Koha te përmiresojme fetë

Ne nje moment qe bota duket te kete dale jashte kontrollit, feja duhet te ndihet e pavend-- ose si pjese e problemit. Por rabinia Sharon Brous beson se ne mund ta permiresojme fene qe te takojme nevojat e jetes moderne. ne kete diskutim te pasionuar, Brous ndan kater parime te praktikes se nje feje te rivitalizuar-- dhe ofron besimin e te gjithe llojeve si nje kunder rrefyes te realiteteve mpirese te dhunes, ekstremizmit dhe pesimizmit.

Une isha një nënë e re

dhe një rabine e re

në pranverën e 2004

dhe bota ishte ne kaos.

Ndoshta e mbani mend.

Cdo ditë, ne dëgjonim lajme
shkatërruese nga lufta ne Irak.

Ishin disa valë terrori qe rrotulloheshin
në të gjithë globin.

Dukej sikur njerëzimi po
dilte nga kontrolli.

Më kujtohet nata kur lexova

rreth nje serie bombardimesh
të koordinuara

në një metro të Madridit,

dhe u ngrita e eca deri te krevati

ku vajza ime 6-muajshe

po flinte ëmbëlsisht,

dhe degjova ritmin e frymëmarrjes së saj,

dhe e ndjeva si nje prioritet që
përshkroi gjithë trupin tim.

Ishim duke jetuar në një kohe
të përplasjeve tektonike në ideologji,

në politikë, fe, dhe në popullsi.

Cdo gjë ishte e pasigurtë.

Mbaj mend që mendoja:

"Zoti im, ne cfarë lloj bote e sollëm
këte fëmije?

Dhe cfarë isha unë si një nënë dhe
udhëheqëse fetare

e gatshme të bëja rreth kësaj?

Sigurisht, e dija mirë

se feja do të ishte
beteja kryesore

në këtë peisazh shpejtësisht
të ndryshueshëm,

dhe ishte tashmë e qartë

se feja do të ishte një pjesë
e rëndësishme e problemit.

Pyetja për mua ishte,

mundet feja gjithashtu
te jetë pjesë e zgjidhjes?

Tani, përgjatë historisë,

njerëzit kanë kryer krime
të tmerrshme dhe mizori

ne emër te fesë.

Sapo hymë ne shekullin e 21,

ishte shumë e qartë se ekstremizmi fetar
ishte sërish në rritje.

Studimi ynë tani tregon

se përgjatë rrjedhës
se 15-20 viteve te kaluara

dhuna e lidhur me fenë

ka qenë në rritje
në te gjithë botën.

Por ne nuk kemi nevojë që
ta provojne studimet

sepse nëse ju pyes
sa prej nesh surprizohen

kur dëgjojmë për histori
me bombardime apo të shtëna,

kur më vonë zbulojmë se
fjala e fundit që u tha

para se këmbëza të tërhiqej
ose bomba te shpërthehej

është emri i Zotit?

Mezi ngremë sytë lart sot

kur mësojmë se një person tjetër

vendosi te tregojë dashurinë për Zotin

duke marrë jetët e fëmijëve te Zotit.

Në Amerikë, ekstremizmi fetar

duket si një i bardhë, ekstremist
kristian kundër abortit

që futet brenda Planned Parenthood
në Colorado Springs

duke vrarë 3 veta.

Duket si një cift

qe të nxitur nga Shteti Islamik

futen në një zyre në
San Benardino duke vrarë 14 njerëz.

Edhe nëse ekstremizmi i lidhur me fenë
nuk con në dhunë,

prapë se prapë përdoret
si një cështje politike

që cinikisht i con njerëzit të
justifikojnë nënshtrimin e femrave,

stigmatizimin e njerëzve LGBT,

racizmin, islamofobinë dhe
anti-semitizmin.

Kjo duhet te shqetesoje thellesisht

ata prej nesh qe kujdesen
per te ardhmen e fese

dhe për te ardhmen e besimit.

Duhet ta shikojmë ashtu sic është:

një dështim i madh i fesë.

Por problemi është se, ky nuk është
problemi i vetëm qe përballet sot feja.

Në të njejtën kohë

që e duam fenë te jetë
një forcë e madhe kundër ekstremizmit,

është vuajtëse
nga një trend i dyte i dëmshëm,

që une e quaj rutinizmi i fesë.

Kjo eshte kur institucionet tona
dhe lideret tane

jane zhytur ne nje paradigme qe eshte
rutine dhe sa per forme,

liria e jetes, liria e vizionit

dhe liria e shpirtit.

Më lejoni t'ju shpjegoj
cfarë dua te them me këtë.

Një nga bekimet më te mëdha
e te qenit mësuese e judaizmit

është qëndrimi
nën tenden e martesës, me ciftin,

duke i ndihmuar te shpallin publikisht

dhe te bej te shenjte dashurine qe ata
kane per njeri-tjetrin.

Dua t'ju pyes juve,

te mendoni ndonje eksperience tuajen

ose thjesht ta imagjinoni ate

rreth diferences mes
intensitetit te eksperiences

poshte tendes se marteses,

dhe ndoshta eksperiencën
e përvjetorit te gjashtë apo te shtatë.

(Të qeshura)

Dhe nëse do te keni mjaft me fat
që ta bëni të zgjase për 16 ose 17 vjet,

nëse jeni si shumica e njerezve, do
te zgjoheni ne mëngjes

dhe do te kujtoni se keni harruar te
rezervoni ne restorantin e preferuar

dhe ngaqë harroni shpesh,

do te shpresoni dhe luteni
qe edhe partneri juaj te ketë harruar.

Në rregull,
ritet dhe ritualet fetare

janë krijuar fillimisht
per te shërbyer si përvjetor,

dhe te jete nje ene ne te cilen
do te hedhim gjerat

e shenjta, ne takimin e shpalljes

qe lindi feja
per herë te parë.

Problemi është se pas disa shekujve,

data qëndron ne kalendar,

por dashuria ka vdekur me kohë.

Kështu ndodh kur e gjejmë veten nëpër
përsëritje te pafundme dhe të pamend

te fjalëve qe nuk kanë asnjë
kuptim për ne,

qe shtohen dhe nuk lëvizin
sepse dikush na ka pyetur për to,

duke u kapur pas doktrinave me kujdes

qe është komplet pa lidhje me
realitetin e sotëm,

duke u përfshirë ne një praktikë
te përciptë

thjesht sepse kështu ka qenë mënyra si
si janë bërë gjërat.

Feja po dobësohet ne Shtetet e Bashkuara.

Ne te gjithë vendin,
kishat, sinagoget dhe xhamitë

po ankohen

per vështirësinë për te ruajtur rëndësinë

të nje gjenerate te re
qe duken tërësisht te painteresuar,

jo vetëm per institucionin fetare
qe qëndrojnë ne krye të traditave tona

por edhe për vetë fenë.

Ajo që duhet te kuptojnë

eshte se sot ekziston
nje gjeneratë njerezish

qe jane te merzitur nga dhuna
e ekstremizmit fetar

qe i mbyll

ne rutinizmin fetar.

Sigurisht kjo eshte
pjesa e dukshme e historise.

Duke pare krizen qe po shtohej ne
jeten fetare

rreth 12 apo 13 vjet me pare,
vendosa te provoj te gjej

nese ka ndonje menyre

qe une mund te permiresoja vete
traditen time Judaiste

qe te kishte serish te njejtin
kuptim dhe mendim

ne nje bote qe po ziente.

Fillova te pyes veten,

nese mund te merrnim disa nga mendjet
me te mira te gjenerates tone

dhe te mendojne serish ne menyre te
fuqishme, imagjinare dhe te spikatur

rreth asaj se si perseritja e fese do te
duket?

Tani, ne nuk kishim para,
hapesire, dhe asnje plan loje

por kishim email.

Keshtu qe, shoqja ime Melisa dhe une u
ulem dhe shkruajtem nje email

te cilin ia derguam
disa miqve dhe kolegeve.

Shkurtimisht thame kete:

"Perpara se te lini fene,

pse nuk bashkohemi
kete te premte ne darke

dhe te shikojme se cfare mund te bejme
per trashegimine tone hebreje?"

Shpresuam se vetem 20 do te ishin te
interesuar.

Por erdhen 135 veta.

Ata ishin cinike, kerkues

ateiste dhe rabinj.

Shume njerez thane se ate nate
ishte hera e pare

qe kishin patur nje eksperience me
kuptim per fene ne te gjithe jeten e tyre.

Dhe keshtu kam vendosur te bej
gjene logjike

qe dikush do te bente
ne rrethana te tilla:

Lashe punen dhe u mundova te ndertoja
endrren e guximshme,

nje jete te re fetare te rizbuluar
dhe rimenduar

te cilen e quajtem "IKAR"

qe do te thote "esenca" ose
"qellimi i ceshtjes."

Tani, IKAR nuk eshte i vetem

ne peisazhin e feve qe ka sot.

Ka lider fetare hebrenj, te krishtere,
muslimane dhe katolike,

dhe meqe ra fjala, shumica
prej tyre jane femra,

qe kane vendosur te permiresojne
qellimin e traditave tona

te cilet besojne se tani eshte koha qe
feja te jete pjese e zgjidhjes.

Jemi duke u kthyer pas ne
traditat tona te shenjta

dhe duke njohur qe te gjitha
traditat tona

permbajne material te mire per te
justifikuar dhunen dhe ekstremizmin

por gjithashtu permbajne material te
mjaftueshem per te justifikuar meshiren

bashkejetesen dhe miresine--

qe kur te zgjedhin te lexojne tekstet tona
si udhezues per urrejtje dhe hakmarrje

ne do t'i lexojme te njejtat tekste

si udhezues per dashuri
dhe per falje.

Kam zbuluar

ne komunitete te ndryshme qe nga start-ups
indipendente hebrenj neper brigje,

deri tek xhamia e femrave,

tek kishat e njerezve me ngjyre
ne Nju Jork dhe Karolinen e Veriut,

tek nje autobus te mbushur me murgesha

qe kalonte ne te gjithe vendin me
mesazhin per drejtesi dhe paqe,

qe atje ndahet nje karakter fetar

qe po shfaqet ne kete vend ne formen
e fese se revitalizuar.

Nderkohe qe teologjite dhe praktikat
variojne shume

midis ketyre komuniteteve te pavarura

ajo qe shohim jane ca fije te perbashketa
dhe te perhershme midis tyre.

Do te ndaj me ju tani kater
nga parimet e tyre tani.

E para eshte vigjilenca.

Sot jetojme ne nje kohe

ne te cilen kemi akses te pashembullt

ne informacionet per cdo tragjedi boterore

qe ndodh ne cdo cep te Tokes.

Per 12 ore, 20 milion njerez

pane imazhin e djaloshit
Aylan Kurdi

i mbuluar me pluhur nga sulmet me bomba.

Te gjithe ne e pame ate fotografi.

Pame ate foto te nje
femije 5-vjecar

i nxjerre nga rrenojat e nderteses
ne Alepo.

Dhe sapo i pame serish keto imazhe

kerkuam te merrej nje lloj aksioni.

Ne traditen tone tregohet nje histori
e nje udhetari qe po ecte ne nje rruge

dhe kur pa nje shtepi te bukur ne zjarr,

thote, " Si ka mundesi qe dicka kaq
e bukur te digjet,

dhe askush te mos e vrase mendjen?"

Pra, gjithashtu mesojme se bota eshte
ne zjarr

dhe eshte detyra jone te mbajme zemrat
dhe syte hapur,

por edhe te pranojme qe
eshte pergjegjesia jone

ta nxjerrim boten nga flaket.

Eshte shume e veshtire per
t'u realizuar.

Psikologet thone se sa me shume te
mesojme se sa eshte shkaterruar bota

me te veshtire e kemi per te reaguar.

Quhet mpirje psiqike.

Ne thjesht mbyllemi ne nje pike
te caktuar.

Diku gjate rruges,
lideret tane fetare harruan

qe eshte puna jone ti bejme
njerezit te ndihen rehat.

Eshte detyra jone te zgjojme njerezit,

ti nxjerrim nga apatite

dhe nga ankthet,

dhe te insistojme qe te bejme ate qe
nuk duam ta bejme

dhe te shikojme ate qe nuk duam
te shikojme.

Sepse dime qe ndryshimi social
vazhdon e ndryshon--

(Duartrokitje)

kur ne jemi mjaftueshem ne dijeni
te shohim se shtepia eshte nen zjarr.

Parimi i dyte eshte shpresa,

dhe dua te them kete per shpresen.

Shpresa nuk eshte naive

dhe shpresa nuk eshte lende narkotike.

Shpresa mund te jete akti i vetem i
optimizmit

kunder politikes se pesimizmit dhe

kunder kultures se deshperimit.

Sepse ajo qe shpresa ben per ne

eshte qe na heq nga ena

qe na mban dhe ndrydh nga
pjesa jashte,

dhe thote,"Mund te enderrosh dhe
mendosh fort serish.

Sepse ata nuk mund te kene kontroll
mbi ty."

E kam pare shpresen te manifestohej
ne nje kishe Afro-Amerikane

ne pjesen jugore te Cikagos kete vere,

ku cova vajzen time te vogel,

e cila eshte 13 vjece

dhe disa cm me e gjate se une,

per te degjuar predikimin e pastorit
Otis Moss.

Kete vere, te pakten 3000 njerez
jane qelluar

midis Janarit dhe korrikut ne Cikago.

Ne shkuam ne kete kishe dhe degjuam
predikimin e tij,

dhe pasi ai vdiq,

nje kor me femra te mrekullueshme,
rreth 100

u ngriten dhe filluan te kendojne.

"Kam nevoje per ty. Ti per mua.

Te dua ty. Kam nevoje per ty qe te
mbijetoj."

Dhe ne kete moment kuptova

se kete supozohet
qe te beje feja.

Supozohet qe te jete rreth te dhenit pas
sensit te qellimit,

sensit te shpreses,

nje sens qe ata dhe endrrat tyre kane
rendesi te madhe ne kete bote

qe u tregon atyre qe
ata nuk kane rendesi fare.

Parimi i trete eshte
parimi i forces.

Ka nje thenie rabinike se ne
duhet te ecim perreth

me dy copa letre ne xhepa.

Njera thote," Une jam por me pluhur
dhe me hi."

Nuk eshte gjithcka rreth meje.

Nuk mund te kontrolloj gjithcka,
dhe nuk mund ta bej kete vetem.

Copa tjeter e letres thote,
"Per shkakun tim u krijua bota."

Eshte tregimi i te vertetes qe une nuk
mund te bej gjithcka,

por me siguri mund te bej dicka.

Une mund te fal.

Une mund te dashuroj.

Une mund te dalloj.

Une mund te protestoj.

Une mund te jem pjese e kesaj bisede.

Qe tani ne kemi nje rit fetar,

nje qendrim,

qe mban paradoksin mes
pafuqise dhe fuqise.

Ne komunitetin hebre,

koha e vetme ne te gjithe vitin,
qe ne gjunjezohemi plotesisht ne toke

eshte gjate diteve te shenjta.

Eshte shenje e nje bindjeje totale.

Tani ne komunitetin tone kur
ngrihemi nga dyshemeja,

qendrojme me duart tona te ngritura lart,

dhe themi," Jam i forte, jam i vendosur,
jam i vlefshem.

Nuk mund te bej gjithcka,
por mund te bej dicka."

Ne nje bote qe komploton te na beje te
besojme qe jemi te padukshem

dhe qe jemi te pavlefshem,

komunitetet dhe ritet fetare

mund te na kujtojne se per cfaredo kohe
qe jemi ketu ne Toke,

cfaredo dhurate dhe bekimi
qe na kane dhene,

cfaredo burimesh kemi,

ne mund dhe duhet t'i perdorim ato

qe te perpiqemi ta bejme boten pak me
te drejte

dhe me shume te perzemert.

E katerta dhe e fundit
eshte nderlidhja.

Disa vite me pare, nje burre ishte
duke ecur ne nje plazh te Alaskes,

ku i doli nje top futbolli perpara

qe kishte disa shkronja japoneze
te shkruajtura ne te.

I beri nje foto dhe e postoi
ne nje media sociale,

ku nje adoleshent japonez kontaktoi me te.

Ai kishte humbur gjithcka ne cunamin qe
shkaterroi vendin e tij,

por ishte i afte te
gjente ate top futbolli

pasi kishte pluskuar ne te gjithe
Paqesorin.

Sa e vogel qe eshte bere bota.

Eshte kaq e veshtire per ne te kujtojme
se sa te lidhur qe ne jemi

si qenie njerezore.

Por serish, e dime

qe eshte sistemi i tiranise

qe perfiton me shume nga
genjeshtra e individualizmit radikal.

Me lini t'ua shpjegoj se si
funksionon.

Mua nuk duhet te me interesoje

kur policia i bie ne qafe
te rinjve me ngjyre,

sepse femijet e mij te bardhe hebrenj

ndoshta nuk do te ndalohen ndonjehere
per krimin qe jane shofere me ngjyre.

Ky eshte problemi im gjithashtu.

Gjeje cfare?
Transfobia, islamofobia

dhe racizmi i te gjithe formave,
jane te gjitha problemet tona.

Gjithashtu keshtu eshte edhe anti
semitizmi jane problemet tona.

Sepse Emma Lazarus kishte te drejte.

(Duartrokitje)

Emma Lazarus kishte te drejte kur tha
qe derisa te gjithe te jemi te lire,

asnje prej nesh nuk eshte i lire.

Jemi te gjithe bashke ne kete.

Dhe diku ne nderprerjen e ketyre
kater parimeve,

te vigjilences, shpreses,
forces dhe nderlidhjes,

eshte nje levizje e drejte, mugulluese
shume besimore ne kete vend

qe po ndermerr nje pretendim
kunder trendit

duke thene qe feja mund dhe duhet
te jete nje force per mire ne bote.

Zemrat tona dhembin
nga feja e deshtuar e ekstremizmit,

dhe ne meritojme me shume
sesa rutinizmi fetar i deshtuar.

Eshte koha qe lideret fetare dhe
komunitetet fetare

te marrin drejtimin ne levizjet
shpirterore dhe kulturore

qe ky vend dhe bota kane nevoje
deshperimisht--

nje zhvendosje drejt dashurise,

drejtesise, drejt barazise
dhe dinjiteti per te gjithe.

Une besoj se femijet tane nuk meritojne
me pak se kaq.

Ju falemnderit.

(Duartrokitje)