Return to Video

Antarktika muzlari ostidagi ko'rinmas, yashirin hayot

  • 0:01 - 0:03
    Bu nimaligini bilasizmi?
  • 0:04 - 0:08
    Shishasimon mavjudotlar bo'lgan
    joy bor desam nima deysiz?
  • 0:08 - 0:11
    Yoki bizga ko'rinmas bo'lgan
    hayot shakllari bor desam-chi?
  • 0:11 - 0:14
    Lekin fazogirlar ularni
    har doim ko'rishadi.
  • 0:14 - 0:19
    Bu ko'rinmas jonzotlar olis
    ekzosayyoradagi o'zga sayyoraliklar emas.
  • 0:19 - 0:20
    Ular diatomlardir:
  • 0:20 - 0:24
    fotosintetik, bir hujayrali suv
    o'tlariidir, kislorod ishlab chiqaradigan
  • 0:24 - 0:27
    va urug' bulutlariga sayyoralararo
    miqyosda yordam beradigan.
  • 0:27 - 0:31
    Ular murakkab, geometrik
    ekzoskeletlardir --
  • 0:31 - 0:32
    albatta shishadan bo'lgan.
  • 0:33 - 0:37
    Ularni koinotdan ummon yuzasidagi
    ranglarning aylanishida ko'rasiz.
  • 0:37 - 0:38
    Ular o'lganida esa,
  • 0:38 - 0:40
    ularning shisha uylari
    ummon tubiga cho'kadi,
  • 0:40 - 0:42
    havodan uglerodni olib
  • 0:42 - 0:43
    pastga olib ketadi
  • 0:43 - 0:48
    va ummondagi uglerod ajratilmalarining
    sezilarli qismini tashkil qiladi.
  • 0:48 - 0:50
    Biz o'zga sayyorada yashaymiz.
  • 0:50 - 0:53
    Bu Yer sayyorasida xilma-hil
    sirli hayot mavjud
  • 0:53 - 0:56
    va ko'pchiligi dunyo chekkasida yashaydi,
  • 0:56 - 0:59
    ko'z oldimizda yoki ongimizda.
  • 0:59 - 1:01
    O'sha chekkalardan biri Antarktika.
  • 1:02 - 1:04
    Odatda, Antarktika haqida o'ylasak,
  • 1:04 - 1:07
    hosilsiz va hayotsiz joyni
    tasavvur qilamiz...
  • 1:07 - 1:09
    Bir qancha pingvinlarni aytmasak.
  • 1:09 - 1:12
    Lekin Antarktika qutbdagi hayot vohasi
    sifatida ma'lum bo'lish kerak
  • 1:12 - 1:15
    o'ta ajabtovur, sanoqsiz jonzotlar
    makoni bo'lgan.
  • 1:16 - 1:19
    Xo'sh, nega biz ularni so'nggi tabiat
    xujjatli filmlarida ko'rmadik?
  • 1:19 - 1:22
    Chunki ular qor va muz
    ostiga yashirinishgan,
  • 1:22 - 1:24
    bizga ko'rinmaydigan holda.
  • 1:24 - 1:26
    Ular mikrobdir:
  • 1:26 - 1:29
    muzliklar ichida yashaydigan
    mitti o'simlik va mavjudotlardir,
  • 1:29 - 1:31
    muz ostidagi
  • 1:31 - 1:33
    va muz osti hovuzlarida
    suzib yuruvchi.
  • 1:33 - 1:36
    Ular jozibadorligi bo'yicha
    megafaunadan kam joyi yo'q
  • 1:36 - 1:38
    biz ko'rib yurgan tabiat
    hujjatli filmlaridagi.
  • 1:39 - 1:44
    Ammo qanday qilib odamlarni
    ko'rinmas narsalarga ishontirish mumkin?
  • 1:44 - 1:47
    Men yaqinda Antarktikada
    5 haftalik expeditsiyada bo'ldim
  • 1:47 - 1:51
    mikroblar miqyosida yovvoyi tabiat
    rejissyori bo'lish uchun.
  • 1:51 - 1:53
    185 funtli uskunalar bilan,
  • 1:53 - 1:55
    harbiy samalyotga chiqdim
  • 1:55 - 1:57
    va mikroskoplarni u yerga olib bordim
  • 1:57 - 2:00
    bu mikroskopik ekstremofillarni
    suratga olish va o'rganish uchun
  • 2:00 - 2:03
    va kam o'rganilgan ekotizimni
    yaxshiroq tushinish uchun
  • 2:04 - 2:05
    biz yashaydigan sayyoradagi.
  • 2:06 - 2:09
    Bu ko'rinmas jonzotlarni
    suratga olish uchun,
  • 2:09 - 2:11
    Ularning makonini ko'rishim kerak edi --
  • 2:11 - 2:13
    Ya'ni muzni ostiga tushishim kerak edi.
  • 2:14 - 2:18
    Har yili dengiz muzlari Antarktika
    hajmidan ikki barovarga ko'payadi.
  • 2:18 - 2:21
    9 fut qalinlikdagi muz ostiga
    qiyo boqish uchun,
  • 2:21 - 2:25
    dengiz muziga kiritilgan
    uzun, metal quvurga tushdim
  • 2:25 - 2:28
    hayotga to'lib-toshgan ekotizimga
    guvoh bo'lish uchun,
  • 2:28 - 2:33
    dengiz tubi va yarqiragan muzlik
    shiftini o'rtasida turgan holda.
  • 2:34 - 2:36
    Mana bu tashqaridan qanday ko'rinadi.
  • 2:36 - 2:38
    Bu shunchaki sehrli edi.
  • 2:40 - 2:43
    Ba'zi mavjudotlar urug' qisqichbaqasi
    kabi g'aroyib edi
  • 2:43 - 2:46
    va yana ko'plab chiroyli
    geometrik diatomlar ham.
  • 2:46 - 2:49
    Keyin men tepaga chiqdim
    Quruq Vodiysida tunash uchun
  • 2:49 - 2:51
    bir necha hafta davomida.
  • 2:51 - 2:54
    Antarktikaning 98 foizi
    muz bilan qoplangan
  • 2:54 - 2:58
    Quruq Vodiysi Antarktikaning
    eng katta hududidir.
  • 2:58 - 3:02
    Faqat u yerda Antarktikaning
    qandayligini ko'rish mumkin.
  • 3:02 - 3:04
    Bu yerda bakteriyalardan
    namuna oldim,
  • 3:04 - 3:08
    muz ostidagi hovuzdan temir oksidi
    otilib chiqadigan tabiat hodisasi,
  • 3:08 - 3:12
    ushbu joy o'n yil oldinham
    hayotsiz deb hisoblangan,
  • 3:12 - 3:15
    Men muzlikka chiqdim
    uning ichini teshish uchun,
  • 3:15 - 3:19
    yashayotgan sanoqsiz, qattiq tanali
    mavjudotlarni kashf qildim
  • 3:19 - 3:21
    muzning ichki qatlamlariga tushganimda.
  • 3:22 - 3:23
    Kriokonit tuynuglari
  • 3:23 - 3:26
    kichik to'q rangdagi loydan
    tashkil topadi
  • 3:26 - 3:28
    muzlikkka tushkanida
  • 3:28 - 3:31
    va tuynuk bo'ylab pastka erishni
    boshlaydi vad keyin muzlaydi.
  • 3:31 - 3:34
    Shu tarzda loy parchalarini
    muz ichida saqlab qoladi,
  • 3:34 - 3:36
    huddi kichik oroldagi olamga o'xshab,
  • 3:36 - 3:39
    har biri o'zining noyob ekotizimi bilan.
  • 3:39 - 3:41
    Men topgan ba'zi jonzotlarni
    tanishingiz mumkin,
  • 3:42 - 3:43
    bu jonzotga o'xshaganlarni --
  • 3:43 - 3:44
    Ularni yaxshi ko'raman.
  • 3:44 - 3:47
    Ular huddi panjali yopishqoq
    ayiqchaga o'xshaydi.
  • 3:47 - 3:49
    Suv ayig'i nomi bilan ham ma'lum.
  • 3:49 - 3:51
    Ular o'zining noyob jihati
    bilan mashhur,
  • 3:51 - 3:54
    keskin sharoitlarda omon qolishga
    yordam beradigan.
  • 3:54 - 3:56
    Koinot vakuumida ham.
  • 3:56 - 3:59
    Ammo ularni topish uchun koinot
    yo Antarktikaga borishni hojati yo'q.
  • 3:59 - 4:02
    Ular yer yuzi bo'ylab moxlarda yashaydi
  • 4:02 - 4:04
    Trotuar yoriqlaridan to parklargacha.
  • 4:04 - 4:08
    Siz ehtimol bu son-sanoqsiz ko'rinmas
    jonzotlar yonidan har kuni o'tib ketarsiz.
  • 4:08 - 4:10
    Boshqasi tanish bo'lishi mumkin
  • 4:10 - 4:13
    ammo notanish bo'lishi ham mumkin
    bu nematoda kabi.
  • 4:13 - 4:14
    Na ilon, va na chuvalchang.
  • 4:14 - 4:17
    Ular o'ziga xos mavjudotdir.
  • 4:17 - 4:20
    Ular chuvalchang kabi tiklanaolmaydi
    yoki ilon kabi sudralib yurolmaydi.
  • 4:20 - 4:23
    Lekin ularda og'zini ichida
    kichkina, o'tkir ignalari bor.
  • 4:23 - 4:27
    Ignalar ov qilishga va uni
    yutishga yordam beradi.
  • 4:28 - 4:30
    Yer yuzidagi har bir odamga,
  • 4:30 - 4:33
    57 milliard nematoda to'g'ri keladi.
  • 4:34 - 4:36
    Ba'zi mavjudotlar butunlay
    notanish bo'lishi mumkin.
  • 4:36 - 4:38
    Lekin o'zlari ajoyib yashashadi.
  • 4:38 - 4:43
    Bu kabi jonzotlarda tojlari
    aylana og'izga aylanadi
  • 4:43 - 4:47
    ularning ichak tizimi judayam shaffof
  • 4:47 - 4:52
    va lentasimon siyanobakteriyalar
    petri balig'i bo'ylab ko'p tarqalgan.
  • 4:53 - 4:55
    Ko'pincha biz OAVda
    ko'radigan narsamiz
  • 4:55 - 4:59
    mikroorganizmlarning
    elektron mikroskopik rasmlaridir,
  • 4:59 - 5:01
    qo'rqinchli maxluqqa o'xshaydigan.
  • 5:01 - 5:05
    Ularni ko'rmasak, hayoti
    bizga sirliligicha qoladi,
  • 5:05 - 5:08
    garchi ular biz bilan deyarli
    yonma-yon yashashsa-da.
  • 5:08 - 5:10
    Ularning kunlik hayoti qanday?
  • 5:10 - 5:12
    Ular qanday qilib
    atrof-muhit bilan bog'lanadi?
  • 5:12 - 5:16
    Agar siz hayvonot bog'ida
    pingvinlarni rasmini ko'rsangiz
  • 5:16 - 5:20
    va ularni hech qachon hayotda muz
    ustida ko'rmasangiz,
  • 5:20 - 5:22
    siz pingvinlarni to'liq tushuna olmaysiz.
  • 5:22 - 5:24
    Mitti jonzotlar harakatini ko'rib,
  • 5:24 - 5:28
    biz ularning hayotini yaxshiroq anglaymiz.
  • 5:28 - 5:32
    Antarktikadagi va tomorqalarimizdagi
    ko'rinmas hayotni hujjatlashtirmasak,
  • 5:32 - 5:36
    biz qancha mavjudotlar bilan
    birga yashayotganligimizni bilmaymiz.
  • 5:36 - 5:38
    Bu esa hali ga'royib va ajoyib
    ona sayyoramizdan
  • 5:38 - 5:42
    o'rganadigan narsamiz ko'pligidan
    dalolat beradi. .
  • 5:42 - 5:43
    Rahmat.
Title:
Antarktika muzlari ostidagi ko'rinmas, yashirin hayot
Speaker:
Ariel Voldman
Description:

Bu mikroskopik dunyoga sayohatimizda, tadqiqotchi va rassom Ariel Voldman Antarktikaning ulkan muz qatlami ostida yashiringan g'aroyib mavjudotlar haqida so'ylaydi. "Ajabtovur" suv ayig'idan to geometrik shishali suv o'tlarigacha, Voldman ko'rinishidan hosilsiz bo'lib ko'ringan yer, aslida qutbdagi hayot vohasi ekanligini ko'rsatadi -- faqatgina qayerga qarash kerakligini bilsak bo'ldi.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
05:56

Uzbek subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.