Return to Video

Jak mózg przetwarza mowę? - Gareth Gaskell

  • 0:07 - 0:14
    Przeciętny 20-latek zna
    od 27 do 52 tysięcy słów.
  • 0:14 - 0:20
    Do 60. roku życia średnia wzrasta
    do przedziału od 35 do 56 tysięcy.
  • 0:20 - 0:24
    Wymówienie większości wyrazów
    na głos trwa mniej niż sekundę,
  • 0:24 - 0:29
    więc przy każdym słowie mózg
    musi szybko podjąć decyzję.
  • 0:29 - 0:32
    Która z tysięcy opcji jest poprawna?
  • 0:32 - 0:36
    W około 98% przypadków mózg
    dobiera prawidłowe słowo.
  • 0:36 - 0:37
    Jak?
  • 0:37 - 0:41
    Rozumienie mowy różni się
    od rozumienia tekstu
  • 0:41 - 0:44
    i przypomina rozumienie języka migowego,
  • 0:44 - 0:49
    chociaż rozumienie mowy
    zbadano lepiej niż język migowy.
  • 0:49 - 0:51
    Klucz do rozumienia mowy
  • 0:51 - 0:55
    to rola mózgu jako procesora równoległego,
  • 0:55 - 0:59
    co oznacza, że wiele działań
    jest wykonywanych w tym samym czasie.
  • 0:59 - 1:01
    Zgodnie z większością teorii
    każde znane nam słowo
  • 1:01 - 1:06
    jest przypisane do oddzielnej
    jednostki przetwarzania,
  • 1:06 - 1:11
    która ma ocenić,
    czy słyszane słowo to ten wyraz.
  • 1:11 - 1:15
    W mózgu jednostka przetwarzająca,
    do której przypisane jest słowo,
  • 1:15 - 1:20
    przypomina schemat aktywności
    określonych grup neuronów
  • 1:20 - 1:22
    w korze mózgowej.
  • 1:22 - 1:24
    Kiedy słyszymy początek słowa,
  • 1:24 - 1:27
    uaktywnia się kilka tysięcy jednostek,
  • 1:27 - 1:29
    bo już sam początek słowa
  • 1:29 - 1:32
    daje wiele możliwości.
  • 1:32 - 1:36
    W czasie wypowiadania słowa
    coraz więcej jednostek rejestruje
  • 1:36 - 1:41
    brak kluczowych danych i się wyłącza.
  • 1:41 - 1:43
    Na długo przed końcem słowa
  • 1:43 - 1:48
    pozostaje tylko jeden aktywny
    schemat przypisany do danego słowa.
  • 1:48 - 1:51
    To "moment rozpoznania".
  • 1:51 - 1:54
    W trakcie wyszukiwania konkretnego słowa
  • 1:54 - 1:57
    aktywne jednostki wyciszają inne,
  • 1:57 - 1:59
    żeby oszczędzić istotne milisekundy.
  • 1:59 - 2:04
    Większość ludzi rozumie
    do około ośmiu sylab na sekundę.
  • 2:04 - 2:07
    Jednak chodzi nie tylko
    o rozpoznanie słowa,
  • 2:07 - 2:10
    ale też jego zrozumienie.
  • 2:10 - 2:14
    Jeszcze przed dokładnym
    rozpoznaniem słowa
  • 2:14 - 2:17
    mózg ma dostęp do wielu
    potencjalnych znaczeń.
  • 2:17 - 2:22
    Badania pokazują,
    że już po usłyszeniu początku,
  • 2:22 - 2:23
    jak "cap",
  • 2:23 - 2:27
    słuchacze przed usłyszeniem całego słowa
    rejestrują potencjalne znaczenia,
  • 2:27 - 2:32
    jak "captain", czyli kapitan,
    albo "capital", czyli stolica.
  • 2:32 - 2:35
    Kiedy słyszymy dane słowo,
  • 2:35 - 2:38
    w głowie zachodzi krótka eksplozja znaczeń
  • 2:38 - 2:43
    i do momentu rozpoznania mózg
    ustala jedną interpretację słowa.
  • 2:43 - 2:46
    Proces rozpoznania przebiega szybciej,
  • 2:46 - 2:51
    jeśli zamiast pojedynczych słów
    słyszymy całe zdanie nadające kontekst.
  • 2:51 - 2:55
    Kontekst pomaga nam
    też w określeniu znaczenia
  • 2:55 - 2:59
    słów wieloznacznych:
    "bat", czyli kij, i "crane", czyli żuraw,
  • 2:59 - 3:03
    albo w przypadku homofonów,
    jak "morze" i "może".
  • 3:03 - 3:07
    Dla osób wielojęzycznych
    język to kolejna wskazówka
  • 3:07 - 3:13
    eliminująca słowa niepasujące do języka.
  • 3:13 - 3:17
    A co z dodaniem nowych słów?
  • 3:17 - 3:21
    Nawet jako dorośli możemy
    często spotkać nowe słowa.
  • 3:21 - 3:25
    Ale jeśli każde słowo jest reprezentowane
    przez określony schemat aktywności
  • 3:25 - 3:27
    przekazywanej do wielu neuronów,
  • 3:27 - 3:32
    jak zapobiec nadpisywaniu
    starych słów przez nowe?
  • 3:32 - 3:39
    Nowe słowa są początkowo
    przechowywane w hipokampie,
  • 3:39 - 3:43
    części mózgu odległej od głównego
    magazynu słów w korze mózgowej,
  • 3:43 - 3:46
    więc nie dzielą neuronów z innymi słowami.
  • 3:46 - 3:49
    Dopiero po wielu nocach snu
  • 3:49 - 3:54
    nowe słowa stopniowo
    przenoszą się i przeplatają ze starymi.
  • 3:54 - 3:58
    Według naukowców stopniowy
    proces wprowadzania słów
  • 3:58 - 4:01
    pomaga w uniknięciu
    zastępowaniu znanych słów.
  • 4:01 - 4:03
    Za dnia
  • 4:03 - 4:07
    nasza nieświadoma aktywność podczas
    rozmów generuje eksplozje znaczeń.
  • 4:07 - 4:12
    Kiedy śpimy, nasze mózgi
    integrują nowe informacje
  • 4:12 - 4:14
    z siecią słów.
  • 4:14 - 4:18
    Po obudzeniu jesteśmy gotowi
  • 4:18 - 4:21
    na stale zmieniający się świat języka.
Title:
Jak mózg przetwarza mowę? - Gareth Gaskell
Speaker:
Gareth Gaskell
Description:

Cała lekcja: https://ed.ted.com/lessons/how-do-our-brains-process-speech-gareth-gaskell

Przeciętny 20-latek zna od 27 do 52 tysięcy różnych słów. Większość wypowiedzianych głośno słów trwa mniej niż sekundę, więc za każdym razem mózg musi szybko podjąć decyzję: która z tysięcy opcji pasuje do komunikatu? W około 98% przypadków mózg dobiera prawidłowe słowo. Ale jak? Gareth Gaskell wgłębia się w zawiłości rozumienia mowy.

Lekcja: Gareth Gaskell, reżyseria: Art Shot.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.