Return to Video

အန္တာတိကတိုက် အောက်မှာ ဝှက်ထားတဲ့ မြင်မရတဲ့ သက်ရှိဘဝ

  • 0:01 - 0:03
    ဒါက ဘာလဲ ခန့်မှန်းနိုင်ကြမလား။
  • 0:04 - 0:08
    သတ္တဝါတွေကို ဖန်နဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ နေရာ
    ရှိပါတယ်လို့ ကျွန်မက ပြောရင်ကော။
  • 0:08 - 0:11
    ကျွန်မတို့ မမြင်ကြရပေမဲ့
    အာကာသယာဉ်မှူးတွေ တချိန်လုံး
  • 0:11 - 0:14
    မြင်နိုင်ကြရတဲ့
    ဇီဝပုံစံတွေ ရှိတယ် ဆိုရင်ကော။
  • 0:14 - 0:19
    မြင်မရတဲ့ အဲဒီဖန်ကောင်တွေဟာ ဝေးလံလှတဲ့
    ဂြိုဟ်ပေါ်က အကောင်တွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။
  • 0:19 - 0:20
    သူတို့က diatoms တွေပါ-
  • 0:20 - 0:23
    အလင်းကို စုပ်ယူနိုင်တဲ့
    ဆဲလ်တစ်ခုတည်းပါ ရေညှိဖြစ်ပြီး
  • 0:23 - 0:27
    အောက်ဆီဂျင် ထုတ်လုပ်ရန်နဲ့ ဂြိုဟ်ပေါ်မှာ
    တိမ်တွေ မွေးထုတ်ပေးရန်ကို တာဝန်ယူထားကြပြီး
  • 0:27 - 0:31
    ခုနက ပြောခဲ့သလို ဖန်နဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့
    သိပ်ကို ရှုပ်ထွေး လှပတဲ့ ဂျီဩမေတြီ
  • 0:31 - 0:32
    ပုံစံကို ဆောင်ကြပါတယ်။
  • 0:32 - 0:36
    အာကာသထဲကနေပြီး သမုဒ္ဒရာရဲ့ ရောင်စုံ
    မျက်နှာပြင်ထဲ အဲဒါတွေကို မြင်ရနိုင်ပါတယ်။
  • 0:36 - 0:38
    သူတို့ သေသွားတဲ့ အခါမှာ၊
  • 0:38 - 0:41
    သူတို့ရဲ့ ဖန်အိမ်လေးတွေဟာ သမုဒ္ဒရာရဲ့
    အနက်ပိုင်းထဲကို ကျဆင်းသွားရင်း
  • 0:41 - 0:42
    လေထုထဲက ကာဗွန်ကို ထုတ်ယူပြီး
  • 0:42 - 0:44
    သူတို့ရဲ့ သင်္ချိုင်းဆီ ဆင်းသွားကြတာမို့
  • 0:44 - 0:48
    သမုဒ္ဒရာတွေထဲမှာ တွေ့ရတဲ့ ကာဗွန်ထဲက
    တော်တော်များများက သူတို့ထံမှပါ။
  • 0:48 - 0:50
    ကျုပ်တို့ဟာ သူစိမ်းဂြိုလ်ပေါ်မှာ
    နေထိုင်နေကြတယ်၊
  • 0:50 - 0:54
    ကျုပ်တို့ ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ လေ့လာကြရဦးမယ့်
    နားလည်မရတဲ့ သတ္တဝါတွေ အများကြီးပါ၊
  • 0:54 - 0:57
    အကောင် အများအပြားတို့ဟာ ကျုပ်တို့
    ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အစွန်းအဖျားမှာ နေထိုင်ကြလို့
  • 0:57 - 1:00
    ကျုပ်တို့ မမြင်ရ၊ နားလည်မရနိုင်ပါဘူး။
  • 1:00 - 1:02
    အဲဒီလို အစွန်းအဖျားဒေသ
    တစ်ခုက အန္တာတိကတိုက်ပါ။
  • 1:02 - 1:04
    ကျုပ်တို့က အန္တာတိကအကြောင်းကို
    စဉ်းစားကြရာတွင်
  • 1:04 - 1:07
    ပင်ဂွင်း အကောင်အချို့မှလွဲပြီး
    သက်ရှိတွေ မရှိတဲ့
  • 1:07 - 1:09
    လွင်ပြင်ကြီးလို့ နေရာကို မြင်ယောင်မိကြတယ်။
  • 1:09 - 1:12
    အဲဒီလိုအစား အန္တာတိကကို
    ဝင်ရိုးစွန်း အိုအေစစ်လို မြင်သင့်ပြီး
  • 1:12 - 1:16
    ရေတွက် မရနိုင်တဲ့ အံ့မခန်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်
    အကောင်တွေရဲ့ နေအိမ်ကြီးပါ။
  • 1:16 - 1:19
    ဘာဖြစ်လို့ အဲဒီအကောင်တွေကို ကျုပ်တို့ဟာ
    သတင်းကားတွေထဲမှာ မမြင်ကြရတာလဲ။
  • 1:19 - 1:22
    သူတို့ဟာ ဆီးနှင်းတွေနဲ့
    ရေခဲလွှာအောက်မှာ နစ်မြုပ်နေကြလို့
  • 1:22 - 1:24
    ကျုပ်တို့ မြင်မရနိုင်ပါဘူး။
  • 1:24 - 1:26
    သူတို့က ပိုးမွှားတွေပါ။
  • 1:26 - 1:29
    ပင်လယ်ရေခဲရဲ့ အောက်မှာ၊
    ရေခဲမြစ်ကြီးတွေထဲ နစ်မြုပ်နေကြတဲ့
  • 1:29 - 1:30
    သေးနုပ်တဲ့ အကောင်တွေဖြစ်ကြပြီး
  • 1:30 - 1:33
    ရေခဲမြစ်တွေထဲက ရေအိုင်တွေထဲမှာ
    ရေကူးနေထိုင်ကြတာပါ။
  • 1:33 - 1:36
    အဲဒီအကောင်တွေဟာ သတင်းကားတွေထဲမှာ
    မြင်နေကျ အကောင်တွေနဲ့စာရင်
  • 1:36 - 1:38
    ဆွဲဆောင်မှု မရှိကြဘူးလို့
    ဘယ်လိုမှ ပြောမရနိုင်ပါဘူး။
  • 1:39 - 1:44
    ဒါပေမဲ့ မမြင်ရတဲ့ အရာတွေကို စူးစမ်းဖို့
    လူတွေကို ဘယ်လို တိုက်တွန်းရမလဲ။
  • 1:44 - 1:47
    ကျွန်မဟာ မကြာခင်တုန်းက
    ငါးပတ်ကြာ အန္တာတိကတိုက်ကို
  • 1:47 - 1:51
    စူးစမ်းရေးခရီး ထွက်ခဲ့ပြီး သေးနုပ်ကြတဲ့
    အကောင်တွေရဲ့ ဘဝကို ရုပ်ရှင်ရိုက်ခဲ့ပါတယ်။
  • 1:51 - 1:53
    ပစ္စည်းမျိုးစုံ ၁၈၅ ပေါင်ကို သယ်ပြီး
  • 1:53 - 1:55
    ကျွန်မဟာ စစ်လေယာဉ်ကို တက်စီးခဲ့လို့
  • 1:55 - 1:57
    အဏုကြည့်ကိရိယာတွေဖြင့်
    ကွင်းဆင်း လေ့လာရင်း
  • 1:57 - 2:00
    ကျုပ်တို့ ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ နေထိုင်ကြပေမဲ့
    ကျုပ်တို့ မသိကျွမ်းကြတဲ့
  • 2:00 - 2:03
    သေးနုပ်တဲ့ အကောင်တွေရဲ့ ဘဝကို
    ရုပ်ရှင် ရိုက်ပေးရင်း သူတို့ဂေဟာစနစ်ကို
  • 2:04 - 2:05
    နားလည်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။
  • 2:05 - 2:08
    မြင်မရတဲ့ အဲဒီလို အကောင်တွေကို
    ရုပ်ရှင် ရိုက်နိုင်ဖို့
  • 2:08 - 2:11
    ကျွန်မဟာ သူတို့ နေထိုင်တဲ့ နေရာကို
    မြင်ဖို့ လိုအပ်ခဲ့တယ်၊
  • 2:11 - 2:14
    ရေခဲထုရဲ့ အနက်ပိုင်းဆီသို့
    ငုပ်ကြည့်ဖို့ လိုအပ်ခဲ့တယ်။
  • 2:14 - 2:18
    နှစ်စဉ်ဆိုသလို ပင်လယ်ရေခဲတွေဟာ အန္တာတိက
    ရဲ့ အရွယ်အစားကို နှစ်ဆနီးပါး ချဲ့ပေးကြတယ်။
  • 2:18 - 2:21
    အောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာကို
    မြင်ရဖို့အတွက်
  • 2:21 - 2:25
    ကျွန်မဟာ ကိုးပေထူတဲ့ ရေခဲထုထဲကို
    သတ္တုပြွန်ဖြင့် ဆင်းလိုက်တော့မှ
  • 2:25 - 2:28
    ပင်လယ်ကြမ်းပြင်နဲ့ ခေါင်းမိုးရေခဲထု
    အကြားမှာ မျောလျက် ရှိနေတဲ့
  • 2:28 - 2:33
    သက်ရှိအကောင်တွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့
    ဂေဟာစနစ်ကို တွေ့မြင်နိုင်ခဲ့တယ်။
  • 2:33 - 2:36
    ကျွန်မကို အပြင်မှနေပြီး
    မြင်ရပုံက ဒီလိုမျိုးပါ။
  • 2:36 - 2:38
    အဲဒါ လုံးဝကို အံ့အားသင့်စရာကြီးပါ။
  • 2:39 - 2:43
    ကျွန်မ တွေ့မြင်ခဲ့ရတဲ့ အကောင်တချို့
    ဒီလို ကြည်နူးဖွယ်ရာ ပုစွန်စေ့နဲ့ တူခဲ့ပြီး
  • 2:43 - 2:46
    လှပတဲ့ ဂျီဩမေတြီ ပုံစံ
    diatom တွေ အများကြီးပါပဲ။
  • 2:46 - 2:49
    အဲဒီနောက်မှာ ကျွန်မဟာ Dry Valleys
    ဒေသမှာ နှစ်ပတ်လောက်
  • 2:49 - 2:51
    စခန်းချခဲ့ပြီး စူးစမ်းခဲ့သေးတယ်။
  • 2:51 - 2:54
    အန္တာတိကရဲ့ ၉၈ ရာခိုင်နှုန်းဟာ
    ရေခဲဖုံးလွှမ်းနေပြီး
  • 2:54 - 2:58
    Dry Valleys ဟာ မျက်စိနဲ့ မြင်ရနိုင်တဲ့
    အကျယ်ပြန့်ဆုံး သဘာဝ နေရာဖြစ်ပြီး
  • 2:58 - 3:01
    ရေခဲအောက်မှာ ရှိတဲ့ တိုက်ကြီးရဲ့
    အနေအထားဟာ အဲဒီလိုပဲ ရှိမှာပါ။
  • 3:01 - 3:04
    ကျွန်မဟာ Blood Falls မှာ ဘက်တီးရီးယား
    နမူနာတွေကို စုယူခဲ့တယ်။
  • 3:04 - 3:08
    ရေခဲမြစ်ထဲကနေ ထိုးထွက်နေတဲ့
    သံအောက်ဆိုက် တောင်ကုန်း ဖြစ်ပြီး
  • 3:08 - 3:12
    လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်တုန်းက သက်ရှိ လုံးဝ
    မရှိဘူးလို့ ယူဆခဲ့ကြတဲ့ နေရာဖြစ်တယ်။
  • 3:12 - 3:15
    ကျွန်မက ရေခဲမြစ်ရဲ့ အပေါ်ကို တက်ခဲ့ပြီး
    အောက်ဘက်ကို တူးကြည့်ခဲ့ရာ
  • 3:15 - 3:19
    ရေခဲအလွှာတွေ အကြားမှာ နစ်မြုပ်
    နေကြလျက် နေထိုင်နေကြတဲ့
  • 3:19 - 3:21
    အကောင်တွေကို မရေမတွက်
    နိုင်အောင်ကို မြင်ခဲ့တယ်။
  • 3:21 - 3:23
    cryoconite တွင်းများလို ခေါ်ကြပြီး၊
  • 3:23 - 3:26
    အမည်းရောင် သေးနုပ်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို
  • 3:26 - 3:28
    ရေခဲမြစ်ပေါ်ကို မှုတ်ပစ်လိုက်တဲ့ နောက်မှာ
  • 3:28 - 3:31
    အမြုပ်ထနေတဲ့ တွင်းများထဲကို
    ပျော်ကျသွားပြီး ပြန်ခဲ့သွားခြင်းဖြင့်
  • 3:31 - 3:35
    ရေခဲမြစ်ထဲ ရှိခဲ့ဘူးတဲ့ အညစ်အကြေး
    ချိုင့်ခွက် ရာချီ ထိန်းသိမ်းပေးထားသလိုပါ။
  • 3:35 - 3:36
    စကြာဝဠာ ကျွန်းလေးတွေနဲ့တူပြီး
  • 3:36 - 3:39
    မတူကွဲပြားတဲ့ ဂေဟာစနစ် ကိုယ်စီနဲ့ပါ။
  • 3:39 - 3:41
    ကျွန်မ ရှာတွေ့ခဲ့တဲ့
    အကောင်တချို့များဆိုရင်၊
  • 3:42 - 3:43
    ချစ်စရာလေး ဒီ tardigrade ပုံစံ --
  • 3:43 - 3:45
    ကျွန်မ အရမ်းကို ကြိုက်တဲ့ဟာပါ၊
  • 3:45 - 3:47
    ခြေဖဝါးပါတဲ့ ဝက်ဝံကလေးနဲ့ ဆင်တူပါတယ်။
  • 3:47 - 3:49
    သူ့ကို ရေဝက်ဝံလို့လည်း ခေါ်ကြသေးတယ်၊
  • 3:49 - 3:51
    သူတို့ဟာ စူပါပါဝါကို
    ပိုင်ဆိုင်ကြလို့ နာမည်ကြီးပါတယ်၊
  • 3:51 - 3:54
    အာကာသထဲက လေဟာနယ် အပါအဝင်၊
    လွန်ကဲ ပြင်းထန်တဲ့
  • 3:54 - 3:56
    အခြေအ​ေနေမျိုးထဲမှာတောင်
    ရှင်သန် နေထိုင်နိုင်ကြတယ်။
  • 3:56 - 3:59
    သူတို့ကို မြင်ရဖို့အတွက် အာကာသ သို့မဟုတ်
    အန္တာတိကကို သွားဖို့ မလိုပါဘူး။
  • 3:59 - 4:02
    ဒီကမ္ဘာဂြိုဟ် တစ်ဝမ်းလုံးမှာ၊ လူသွားလမ်း
    တွေမှအစ ပန်းခြံတွေအဆုံး
  • 4:02 - 4:04
    ရေညှိထဲမှာ သူတို့ နေထိုင်ကြတာပါ။
  • 4:04 - 4:08
    မြင်မရတဲ့ အဲဒီလို အကောင်လေးတွေ ထောင်ချီ
    အပေါ်ကနေပြီး ကျုပ်တို့ လမ်းလျှောက်ကြတာပါ။
  • 4:08 - 4:10
    အချို့တို့ကို သိရှိကြတယ်လို့ ထင်ရပေမဲ့
  • 4:10 - 4:13
    nematodes ကောင်တွေလို ထူးဆန်းကြတယ်။
  • 4:13 - 4:14
    မြွေလည်း မဟုတ် တီကောင်လည်း မဟုတ်တဲ့
  • 4:14 - 4:17
    nematodes တွေဟာ သူ့နည်းသူပုံစံနဲ့ပါ။
  • 4:17 - 4:20
    တီကောင်လို ပြန်မပွားနိုင်ဘူး၊
    မြေွလို တွာမသွားနိုင်ဘူး။
  • 4:20 - 4:23
    ဒါပေမဲ့ သူတို့ပါးစပ်ထဲမှာ
    ဓါးမြှောင်လို အပ်တွေ ရှိကြလို့
  • 4:23 - 4:27
    သူတို့ရဲ့ သားကောင်ကို ထိုးဖောက်ပြီး
    အတွင်းပိုင်းကို စုပ်ယူနိုင်ကြတယ်။
  • 4:27 - 4:29
    ဒီဂြိုဟ်ပေါ်ရှိ လူတစ်ဦးချင်းစီအတွက်
  • 4:30 - 4:33
    nematodes အကောင် ၅၇ ဘီလီယံကျ ရှိတယ်။
  • 4:33 - 4:35
    အကောင်တချို့များဆိုရင် ဘာနဲ့တူမှန်း
    ပြောဖို့ ခက်ပေမဲ့
  • 4:36 - 4:38
    သူတို့ရဲ့ အံ့အားသင့်ဖွယ်
    ဘဝမျိုးနဲ့ နေထိုင်နေကြတာပါ။
  • 4:38 - 4:43
    အံ့သြဖွယ်သရဖူပါတဲ့ ဒီ rotifer အကောင်တွေရဲ့
    ပါးစပ်တွေဟာ Roomba ပုံစံမျိုးပါ၊
  • 4:43 - 4:47
    ciliate ကောင်တွေရဲ့ အစာချေစနစ်က ထုတ်
    ချင်းပေါက်မို့လို့ အားလုံးကို မြင်ရတယ်၊
  • 4:47 - 4:52
    cyanobacteria ကောင်တွေကျတော့ ဖဲကြိုးလေးနဲ့
    တူပြီး စမ်းသပ်ခွက်ထဲ ပျံ့ကျဲလျက်ပါ။
  • 4:52 - 4:55
    လူကြိုက်များတဲ့ မီဒီယာထဲမှာ
    မကြာခဏ တွေ့မြင်ကြရတာက
  • 4:55 - 4:59
    အီလက်ထရွန် အဏုကြည့်ကိရိယာနဲ့
    သေးနုပ်တဲ့ အကောင်တွေကို
  • 4:59 - 5:01
    ရိုက်ထားတဲ့ ကြောက်စရာ
    အကောင်နဲ့တူတဲ့ ပုံတွေပါ။
  • 5:01 - 5:04
    အဲဒီလို အကောင်တွေဟာ သွားလေရာ
    နေရာတိုင်းမှာ ရှိနေကြပေမဲ့
  • 5:04 - 5:08
    သူတို့ရဲ့ လှုပ်ရှားသွားလာပုံကို မမြင်ရရင်
    သူတို့ရဲ့ဘဝကို ဘာမှ သိမရနိုင်ဘူး။
  • 5:08 - 5:10
    သူတို့ရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝက ဘယ်လိုမျိုးလဲ။
  • 5:10 - 5:13
    သူတို့ဟာ သူတို့ဝန်းကျင်ထဲမှာ
    ဘယ်လိုတုံ့ပြန် နေထိုင်ကြတာလဲ။
  • 5:13 - 5:16
    ရှင်တို့ဟာ တိရစ္ဆာန်ရုံထဲက ပင်ဂွင်းငှက်ရဲ့
    ဓာတ်ပုံကိုပဲ မြင်ခဲ့ရပြီး
  • 5:16 - 5:19
    ပင်ဂွင်းတွေ လမ်းလျှောက်ပုံ၊
    ရေခဲပေါ် လျှောစီးကြပုံ မမြင်ခဲ့ဘူးရင်
  • 5:19 - 5:21
    ပင်ဂွင်းတွေကို အပြည့်အဝနားလည် မရနိုင်ဘူး။
  • 5:21 - 5:24
    သေးနုပ်တဲ့ အကောင်တွေ
    လှုပ်ရှားပုံကို မြင်ရခြင်းအားဖြင့်
  • 5:24 - 5:28
    မြင်မရနိုင်တဲ့ အဲဒီအကောင်လေးတွေကို
    အတွင်းကျကျ ပိုသိလာနိုင်ကြမှာပါ။
  • 5:28 - 5:32
    အန္တာတိကတိုက်ထဲကနဲ့ ကျုပ်တို့ အိမ်နောက်ဖေး
    က မြင်မရနိုင်တဲ့ ဘဝကို မှတ်တမ်းတင်မပေးရင်
  • 5:32 - 5:36
    ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ ဘယ်လောက်များတဲ့ အကောင်တွေ
    နဲ့ အတူနေထိုင်ရတာ ကျုပ်တို့ မသိနိုင်ပါဘူး။
  • 5:36 - 5:39
    အဲဒီလိုဆိုရင် ကျွန်မတို့ဆီမှာ ထူးဆန်းပေမဲ့
    ချစ်စရာကောင်းတဲ့ ဂြိုဟ်ရဲ့
  • 5:39 - 5:42
    ကားချပ်ပုံ အပြည့်အဝကို
    မသိရှိကြသေးတဲ့ သဘောပါပဲ။
  • 5:42 - 5:44
    ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
Title:
အန္တာတိကတိုက် အောက်မှာ ဝှက်ထားတဲ့ မြင်မရတဲ့ သက်ရှိဘဝ
Speaker:
Ariel Waldman
Description:

စူးစမ်းလေ့လာရေးသမားနဲ့ အနုပညာရှင် တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Ariel Waldman က သေးနုပ်လှတဲ့ ကမ္ဘာကြီးဆီ လေ့လာဖို့ ခေါ်ဆောင်သွားပြီး အန္တာတိကတိုက်ထဲက ကမ္ဘာ့အကြီးမားဆုံး ဖြစ်တဲ့ ထူထပ်တဲ့ ရေခဲအလွှာကြီးရဲ့ အောက်မှာ ကျက်စားနေကြတဲ့ ချစ်စရာ အကောင်လေးတွေကို မိတ်ဆက်ပေးထားပါတယ်။ Waldman ကနေပြီး ဘာမှမရှိနိုင်ဘူးလို့ ထင်ရတဲ့ အဲဒီတိုက်ကြီးဟာ လက်တွေ့တွင် ကြည့်တတ်မယ် ဆိုရင် သက်ရှိအကောင်တွေ ပြည့်နေတဲ့ အိုအေစစ်နဲ့တူပါတယ်လို့ စိတ်ဝင်စားဖွယ် မိတ်ဆက် တင်ပြပေးထားပါတယ်။
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
05:56

Burmese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.