Showing Revision 18 created 11/10/2020 by Peter van de Ven.

1. Title:
   De kracht van gif -- en hoe het ooit je leven kan redden
2. Description:

   Gif kan doden ... of het kan genezen. In deze fascinerende talk deelt bioloog Mandë Holford, gespecialiseerd in mariene scheikunde, haar onderzoek naar dierlijk gif, van dodelijke zeeslakken tot vogelbekdieren en plompe lori's -- en verkent ze het potentieel ervan om ooit menselijke ziekten zoals kanker te behandelen. Het mechanisme achter deze krachtige substanties is nog steeds mysterieus, zegt Holford, maar: "Ooit kan slakkengif je leven redden."

3. Speaker:
   Mandë Holford
4. 1110 0:01 - 0:04
   Hoe vangt een zeeslak een vis?
5. 4183 0:04 - 0:07
   Want het is een slak, dus langzaam,
6. 6730 0:07 - 0:10
   en een vis is dat niet.
7. 10110 0:10 - 0:12
   Maar toch gebeurt het.
8. 12817 0:13 - 0:15
   Onder het zand
   verbergt zich een kegelslak.

   ¶

9. 15443 0:15 - 0:18
   En dat oranje dingetje daar is een tong.
10. 18254 0:18 - 0:20
    Die noemen we de proboscis.
11. 20095 0:20 - 0:25
    Ze gebruikt die om een argeloze vis
    op te sporen en uit te schakelen.
12. 26046 0:26 - 0:28
    Deze predator-prooi-interactie
13. 28046 0:28 - 0:31
    zal je duidelijk niet doen denken
    aan de slakken in je tuin.
14. 31419 0:31 - 0:34
    Dit zijn de moordenaars van de zee.
15. 35102 0:35 - 0:38
    En hun voorkeurswapen is gif.
16. 38069 0:38 - 0:42
    Gif, zoals het gif
    van gifslangen en schorpioenen,
17. 42356 0:42 - 0:47
    gebruiken deze slakken
    voor het uitschakelen van vissen, wormen
18. 46959 0:47 - 0:48
    en andere slakken.
19. 48264 0:48 - 0:51
    Het gif van deze slangen
    is niet één enkele substantie,

    ¶

20. 50928 0:51 - 0:55
    maar een cocktail van giftige moleculen
21. 54601 0:55 - 0:59
    die verzameld en afgeleverd worden
    via een valse tand die de radula heet.
22. 59156 0:59 - 1:02
    Je kan die radula zien
    als een onderhuidse naald.
23. 62157 1:02 - 1:03
    Maak je niet ongerust,
24. 63347 1:03 - 1:06
    want die slakken hebben
    een goede naaldhygiëne.
25. 65623 1:06 - 1:08
    Elke radula wordt
    slechts één keer gebruikt.
26. 68146 1:08 - 1:11
    Uit wat je zelf weet
    over giftige organismen

    ¶

27. 71273 1:11 - 1:15
    en van die akelige video van het doden
    van die vis die ik net liet zien,
28. 75175 1:15 - 1:19
    zou je kunnen besluiten dat gif
    gevaarlijk en alleen maar slecht is.
29. 78968 1:19 - 1:21
    Ja en nee.
30. 80889 1:21 - 1:23
    Je kan gif beter bekijken
31. 82839 1:23 - 1:27
    als zowel een superbooswicht
    en een superheld.
32. 87450 1:27 - 1:31
    In mijn lab bestuderen we de evolutie
    van het gif van deze zeeslakken

    ¶

33. 90990 1:31 - 1:33
    als een kracht ten goede.
34. 92538 1:33 - 1:34
    Lijkt wat vergezocht,
35. 94117 1:34 - 1:36
    of misschien wel slangenolie,
36. 95736 1:36 - 1:37
    maar in feite is het --
37. 96909 1:37 - 1:40
    ook al gaat het over slangen --
    een goed product.
38. 99712 1:40 - 1:42
    Een reden waarom het gif zo succesvol is,
39. 102180 1:42 - 1:47
    is omdat het fysieke oorlogsvoering
    herleidt tot een biochemische.
40. 107361 1:47 - 1:52
    Waar predator-prooi-interactie
    meestal berust op brute kracht,
41. 111559 1:52 - 1:54
    herleidt gif het
    tot op moleculaire schaal.
42. 113760 1:54 - 1:56
    Het gaat niet meer om grootte,
43. 115903 1:56 - 1:58
    maar om het mengsel van je gifarsenaal.
44. 118030 1:58 - 2:01
    De chemie van de toxinen in je arsenaal
45. 120585 2:01 - 2:04
    maakt het David mogelijk
    om Goliath te overwinnen.
46. 124054 2:04 - 2:07
    In ons scenario
    is David duidelijk de slak.
47. 127435 2:07 - 2:11
    Nog iets dat gif zo succesvol maakt,

    ¶

48. 130602 2:11 - 2:15
    is dat de toxinen werken
    met de precisie van een Zwitsers zakmes.
49. 134860 2:15 - 2:17
    En dus vallen deze toxinen
    juist de sterke punten aan
50. 137345 2:17 - 2:20
    die een organismen helpen functioneren.
51. 139899 2:20 - 2:23
    Ze richten zich op bloed,
    brein en membranen.
52. 143458 2:23 - 2:26
    Of het nu om slakken- of slangengif gaat,
53. 146061 2:26 - 2:28
    ze hebben allemaal componenten
54. 147522 2:28 - 2:31
    die bijvoorbeeld je bloed
    kunnen laten stollen,
55. 150617 2:31 - 2:32
    wat we 'hemotoxisch' noemen;
56. 152427 2:32 - 2:36
    of ze verstoren de werking
    van neuronen in je brein,
57. 156327 2:36 - 2:38
    wat we 'neurotoxisch' noemen;
58. 157975 2:38 - 2:42
    of ze hebben toxinen die gaten prikken
    in de membranen van je cellen,
59. 162435 2:42 - 2:46
    waardoor ze barsten
    en, zeg maar, ontploffen,
60. 165732 2:46 - 2:47
    wat we 'cytotoxisch' noemen.
61. 167463 2:47 - 2:50
    Cellulaire explosie, mensen.
62. 169717 2:50 - 2:53
    Nou, als dat niet almachtig
    en alomtegenwoordig is,
63. 172677 2:53 - 2:54
    is niets het.
64. 173968 2:54 - 2:56
    Nu iets over mij

    ¶

65. 175588 2:56 - 2:58
    en waarom ik zo geobsedeerd ben door gif.
66. 178579 2:59 - 3:00
    Ik groeide op in New York
67. 180371 3:00 - 3:03
    met verplichte toegang
    tot het Natural History Museum.
68. 183411 3:03 - 3:05
    Ik zeg 'verplichte toegang'
69. 184799 3:05 - 3:07
    omdat ik één van vijf kinderen ben,
70. 186523 3:07 - 3:10
    en mijn ouders musea gebruikten
    als een vorm van kinderoppas.
71. 190253 3:10 - 3:11
    Er waren twee regels:
72. 191476 3:11 - 3:13
    raak niemand kwijt
73. 192737 3:13 - 3:15
    en wacht op mam en pap
    bij de Afrikaanse olifanten
74. 195141 3:15 - 3:17
    om 5:30, als het museum sluit.
75. 197507 3:18 - 3:23
    Die dagen zonder enig toezicht
    lopend door de hallen van het museum
76. 203162 3:23 - 3:26
    zaten vol met avontuur en ontdekking.
77. 205998 3:26 - 3:29
    En zo voelt ook
    het bestuderen van gif aan.
78. 208593 3:29 - 3:30
    Een wetenschappelijk avontuur.
79. 210331 3:30 - 3:36
    We onderzoeken moedig dit ding,
    een link tussen natuur en mensheid.
80. 215611 3:36 - 3:38
    Ik ben ook geobsedeerd door gif

    ¶

81. 217841 3:38 - 3:40
    door de dualiteit ervan.
82. 219609 3:40 - 3:43
    Als je de stoffen van een gifarsenaal
    in een organisme spuit,
83. 223276 3:43 - 3:46
    kan dat zowel doden als helen.
84. 225657 3:46 - 3:48
    Op moleculaire schaal
    kunnen er allerlei dingen gebeuren.
85. 228601 3:49 - 3:52
    Je zag er al één,
    de verlamming van de vis.
86. 232134 3:52 - 3:55
    Dat gebeurde omdat de toxinen in het gif
    een aanval uitvoerden
87. 235281 3:55 - 3:59
    op de manier waarop de cellen van de vis
    met elkaar communiceerden,
88. 238541 3:59 - 4:00
    waardoor hij niet meer weg kon.
89. 240066 4:00 - 4:03
    En zijn er andere dingen
    die gif kan aanvallen?

    ¶

90. 243760 4:04 - 4:05
    Zeker.
91. 244950 4:05 - 4:07
    En één ervan is kanker.
92. 246792 4:07 - 4:09
    Kankertumoren zijn cellen.
93. 248872 4:09 - 4:10
    En zoals bij alle cellen
94. 250115 4:10 - 4:13
    communiceren ze met elkaar
    en met hun omgeving.
95. 253252 4:13 - 4:15
    Daarom willen we
    zo graag gifstoffen vinden
96. 255458 4:15 - 4:19
    die goed zijn in het verstoren
    van hoe de tumorcellen communiceren,
97. 259378 4:19 - 4:24
    net zoals het gif de communicatie
    tussen de cellen van de vis verstoorde
98. 264212 4:24 - 4:26
    en hij niet meer kon wegzwemmen.
99. 266315 4:26 - 4:30
    In mijn lab bestuderen we kanker
    als een kanalopathie.

    ¶

100. 269998 4:30 - 4:33
     Dit betekent in feite
     dat we zoeken naar gifbestanddelen
101. 273429 4:33 - 4:37
     die kanalen aanpakken
     die meer ontwikkeld zijn in kankercellen
102. 277255 4:37 - 4:39
     dan in normale cellen.
103. 278564 4:39 - 4:41
     De kanker waarmee we ons nu
     het meest bezig houden
104. 281109 4:41 - 4:42
     is leverkanker.
105. 282466 4:42 - 4:45
     Omdat sinds de jaren 80
106. 284832 4:45 - 4:48
     de sterfte aan leverkanker is verdubbeld
107. 287561 4:48 - 4:50
     en het in de VS
     een toenemende bedreiging vormt.
108. 289966 4:50 - 4:52
     In een test waarbij we baarmoederhals-,

     ¶

109. 292284 4:52 - 4:55
     neuroblastoom-, prostaat-
     en leverkankercellen onderzochten,
110. 295353 4:55 - 4:58
     vonden we een verbinding
     afkomstig van een terebride slak
111. 298102 4:58 - 5:01
     die leverkankercellen
     leek aan te pakken,
112. 301339 5:01 - 5:05
     en alleen leverkankercellen,
     en geen van de overige geteste.
113. 305046 5:05 - 5:10
     Toen we deze stof injecteerden
     in muizen met leverkanker,
114. 310403 5:10 - 5:14
     remde dat merkbaar
     de groei van de tumoren.
115. 313790 5:14 - 5:16
     We weten nog niet helemaal hoe dit werkt,
116. 316030 5:16 - 5:18
     we onderzoeken het mechanisme nog
117. 317919 5:18 - 5:20
     en hoe we de stof
     effectiever kunnen maken.
118. 320497 5:20 - 5:23
     Je kan dus nog niet
     gelijk naar de apotheek
119. 322664 5:23 - 5:27
     om een leverkankerbehandeling
     van de killerslak te bestellen.
120. 326871 5:27 - 5:28
     Nog niet.
121. 328450 5:28 - 5:30
     We denken

     ¶

122. 330307 5:30 - 5:34
     dat de stof een specifiek
     kanaal blokkeert.
123. 333847 5:34 - 5:37
     Dat zou de transmissie verhinderen
     van een specifieke stof
124. 336633 5:37 - 5:39
     die verderop signaleert
125. 338870 5:39 - 5:43
     dat de tumor mag groeien
     en bloed naar zich toe trekken.
126. 343156 5:43 - 5:46
     Wat wij doen bij het bestuderen
     van de componenten van gif
127. 346157 5:46 - 5:49
     om behandelingen te vinden
     voor menselijke ziekten en kwalen
128. 349082 5:49 - 5:50
     is niet nieuw.
129. 350180 5:50 - 5:53
     Het heet de ontdekking
     van natuurlijke geneesmiddelen
130. 352974 5:53 - 5:55
     en gebeurt al eeuwenlang
131. 354808 5:55 - 5:57
     door culturen over de hele wereld.
132. 356940 5:57 - 6:00
     Giffen voorzien ons niet alleen
     van coole nieuwe stoffen,
133. 359708 6:00 - 6:02
     maar ze geven ons ook
     nieuwe manieren van denken
134. 362308 6:02 - 6:05
     over hoe we menselijke ziekten
     en kwalen kunnen behandelen.
135. 365521 6:06 - 6:07
     Ik geef drie voorbeelden.
136. 367291 6:07 - 6:10
     Het eerste is natuurlijk de killerslak.

     ¶

137. 370141 6:10 - 6:14
     Het eerste geneesmiddel
     afkomstig van deze slakken
138. 374061 6:14 - 6:17
     heet ziconotide, of Prialt,
139. 376887 6:17 - 6:21
     en wordt gebruikt tegen chronische pijn
     bij hiv- en kankerpatiënten.
140. 381013 6:21 - 6:24
     Prialt is een pijntherapie
     die niet verslavend is.
141. 384227 6:24 - 6:28
     Drie magische woorden als je bedenkt
     hoe we nu pijn behandelen.
142. 388209 6:28 - 6:32
     We gebruiken zaken
     met een hoge kost aan verslaving.
143. 391574 6:32 - 6:33
     Denk aan morfine
144. 392767 6:33 - 6:36
     of denk aan andere favoriete opioïde.
145. 395633 6:36 - 6:38
     De slakken hebben ons de weg getoond
146. 397819 6:38 - 6:41
     naar pijnbehandeling zonder verslaving.
147. 401356 6:41 - 6:43
     Dat is geweldig.
148. 403055 6:43 - 6:46
     Het volgende voorbeeld komt
     van de Braziliaanse groefkopadder.

     ¶

149. 406388 6:46 - 6:49
     Van deze slangen hebben we
     een verbinding afgeleid
150. 408777 6:49 - 6:50
     die captopril heet.
151. 409800 6:50 - 6:53
     Captopril wordt gebruikt
     tegen hoge bloeddruk.
152. 412903 6:53 - 6:55
     Captopril is een doorbraak.
153. 415427 6:55 - 6:58
     Niet alleen op zichzelf,
154. 417601 6:58 - 7:01
     maar omdat het aan de basis lag
     van een hele klasse middelen
155. 420553 7:01 - 7:03
     die we nu kennen als ACE-inhibitoren,
156. 422633 7:03 - 7:06
     de meest gebruikte tegen hoge bloeddruk
157. 426157 7:06 - 7:08
     en hartfalen.
158. 427609 7:08 - 7:11
     Het laatste voorbeeld
     komt van het Gila monster.

     ¶

159. 431411 7:11 - 7:15
     Een boeiend voorbeeld
     over het begrijpen van de ecologie
160. 434862 7:15 - 7:16
     van deze organismen
161. 436258 7:16 - 7:19
     en het combineren met efficiënt
     ontdekken van geneesmiddelen.
162. 439181 7:19 - 7:21
     Gila monsters zijn slokkers.
163. 441149 7:21 - 7:24
     Als ze in een grote hap bijten,
164. 443561 7:24 - 7:27
     bevat hun gif stoffen
     die de bloedsuikerspiegel doen dalen.
165. 446979 7:27 - 7:31
     Wat voor een geneesmiddel
     vonden we in het Gila monster?
166. 450916 7:31 - 7:35
     Een stof die de bloedsuikerspiegel
     van diabetespatiënten verlaagde.
167. 455140 7:35 - 7:37
     Dat zijn drie prachtige voorbeelden,

     ¶

168. 457212 7:37 - 7:39
     maar we staan nog maar aan het begin.
169. 459284 7:39 - 7:42
     Er valt nog zoveel
     meer gif te bestuderen.
170. 462101 7:42 - 7:46
     In feite denken we dat 15%
     van alle dieren op de planeet
171. 465522 7:46 - 7:47
     giftig zijn.
172. 466588 7:47 - 7:49
     Ik denk dat die schatting
     nog te laag is,
173. 468618 7:49 - 7:52
     omdat we nog niet
     alle dieren hebben bestudeerd.
174. 471674 7:52 - 7:55
     Maar de natuur lijkt iets
     gevonden te hebben waar ze van houdt
175. 474654 7:55 - 7:58
     en ze herhaalt dat keer op keer
176. 477877 7:58 - 8:01
     tot het grote aantal dieren rondom ons
177. 480639 8:01 - 8:03
     en doorheen de boom van het leven.
178. 482600 8:03 - 8:06
     Of we het nu hebben
     over mijn favoriet de killerslak

     ¶

179. 486180 8:06 - 8:07
     of over kwallen
180. 487473 8:07 - 8:10
     of over de larven van vlinders en motten
181. 490252 8:10 - 8:13
     of over het vogelbekdier
     of de plompe lori's,
182. 492887 8:13 - 8:16
     of het nu te land,
     ter zee of in de lucht is,
183. 495911 8:16 - 8:19
     overal kom je giftige schepsels tegen.
184. 498657 8:19 - 8:20
     Herinner je dat ik zei
185. 500093 8:20 - 8:24
     dat gif zowel een superheld
     als een superbooswicht kan zijn
186. 504212 8:24 - 8:26
     en je me niet geloofde?
187. 505792 8:26 - 8:27
     Mhm.
188. 506677 8:27 - 8:30
     We haasten ons om te profiteren
     van al die voordelen van gifstoffen

     ¶

189. 509960 8:30 - 8:33
     voordat we de meesten van
     die dieren op onze planeet kwijt zijn.
190. 513134 8:33 - 8:35
     Het is een holistisch gebeuren.
191. 514864 8:35 - 8:39
     Je kunt de therapeutische behandelingen
     niet hebben zonder de dieren.
192. 519426 8:39 - 8:41
     Je kunt die dieren ook niet hebben
193. 521109 8:41 - 8:43
     zonder hun ecosystemen.
194. 522880 8:43 - 8:46
     Voor mijzelf en de slakken betekent dat
195. 525580 8:46 - 8:47
     dat we de oceanen moeten redden.
196. 527342 8:47 - 8:50
     En vermits je overal
     giftige dieren vindt,
197. 529763 8:50 - 8:52
     moeten we dus de planeet redden.
198. 531802 8:52 - 8:54
     Doe het dus voor de giftige dieren
199. 533572 8:54 - 8:55
     als je het niet wil doen voor jezelf.
200. 535515 8:56 - 8:57
     En wie weet
201. 536706 8:57 - 9:00
     zou slakkengif ooit wel eens
     je leven kunnen redden.
202. 540952 9:01 - 9:02
     Bedankt.

     ¶