Γιατί πρέπει να διαβάσετε την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ; - Ισόλτ Γκιλέσπι

Παρακολουθείστε ολόκληρο το μάθημα: https://ed.ted.com/lessons/why-should-you-read-shakespeare-s-the-tempest-iseult-gillespie

Βροντές και κεραυνοί φωτίζουν μια φουρτουνιασμένη θάλασσα, καθώς ένα πλοίο παρασύρεται από την ορμή των κυμάτων. Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη καταιγίδα, αλλά μια βίαιη και εκδικητική τρικυμία που θέτει σε κίνηση τα γεγονότα στο πιο αινιγματικό έργο του Σαίξπηρ. Γιατί αυτό το έργο έχει απήχηση στους σύγχρονους αναγνώστες; Η Ισόλτ Γκιλέσπι το διερευνά.

Μάθημα από την Ισόλτ Γκιλέσπι, σκηνοθετημένο από την Ελοΐζ Ντορσάν Ρασέτ.

Βροντές και κεραυνοί φωτίζουν
μια φουρτουνιασμένη θάλασσα,

καθώς ένα πλοίο παρασύρεται
από την ορμή των κυμάτων.

Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη καταιγίδα,
αλλά μια βίαιη και εκδικητική τρικυμία

που θέτει σε κίνηση τα γεγονότα
στο πιο αινιγματικό έργο του Σαίξπηρ.

Μόλις ο ουρανός καθαρίζει,
βρισκόμαστε σε έναν κόσμο

που μοιάζει μακρινός από τον δικό μας,

αλλά είναι γεμάτος
από οικείους προβληματισμούς

για την ελευθερία,
την εξουσία και τον έλεγχο.

«Η Τρικυμία» διαδραματίζεται σε ένα έρημο
νησί, ευάλωτο στις δυνάμεις της φύσης

και ο Πρόσπερο, ο εξορισμένος Δούκας του
Μιλάνου, το κυβερνά με μαγεία και δύναμη.

Προδομένος από τον αδελφό του τον Αντώνιο,
ο Πρόσπερο έχει εγκαταλειφθεί στο νησί

για δώδεκα χρόνια

με την κόρη του, την Μιράντα,
και τα αγαπητά σε αυτόν βιβλία.

Σε αυτό το διάστημα κατέκτησε
τη μαγεία του νησιού

και την χρησιμοποιεί για να ελέγχει
τα πνεύματα της φύσης.

Επίσης, κυβερνά τον μόνο
γήινο κάτοικο του νησιού,

τον σκυθρωπό και δαιμονισμένο Κάλιμπαν.

Μετά από χρόνια σχεδιασμού της εκδίκησης,
ο εχθρός του Πρόσπερο βρίσκεται κοντά.

Με τη βοήθεια του ιπτάμενου
πνεύματος Άριελ,

ο μάγος καταστρέφει
το πλοίο του αδερφού του

και ξεβράζει τους επιβάτες στην ακτή.

Οι μηχανορραφίες του Πρόσπερο αφορούν
ακόμα και την ερωτική ζωή της κόρης του,

η οποία προορίζεται να ερωτευτεί
τον ναυαγό πρίγκιπα Φερδινάνδο.

Καθώς ο Πρόσπερο και το πνεύμα
Άριελ πλησιάζουν τον Αντώνιο,

ο Κάλιμπαν συνεργάζεται
με κάποιους μεθυσμένους ναύτες,

ο οποίοι συλλαμβάνουν ένα κωμικό
σχέδιο για να καταλάβουν το νησί.

Το έργο αποδομεί την κοινωνία
στις ενστικτώδεις επιθυμίες της,

με το κάθε τμήμα της να επιδιώκει

την εξουσία της γης, των άλλων ανθρώπων
ή του πεπρωμένου του.

Αλλά ο Σαίξπηρ γνώριζε ότι η εξουσία
είναι ένας μεταβαλλόμενος στόχος

και καθώς αποκαλύπτει τις σκοτεινές
ιστορίες των χαρακτήρων,

αναρωτιόμαστε αν αυτός ο φαύλος
κύκλος θα σταματήσει κάποια στιγμή.

Παρόλο που ο Πρόσπερο
αδικήθηκε από τον Αντώνιο,

για πολλά χρόνια καταχράστηκε
την εξουσία του στο νησί,

συσσωρεύοντας τις μαγικές ιδιότητες
και τους φυσικούς πόρους του για τον ίδιο.

Ιδιαίτερα ο Κάλιμπαν σιχαίνεται
την κατάληψη της εξουσίας.

Γιος της Σύκοραξ,

μιας μάγισσας που παλαιότερα
κυβερνούσε το νησί,

ο Κάλιμπαν αρχικά βοήθησε
τους εξόριστους να κατατοπιστούν στο νησί.

Αλλά έκτοτε έχει γίνει σκλάβος τους
και μετανιώνει αγανακτισμένος:

«Και τότε σας συμπάθησα,

Και σας έδειξα όλα όσα είχε
να προσφέρει το νησί.

Τις δροσερές πηγές, τις αλυκές,
άγονα μέρη και γόνιμα.

Καταραμένος να είμαι που έτσι έπραξα!»

Με την σκληρή γλώσσα
και τον τρομερό θυμό του,

ο Κάλιμπαν συνεχώς
υπενθυμίζει στον Πρόσπερο

τι υπήρχε πριν την άφιξή του:

«Αυτό το νησί, που πήρες από εμένα, είναι
δικό μου από την Σύκοραξ, τη μητέρα μου.»

Όμως και η Σύκοραξ εκμεταλλεύτηκε το νησί

και φυλάκισε το πνεύμα Άριελ
μέχρι που το απελευθέρωσε ο Πρόσπερο.

Σε όλο το έργο

ο Άριελ ελπίζει να ξεπληρώσει
το χρέος του και να ελευθερωθεί,

ενώ ο Κάλιμπαν
είναι σκλαβωμένος για πάντα,

ή τουλάχιστον για όσο
ο Πρόσπερο βρίσκεται στην εξουσία.

Για αυτούς και πολλούς άλλους λόγους,

«Η Τρικυμία» έχει διαβαστεί
ως εξερεύνηση της αποικιοκρατίας

και των ηθικών διλημμάτων

που τίθενται στην ανακάλυψη
«φανταστικών καινούργιων κόσμων».

Ερωτήματα ελέγχου και δικαιοσύνης
κυριαρχούν στο έργο:

Είναι ο Κάλιμπαν ο νόμιμος
αφέντης του νησιού;

Θα ελευθερωθεί το πνεύμα Άριελ;

Και είναι ο Πρόσπερο ένας ισχυρός επόπτης

ή υπάρχει κάποια βαθύτερη μαγεία

πέρα από την αντίληψη των χαρακτήρων;

Κατά τη διάρκεια του έργου, ο Άριελ
συνεχώς θυμίζει στον Πρόσπερο

την υπόσχεσή του να τον ελευθερώσει.

Όμως παραμένει το ερώτημα

αν ο κατακτητής θα μπορέσει
να παραδώσει τη δύναμή του.

Το ερώτημα της παράδοσης της εξουσίας
είναι ιδιαίτερα ισχυρό,

δεδομένου ότι «Η Τρικυμία» θεωρείται
το τελευταίο έργο του Σαίξπηρ.

Σε πολλά σημεία οι ενέργειες του Πρόσπερο
θυμίζουν αυτές του μεγάλου καλλιτέχνη,

ο οποίος σχεδίαζε περίτεχνες ιστορίες,
οδηγούσε με ελιγμούς τους γύρω του,

και μάγευε χαρακτήρες και κοινό.

Αλλά στο τέλος της μεγάλης επίδειξης
εξουσίας και ελέγχου από μέρος του,

οι τελευταίες ατάκες του Πρόσπερο

τον παρουσιάζουν ταπεινό
μπροστά στο κοινό του

και στην δύναμη που αυτό έχει
για να κρίνει τα σχέδιά του.

«Με τη βοήθεια των χεριών σας.

Η ευγενική σας αναπνοή
τα πανιά μου ας γεμίσει

αλλιώς το σχέδιό μου θα αποτύχει,
που ήταν να ευχαριστήσω.»

Αυτό παραπέμπει στον ρόλο του ίδιου
του Σαίξπηρ ως μεγάλου καλλιτέχνη

που παραδίδει τον εαυτό του,
τελικά, στο χειροκρότημά μας.