा खोलात जाऊन विचार केला,
फक्त माझ्यासाठी नाही,

तर इतर अनेक स्त्रियांसाठी.

कदाचित माझे वडील
नागरी हक्क मुखत्यार होते त्यामुळे

माझ्या पालकांना सामाजिक जाणिव होती

योग्य गोष्टींचा आम्ही पाठपुरावा करावा
अशी त्यांची इच्छा होती.

किंवा माझे पालक जमैका मध्ये जन्माला आले,

नंतर ते युनायटेड स्टेट्स मध्ये आले

आणि ते अमेरिकन ड्रीम
समजून घेण्यासाठी सक्षम होते.

किंवा माझ्या निवासी प्रशिक्षणामुळे असेल.

जिथे मी प्रत्यक्ष पाहिलं,

अल्प-उत्पन्न असणाऱ्या कृष्णवर्णीय महिलांवर
आपल्या आरोग्य सेवा प्रणालीद्वारे

किती असमाधानकारकपणे उपचार केले जातात.

कारण कोणतेही असो, यासाठी उभे राहणे
ही मला माझी जबाबदारी वाटली.

फक्त माझ्यासाठी नाही,

तर सर्व स्त्रियांसाठी,

विशेषतः आपल्या आरोग्य सेवेद्वारे
उपेक्षित महिलांसाठी.

मी माझ्या कारकिर्दीत माता आरोग्य सेवेतील
सुधारणेवर लक्ष केंद्रित करायचे ठरवले

तर कशामुळे या माता दगावत आहेत?

ह्रदय विकार, रक्तस्राव,

फेफरे व पक्षाघात यांना कारणीभूत ठरणारा
उच्च रक्तदाब,

रक्ताच्या गुठळ्या आणि जंतुसंसर्ग

ही या देशातील मातामृत्युची
काही ठळक कारणे आहेत.

पण मातेचा मृत्यू हे फक्त हिमनगाचे टोक आहे.

प्रत्येक मृत्यूमागे, शेकडो स्त्रिया

गर्भावस्था व प्रसुती संबंधित
गंभीर समस्यांशी झगडत असतात.

परीणामी, दरवर्षी जवळपास ६०,००० स्त्रियांवर
यापैकी एखादा प्रसंग ओढवतो.

या गुंतागुंतीच्या समस्या म्हणजे
गंभीर मातृत्वजन्य स्थिती,

युनायटेड स्टेट्स मध्ये वाढत आहेत
आणि त्या जीवन बदलून टाकत आहेत.

असा अंदाज आहे की या देशात

दरवर्षी होणाऱ्या ४ दशलक्ष प्रसुतींपैकी

१.५ ते २ टक्के प्रसुतींमध्ये
वरीलपैकी एक प्रसंग उद्भवतो.

म्हणजे दर तासाला ५वा६ महिलांना
रक्ताच्या गुठळ्या, फेफरे, पक्षाघात होतो,

रक्त द्यावे लागते,

महत्वाच्या अवयवाना ईजा पोहचते,
जसे मूत्रपिंड निकामी होणे,

किंवा इतर दुर्दैवी घटना.

आता, या कथेचा अक्षम्य भाग म्हणजे

ही वस्तुस्थिती की
या मृत्यू व गंभीर समस्यांपैकी

६० टक्के समस्या
टाळता येण्याजोग्या समजल्या जातात.

जेव्हा मी म्हणते ६० टक्के घटना
टाळता येण्याजोग्या आहेत,

याचा अर्थ,त्यासाठी
ठोस पावले व आदर्श कार्यपद्धती आहे.

तिची आपण अंमलबजावणी करू शकतो.

त्यामुळे हे वाईट परीणाम टाळता येतील.

आणि महिलांचा जीव वाचेल.

आणि यासाठी भपकेबाज नवीन तंत्रज्ञान
गरजेचे नाही.

आपण फक्त आपल्या ज्ञानाचा वापर केला पाहिजे

आणि इस्पितळांचा दर्जा समान राखला पाहिजे.

उदाहरणार्थ, प्रसूतीसाठी आलेल्या गर्भवतीला
उच्च रक्तदाब असेल,

आणि योग्य वेळी आपण रक्तदाब कमी करण्यासाठी

योग्य औषधोपचार केला,

तर आपण पक्षाघात टाळू शकतो.

आपण प्रसूतीकाळात होणाऱ्या रक्तस्त्रावावर
अचूक लक्ष ठेवले

तर आपण अतिरक्तस्त्रावाचे लवकर निदान करून
त्या महिलेचा जीव वाचवू शकतो.

आपण खरोखर भविष्यातील अशा आपत्तीजनक घटनांचा
दर कमी करू शकतो,

पण त्यासाठी आपण
सेवेच्या गुणवत्तेचे महत्त्व जाणले पाहिजे.

जी आपण गर्भवती स्त्रियांना

गर्भावस्थेपूर्वी
तसेच गर्भावस्थेत व प्रसूतीनंतर देतो.

आपण सर्वत्र सेवेची गुणवत्ता
तिच्या मानकानुसार उंचावली तर

आपण या मृत्यू व गंभीर समस्यांचे दर
बरेच खाली आणू शकतो.

असो, एक आनंदाची बातमी आहे.

काही यशोगाथा आहेत.

काही ठिकाणी हा दर्जा राखला गेला आहे

आणि त्यामुळे बराच बदल जाणवत आहे.

काही वर्षांपूर्वी, अमेरीकन काँलेज आँफ
आँबस्ट्रेटीशिअनस् अँण्ड गायनेकोलाँजीस्टस्

इतर आरोग्य संस्था,माझ्यासारखे संशोधक

आणि सामाजिक संस्थांशी जोडले गेले.

त्यांना दर्जेदार आरोग्य सेवा
अंमलात आणायची होती.

देशभरातील इस्पितळे व आरोग्य संस्थांमध्ये.

यासाठी त्यांनी वापरलेले माध्यम म्हणजे

द अलायन्स फाँर इनोव्हेशनस् इन मँटर्नलहेल्थ
एम योजना.

संपूर्ण देशात गुणवत्ता व सुरक्षिततेबाबतीत
पावले उचलून

मातामृत्यू व गंभीर समस्यांचा दर कमी करणे
हे त्यांचे उद्दिष्ट आहे.

या गटाने,मातामृत्यूच्या सहज
टाळता येण्याजोग्या कारणांना लक्ष्य करून

अनेक सुरक्षिततेच्या उपाययोजना केल्या आहेत.

सध्या या एम प्रोग्राम मध्ये यू एस मधील

५० % प्रसुतींपर्यंत पोहचण्याची क्षमता आहे.

तर या सुरक्षिततेच्या उपाययोजना काय आहेत?

अनुभवावर आधारित कार्यपद्धती,
कार्यप्रणाली, कृती

औषधोपचार, साधनसामुग्री

आणि या परिस्थितीत लागणाऱ्या इतर गोष्टी.

आपण अतिरक्तस्त्रावातील उपाययोजनांचे
उदाहरण घेऊ.

अतिरक्तस्त्रावामध्ये एक लहान गाडी हवी,

ज्यावर निकडीच्या प्रसंगी डॉक्टर-परिचारिका
यांना आवश्यक अशी सर्व सामग्री असेल

आय व्ही लाईन, ऑक्सीजन मास्क, औषधे,

पडताळणी सूची, इतर उपकरणे.

नंतर रक्तस्राव मोजण्यासाठी काहीतरी हवे.

स्पंज, कापडाच्या घड्या.

आणि फक्त पाहण्याऐवजी,

डॉक्टर व परिचारिका
ते स्पंज व घड्या एकत्र करून

त्यांचे वजन करतात किंवा

रक्तस्राव अचूकपणे मोजण्यासाठी
नवीन तंत्रज्ञान वापरतात.

अतिरक्तस्त्राव उपाय योजनेत रक्तदानासाठी
आणीबाणीच्या कार्यप्रणालीचा अंतर्भाव असतो.

शिवाय नियमित प्रशिक्षण व
पुनरुक्ती शिक्षणाचाही

आता या उपाययोजनांच्या उपयोगात
कॅलिफोर्निया अग्रेसर आहे.

यामुळेच कॅलिफोर्नियामध्ये पहिल्या वर्षात

या उपाययोजनांचा अवलंब
केलेल्या रूग्णालयांमध्ये

जीवघेण्या अतिरक्तस्त्रावामध्ये
२१टक्के घट झाली.

पण अजूनही देशभरात या उपाययोजनांचा
तुरळक किंवा अभावात्मक वापर होतो.

जशी ही वस्तुस्थिती आहे की

अनुभवसिद्ध कार्यपद्धती व सुरक्षेचे महत्त्व

रूग्णालयागणिक बदलते,

तशीच सेवेची गुणवत्ता बदलते.

अमेरिकेत कृष्णवर्णीय स्त्रियांना
मिळणार्या सेवेच्या गुणवत्तेत खूप फरक पडतो.

या देशात प्रसूत होणार्या
श्वेतवर्णीय स्त्रियांच्या तुलनेत

कृष्णवर्णीय स्त्रियांमध्ये गर्भावस्थेशी
संबंधित मृत्यूचे प्रमाण

तीन ते चार पट अधिक आहे.

ही सांख्यिकी या देशात प्रसूत होणार्या
सर्व कृष्णवर्णीय स्त्रियांसाठी सत्य आहे.

मग त्यांचा जन्म अमेरिकेत झालेला असो

वा इतर देशात.

अनेकजण विचार करतात की ही विषमता
उत्पन्नातील फरकामुळे आहे.

पण ती वर्गापलिकडची विषमता आहे.

एका महाविद्यालयीन शिक्षण घेतलेल्या

कृष्णवर्णीय स्त्रीच्या मृत्यूची शक्यता

माध्यमिक शिक्षणही न घेतलेल्या
श्वेतवर्णीय स्त्रीच्या तुलनेत दुप्पट आहे.

आणि तिला प्रसुती दरम्यान गंभीर समस्या
निर्माण होण्याची

दोन ते तीन पट अधिक शक्यता आहे.

मला नेहमीच असा विचार करायला शिकवले गेले की
शिक्षण आमचे पापविमोचन आहे.

पण या बाबतीत,ते साफ खोटे आहे.

सीडीसी नुसार,

सार्वजनिक प्रसुती आरोग्यासाठी

उपाययोजना करताना

काळे-गोरे हा भेदाभेद
सर्वात मोठी विषमता आहे.

आपल्या काही शहरात

हे भेदाभेद ठळकपणे जाणवतात.

उदाहरणार्थ, न्यूयॉर्क शहर.

कृष्णवर्णीय स्त्रीला गर्भधारणेसंबंधित
कारणाने मृत्यू होण्याचा धोका

श्वेतवर्णीय स्त्रीपेक्षा
आठ ते बारा पट जास्त आहे.

मला वाटते आपल्यापैकी अनेकांना कदाचित

डॉ.शॅलोन आयर्विंगची
ह्रदय द्रावक कथा माहित असेल.

सीडीसीच्या साथरोग विशेषज्ञ
ज्यांचा प्रसुतीपश्चात मृत्यू झाला.

काही महिन्यांपूर्वी त्यांची कथा

प्रोपब्लिका व एनपीआर मध्ये नोंदवली गेली.

अलिकडेच मी एका परिषदेत होते

आणि त्यांच्या आईचे बोलणे ऐकण्याची
मला संधी मिळाली.

त्यांच्या भाषणाने
श्रोत्यांच्या डोळ्यात अश्रू उभे राहिले.

शॅलोन एक हुशार साथरोग विशेषज्ञ होती.

आरोग्य सेवेतील
वांशिक भेदभावाच्या अभ्यासाशी वचनबद्ध.

ती ३६ वर्षीय होती,
तिचे हे पहिलेच बाळ होते.

आणि ती अफ्रीकी- अमेरिकन होती.

शॅलोनची गर्भधारणा गुंतागुंतीची होती.

पण तिने सुदृढ मुलीला जन्म दिला
व तिला रूग्णालयातून सोडण्यात आले.

तीन आठवड्यांनंतर उच्च रक्तदाबामुळे
गुंतागुंतीची समस्येमुळे मृत्यू झाला.

या तीन आठवड्यात शॅलोनला
आरोग्य सेवा तज्ञांनी

चार ते पाचवेळा तपासले.

तिचे कोणीही ऐकले नाही,

आणि तिच्या परिस्थितीचे गांभीर्य
कोणाला जाणवले नाही.

शॅलोन ची गोष्ट ही युनायटेड स्टेट्स मधील,

आरोग्य सेवेतल्या वांशिक भेदभावाच्या
अनेक गोष्टींपैकी फक्त एक

गोष्ट आहे.

अशी वाढती मान्यता आहे की

वंशवाद, दारिद्रय,शिक्षण,विभक्त कुटुंब
हे आरोग्याशी संबंधित सामाजिक निर्धारक

विषमतेत भर घालतात.

पण शॅलोनची गोष्ट
आणखी एका मूलभूत कारणावर प्रकाश टाकते:

सेवेची गुणवत्ता.

प्रसुतीपश्चात सेवेतील दर्ज्याचा अभाव.

त्या तीन आठवड्यात चिकित्सकांकडून
अनेकदा शॅलोनची तपासणी केली गेली.

आणि तरीही तिचा मृत्यू झाला.

युनायटेड स्टेट्स मधील,

मातामृत्यू व मातृत्वजन्य जटील समस्येतील
वांशिक व सांस्कृतीक विषमतेचे

प्रसुतीसाठीच्या सुसज्जेची ची गुणवत्ता

हे मूलभूत कारण आहे.

याची आपण आत्ता दखल घेऊ शकतो.

आमच्या गटाच्या व इतरांच्या संशोधनानुसार,

विविध कारणांमुळे,

कृष्णवर्णीय स्त्रियांचा प्रसुतीसाठी
ठराविक रूग्णालयात जाण्याकडे कल असतो.

कृष्ण व श्वेतवर्णीय दोन्ही स्त्रियांमध्ये
या रूग्णालयांचा निकाल अत्यंत वाईट असतो.

मग रूग्णाची स्थिती धोकादायक असो वा नसो.

हे पूर्ण युनायटेड स्टेट्स मधील वास्तव आहे

जिथे तीन चतुर्थांश कृष्णवर्णीय स्त्रिया

ठराविक रूग्णालयात प्रसूत होतात,

त्याच रूग्णालयात एक पंचमांशापेक्षाही कमी
श्वेतवर्णीय स्त्रिया प्रसूत होतात.

न्यूयॉर्क शहरात,

प्रसुतीकाळात होणाऱ्या
जीवघेण्या समस्यांचा धोका

रूग्णालयागणिक सहा पटींनी वाढतो.

साहजिकच कृष्णवर्णीय स्त्रियांची
या अत्यंत वाईट निकाल असणाऱ्या रूग्णालयात

प्रसुती होण्याची दाट शक्यता असते.

खरं तर, रूग्णालयातील हे फरक

जवळपास अर्धी कृष्ण-श्वेत विषमता
स्पष्ट करतात.

जर या देशात आपल्याला
खरंच न्याय्य आरोग्य सेवेकडे जायचे असेल,

तर या सामाजिक निर्धारकांची
दखल घेतलीच पाहिजे.

यापैकी बरेच खोल रूजलेले आहेत
आणि त्यांना दूर करण्यास वेळ लागेल.

मधल्या काळात,आपल्याला सेवेची
गुणवत्ता हाताळता येईल.

अखंड सेवेच्या पलिकडे
उच्च दर्जाची सेवा पुरवणे

म्हणजे
स्त्रियांच्या संपूर्ण पुनरूत्पादन काळात

सुरक्षित व विश्वसनीय गर्भनिरोधके
उपलब्ध करणे.

गर्भधारणे आधी, गर्भधारणा पूर्व काळजी घेणे,

जेणेकरून जुनाट आजार नियंत्रित ठेवून
आरोग्य सांभाळता येईल.

यात गर्भावस्थेत उच्च दर्जाच्या
प्रसूतीपूर्व व प्रसुतीसेवेचा समावेश होतो.

म्हणजे आपण सुदृढ आई व बाळ
निर्माण करू शकतो.

आणि शेवटी, गर्भधारणेनंतर, प्रसुतीपश्चात व
दोन गर्भधारणांमधील काळजीचा अंतर्भाव होतो.

अशाप्रकारे आपण मातांना
पुढील सुदृढ बाळासाठी

तसेच निरोगी जीवनासाठी तयार करू शकतो.

आणि हा शब्दश:
जीवन आणि मृत्यु मधला फरक सांगू शकतो.

जसं मारियाच्या बाबतीत झालं,

जी तपासणी भेटीदरम्यान

रक्तदाब वाढल्यावर रूग्णालयात दाखल झाली.

४० वर्षीय मारियाची ही दुसरी गर्भधारणा होती

दोन वर्षांपूर्वीच्या
मारियाच्या पहिल्या गर्भावस्थेत सुद्धा,

शेवटचे काही आठवडे तिला बरे वाटत नव्हते

आणि तिचा रक्तदाब काही वेळा वाढला.

पण कोणीही लक्ष दिले नाही.

ते म्हणाले,
"मारिया, काळजी करू नको, तू ठीक आहेस.

ही तुझी पहिली गर्भधारणा आहे.
तू थोडी चिंताग्रस्त आहेस.

पण मागील वेळी मारियासाठी
याचा शेवट चांगला झाला नाही.

प्रसुती दरम्यान तिला फेफरे आले.

यावेळी तिच्या गटाने खरंच तिचे ऐकले.

त्यांनी चलाख व शोधक प्रश्न विचारले.

डॉक्टरांनी तिचे प्रिएक्ल्म्पशियाच्या
लक्षणांसंबंधी समुपदेशन केले.

आणि स्पष्ट केले की तिला बरे वाटत नसेल तर

तिला येऊन तपासून घ्यावे लागेल.

आणि या वेळी मारिया आली,

तिच्या डॉक्टरांनी तिला
तातडीने रुग्णालयात पाठवले.

रूग्णालयात तिच्या डॉक्टरांनी तातडीने
रक्ताच्या तपासण्या करण्याचे आदेश दिले.

तिच्या शरीराला नानाविध मॉनिटर जोडले.

आणि तिच्या रक्तदाबाकडे

तसेच गर्भाच्या ह्रदयाच्या ठोक्यांकडे
विशेष लक्ष दिले.

तिला फेफरे येऊ नये म्हणून
शिरेतून औषधे दिली.

आणि जेव्हा मारियाचा रक्तदाब खूप वाढून
पक्षाघाताचा धोका निर्माण झाला,

तिचे डॉक्टर व परिचारिका
सतर्कतेने कामाला लागले.

त्यांनी दर १५ मिनिटाला तिचा रक्तदाब मोजला.

रक्तदाबजन्य आणीबाणी घोषित केली.

त्यांनी नवीनतम अचूक कार्यप्रणालीनुसार
तिला शिरेवाटे योग्य औषध दिले.

त्यांनी समन्वित संघ म्हणून
एकत्र येऊन सहजतेने काम केले.

आणि यशस्वीरित्या तिचा रक्तदाब कमी केला.

परीणामी, शोकांतिका न ठरता ती यशोगाथा बनली.

मारियाची घातक लक्षणे नियंत्रित केली गेली

आणि तिने एका निरोगी मुलीला जन्म दिला.

मारियाला रूग्णालयातून सोडण्याआधी

तिच्या डॉक्टरांनी
प्रिएक्ल्म्पशियाच्या लक्षणे,

प्रसुतीपश्चात पहिल्या आठवड्यात
रक्तदाब तपासण्याचे महत्त्व

याविषयी तिचे पुन्हा एकदा समुपदेशन केले.

त्यांनी तिला प्रसुतीपश्चात आरोग्य
आणि काय अपेक्षित आहे याचे शिक्षण दिले.

त्या आठवड्यांमध्ये व पुढील महिन्यात

मारियाच्या बालरोगतज्ज्ञांसोबत

बाळाच्या आरोग्यासंदर्भात भेटी झाल्या.

पण या भेटी तितक्याच महत्त्वाच्या,

जितक्या तिच्या स्त्रीरोगतज्ज्ञांकडे

तिचे आरोग्य, रक्तदाब,

नवीन आई म्हणून
शंकाकुशंका विचारण्यासाठी झालेल्या भेटी.

अशी दिसते
अखंड सेवेच्या पलिकची उच्च दर्जाची सेवा.

आणि अशाप्रकारे ती दिसू शकते.

जर प्रत्येक समुदायातील प्रत्येक गर्भवतीला

अशी उच्च दर्जाची सेवा मिळाली

आणि दर्जेदार कार्यपद्धतीचा वापर केलेल्या
सुविधा दिल्या गेल्या

तर आपले मातामृत्यू व मातृत्वजन्य समस्यांचे
दर वेगाने खाली येतील.

त्यानंतर आंतरराष्ट्रीय क्रमवारीतील
आपला क्रमांक लाजिरवाणा नसेल.

पण सत्य हे आहे की, अनेक दशकांपासून

हे मातामृत्यू व प्रसूतीकाळातील समस्यांचे
अस्विकारार्ह उच्च दर आहेत.

अनेक दशकांपासून माता, बाळं व कुटूंबे
विनाशकारी परीणाम भोगत आहेत.

तरीही आपण कृती करण्यास सरसावलो नाही.

सध्याच्या माध्यमांचे आपल्या मातामृत्यूवरील
वाईट कामगिरीकडे लक्ष असल्याने

सामान्य माणसाला हे समजण्यास मदत झाली की

उच्च दर्जाची मातृत्व आरोग्य सेवा
आपल्या आवाक्यात आहे.

प्रश्न असा आहे:

आपण समाज म्हणून प्रत्येक समुदायातील
गर्भवतीला महत्त्व देण्यास तयार आहोत का?

माझ्या वतीने,मला शक्य ते सर्व मी करत आहे,
या खात्री ने की जेव्हा आपण तयार होऊ

तेव्हा पुढे जाण्यासाठी आपल्याकडे

ती उपकरणे व अनुभवसिद्ध पाया
आधीच तयार असेल.

धन्यवाद

(टाळ्या)