Return to Video

Beynimiz konuşmayı nasıl işler? - Gareth Gaskell

  • 0:07 - 0:14
    20 yaşındaki biri 27.000
    ile 52.000 farklı kelime bilir.
  • 0:14 - 0:20
    60 yaşına geldiğinde, bu sayı
    35.000 ile 56.000 arasındadır.
  • 0:20 - 0:24
    Yüksek sesle söylenen bu kelimelerin
    çoğu bir saniyeden az sürer.
  • 0:24 - 0:29
    Yani her kelimede beyin
    hızlı bir karar alır:
  • 0:29 - 0:32
    bu binlerce seçenekten
    hangisi sinyale uyuyor?
  • 0:33 - 0:36
    Beyin, %98 oranında doğru kelimeyi seçer.
  • 0:36 - 0:37
    Ama nasıl?
  • 0:37 - 0:41
    Konuşulan kelime tanımanın işaret dilinden
  • 0:41 - 0:44
    daha fazla incelenmesine rağmen
    konuşma anlama,
  • 0:44 - 0:49
    okuduğunu anlamadan farklıdır,
    ancak işaret dili kavrayışına benzer.
  • 0:49 - 0:51
    Konuşmayı anlama yeteneğimizin anahtarı
  • 0:51 - 0:55
    beynin paralel bir işlemcisi
    olarak rol oynar,
  • 0:55 - 0:59
    yani aynı anda birden fazla
    farklı şey yapabilir.
  • 0:59 - 1:02
    Çoğu teori, bildiğimiz her kelimenin
    sadece bir işi olan
  • 1:02 - 1:06
    ayrı bir işlem birimi tarafından
    temsil edildiğini varsayar:
  • 1:06 - 1:11
    söz konusu sözcükle eşleşen yeni
    konuşma olasılığını değerlendirmek.
  • 1:11 - 1:15
    Beyin bağlamında, bir kelimeyi temsil eden
  • 1:15 - 1:19
    işlem birimi muhtemelen
    beynin korteksindeki
  • 1:19 - 1:22
    bir grup nörondaki bir ateşleme
    aktivitesi modelidir.
  • 1:22 - 1:25
    Bir kelimenin başlangıcını duyduğumuzda,
  • 1:25 - 1:27
    bu tür binlerce birim
    aktif hale gelebilir,
  • 1:27 - 1:29
    çünkü bir kelimenin başlangıcında
  • 1:29 - 1:32
    birçok olası eşleşme vardır.
  • 1:32 - 1:36
    Daha sonra, kelime ilerledikçe
    giderek daha fazla birim
  • 1:36 - 1:41
    bazı hayati bilgilerin eksik olduğunu
    ve aktivitesini kaybettiğini gösterir.
  • 1:41 - 1:43
    Kelimenin sonundan çok önce,
  • 1:43 - 1:48
    sadece bir ateşleme kalıbı aktif kalır,
    bir kelimeye karşılık gelir.
  • 1:48 - 1:51
    Buna "tanıma noktası" denir.
  • 1:51 - 1:54
    Tek bir kelimeye odaklanma sürecinde,
  • 1:54 - 1:57
    aktif birimler başkalarının
    aktivitesini baskılayarak
  • 1:57 - 1:59
    önemli milisaniyeler kazandırır.
  • 1:59 - 2:04
    Çoğu insan saniyede yaklaşık
    8 heceyi kavrayabilir.
  • 2:04 - 2:07
    Ancak, amaç sadece kelimeyi
    tanımakla kalmayıp
  • 2:07 - 2:10
    aynı zamanda kayıtlı anlamına erişmektir.
  • 2:10 - 2:14
    Beyin, kelimenin tam olarak
    tanımlanmasından önce,
  • 2:14 - 2:17
    birçok olası anlama ulaşır.
  • 2:17 - 2:21
    Bunu, "kap-" gibi bir kelime
    parçasını duyduktan sonra bile,
  • 2:21 - 2:23
    dinleyenlerin tam kelimenin
    ortaya çıkmasından önce
  • 2:23 - 2:27
    kaptan veya kapital gibi
    birden fazla olası anlamı kaydetmeye
  • 2:27 - 2:32
    başlayacağını gösteren
    çalışmalardan biliyoruz.
  • 2:32 - 2:35
    Bu, her kelimeyi duyduğumuzda aklımızda
  • 2:35 - 2:38
    kısa bir anlam patlaması olduğunu
    ve tanıma noktasında
  • 2:38 - 2:43
    beynin bir yoruma ayak
    uydurduğunu gösterir.
  • 2:43 - 2:46
    Tanıma süreci, bize rastgele
    bir kelime dizisinden ziyade
  • 2:46 - 2:51
    bağlam veren bir cümle ile
    daha hızlı hareket eder.
  • 2:51 - 2:55
    Bağlam ayrıca "bat" veya "crane" gibi
    birden fazla yorum içeren kelimelerin
  • 2:55 - 2:59
    amaçlanan anlamında
    veya "no" ya da "know" gibi
  • 2:59 - 3:03
    sesteş sözcüklerde bizi
    yönlendirmeye yardımcı olur.
  • 3:03 - 3:07
    Çok dilli insanlar için dinledikleri dil,
    dil içeriğiyle eşleşmeyen
  • 3:07 - 3:13
    potansiyel kelimeleri ortadan kaldırmak
    için kullanılan başka bir ipucudur.
  • 3:13 - 3:17
    Peki, bu sisteme tamamen yeni kelimeler
    eklemeye ne dersiniz?
  • 3:17 - 3:21
    Yetişkin olarak bile, birkaç günde bir
    yeni bir kelimeyle karşılaşabiliriz.
  • 3:21 - 3:25
    Ancak, her kelime birçok nöron
    üzerine dağıtılmış ince ayarlanmış
  • 3:25 - 3:27
    bir aktivite modeli olarak
    temsil edilirse,
  • 3:27 - 3:32
    yeni kelimelerin eskilerinin üzerine
    yazılmasını nasıl önleyebiliriz?
  • 3:32 - 3:34
    Bu problemden kaçınmak için,
  • 3:34 - 3:39
    yeni kelimelerin başlangıçta beynin
    hipokampus adı verilen bir bölümünde,
  • 3:39 - 3:43
    korteksteki ana kelime deposundan
    çok uzakta saklandığını,
  • 3:43 - 3:46
    böylece nöronları başka kelimelerle
    paylaşmadıklarını düşünüyoruz.
  • 3:46 - 3:49
    Ardından, birden fazla gece uykusunda,
  • 3:49 - 3:54
    yeni kelimeler yavaş yavaş aktarılır
    ve eskileriyle iç içe geçer.
  • 3:54 - 3:58
    Araştırmacılar, bu kademeli
    edinim sürecinin
  • 3:58 - 4:01
    mevcut kelimeleri bozmamaya
    yardımcı olduğunu düşünüyor.
  • 4:01 - 4:03
    Bu yüzden gündüz
  • 4:03 - 4:07
    bilinçsiz aktivite, sohbet ederken
    anlam patlamaları yaratır.
  • 4:07 - 4:12
    Geceleri dinleniriz, ama beynimiz
    yeni bilgiyi kelime ağına
  • 4:12 - 4:14
    entegre etmekle meşgul olur.
  • 4:14 - 4:18
    Uyandığımızda, bu süreç sürekli değişen
  • 4:18 - 4:21
    dil dünyasına hazır olmamızı sağlar.
Title:
Beynimiz konuşmayı nasıl işler? - Gareth Gaskell
Speaker:
Gareth Gaskell
Description:

Tam dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/how-do-our-brains-process-speech-gareth-gaskell

20 yaşındaki biri ortalama 27.000 ile 52.000 arasında farklı kelime bilir. Yüksek sesle söylenen bu kelimelerin çoğu bir saniyeden az sürer. Her kelimede, beyin hızlı bir karar alır: Bu binlerce seçenekten hangisi sinyale uyuyor? Zamanın %98'inde, beyin doğru kelimeyi seçer. Bu nasıl mümkün olabilir? Gareth Gaskell konuşmayı anlamanın karmaşıklıklarını ortaya çıkartıyor.

Ders Gareth Gaskell, animasyon Art Shot tarafından yapılmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.