Czas przywrócić wiarę w sens religii

W chwili obecnej, kiedy to świat wymyka się nam spod kontroli, wydawać by się mogło, że religia jest nieistotna albo nawet stanowi część problemu. Jednak rabin Sharon Brous wierzy, że religię można zreorganizować tak, aby sprostała wymaganiom naszych czasów.
W swojej prelekcji Sharon Brous z pasją dzieli się z nami czterema filarami odnowionego życia duchowego i proponuje model wiary, który stanowi pełną nadziei alternatywę dla odrętwiałej, pełnej przemocy, ekstremizmu i pesymizmu rzeczywistości.

Byłam świeżo upieczoną matką

i młodym rabinem.

Była wiosna 2004 roku,

świat był w opłakanym stanie,

być może pamiętacie.

Każdy dzień przynosił
druzgoczące doniesienia z wojny w Iraku.

Fale terroryzmu zalewały cały glob.

Wydawało się, że wszystko
wymyka się nam spod kontroli.

Pamiętam, kiedy przeczytałam

o serii skoordynowanych zamachów bombowych

w madryckim metrze.

Wstałam i podeszłam do łóżeczka,

gdzie moja sześciomiesięczna córeczka

słodko sobie spała.

Usłyszałam jej rytmiczny oddech

i nagle wyraźnie poczułam,
że trzeba natychmiast zacząć działać.

Był to czas ruchów tektonicznych,

na polu ideologii,
polityki, religii, populacji.

Jakby zewsząd czyhało niebezpieczeństwo.

Pomyślałam sobie:

"Dobry Boże, na jaki to świat
sprowadziliśmy nasze dziecko?

Co ja, matka i przywódca religijny,

byłam gotowa w tej sytuacji zrobić?"

Było to oczywiste,

że religia będzie głównym polem bitwy

w gwałtownie ewoluującej rzeczywistości.

Było też bardzo jasne,

że religia stanowi
istotną część tego problemu.

Zadałam sobie pytanie:

czy religia może też pomóc w rozwiązaniu?

Na przestrzeni wieków

ludzie popełniali przerażające
zbrodnie i okrucieństwa

w imię religii.

Na początku XXI wieku okazało się,

że ekstremizm religijny
zaczął ponownie się nasilać.

Badania pokazują,

że w ciągu ostatnich 15 - 20 lat,

wrogość i akty przemocy
motywowane religijnie

nasiliły się na całym świecie.

Nawet bez badań jest to oczywiste,

bo ilu z nas dziwią dzisiaj historie

o zamachu bombowym lub strzelaninie,

po których okazuje się,
że ostatnim słowem

tuż przed pociągnięciem spustu,
lub zdetonowaniem bomby

było imię Boga?

Nie wywołuje już poruszenia fakt,

że kolejna osoba

postanowiła okazać swoją miłość do Boga

przez odebranie życie Bożym dzieciom.

W USA ekstremizm religijny

przybiera postać białego
przeciwnika aborcji, chrześcijanina,

który wkracza do poradni
planowania rodziny w Colorado Springs

i morduje trzy osoby.

Przybiera też postać pary

zainspirowanej przez państwo islamskie,

która pojawia się na imprezie firmowej
w San Bernardino i zabija 14 osób.

Nawet jeśli ekstremizm religijny
nie prowadzi do przemocy,

jest bez przerwy wykorzystywany
jako polityczna kość niezgody,

cyniczne uzasadnienie
podporządkowywania kobiet,

piętnowania środowisk LGBT,

rasizmu, islamofobii i antysemityzmu.

Sytuacja ta powinna bardzo głęboko dotknąć

tych z nas, którym leżą na sercu

przyszłe losy religii i wiary.

Trzeba zacząć nazywać rzeczy po imieniu:

jest to sromotna porażka religii.

Nie jest to jednak jedyne wyzwanie,
któremu religia musi stawić czoła.

Właśnie wtedy,

kiedy religia powinna być narzędziem
do zwalczania ekstremizmu,

cierpi ona z powodu
innego zgubnego trendu,

który nazywam rutynizmen religijnym.

Jest to sytuacja, w której
nasze instytucje i liderzy

tkwią w wyuczonym, płytkim paradygmacie,

martwym, pozbawionym wizji,

pozbawionym ducha.

Pozwólcie, że wytłumaczę.

Mam to szczęście, że jako rabin

mogę towarzyszyć młodej parze
pod chupą - ślubnym baldachimem,

w publicznym obwieszczeniu

i uświęceniu miłości,
którą dla siebie poczuli.

Zastanówcie się jednak,

może z własnego doświadczenia

albo z wyobraźni,

różnicę między intensywnymi emocjami

pod weselnym baldachimem,

a w szóstą lub siódmą rocznicę ślubu.

(Śmiech)

Jeśli już doczekacie 16-17 rocznicy,

pewnie, jak większość ludzi,
obudzicie się ze świadomością,

że nie zrobiliście rezerwacji
w ulubionej restauracji,

ani nawet nie kupiliście kartki.

Pozostaje jedynie mieć nadzieję
i modlić się, że partner też zapomniał.

Obrzędy i rytuały religijne

miały przede wszystkim
pełnić funkcję rocznicy,

być naczyniem, z którego czerpiemy pamięć

o świętym objawieniu,

w wyniku którego zrodziła się religia.

Problem w tym, że kilka wieków później

data wprawdzie pozostaje w kalendarzu,

ale miłość już dawno wygasła.

Właśnie dlatego bezmyślnie
i w nieskończoność powtarzamy

słowa, które nic dla nas nie znaczą,

wstajemy i siadamy, bo ktoś nam nakazuje,

kurczowo trzymamy się
zaborczo strzeżonej doktryny,

zupełnie i szalenie niekompatybilnej
z naszą rzeczywistością.

Wykonujemy powierzchowne gesty,

bo przecież tak było od zawsze.

W USA religijność słabnie.

Zjawisko to jest powszechne
- kościoły, synagogi, meczety,

wszyscy skarżą się,

jak przekazać wagę religii

młodemu pokoleniu,
którego raczej w ogóle nie interesują

nie tylko instytucje,
stanowiące rdzeń wiary,

ale także sama religia.

Czas uświadomić sobie,

że obecne pokolenie

czuje taki sam wstręt do przemocy
zrodzonej przez ekstremizm religijny,

jak i awersję

do martwego rutynizmu religijnego.

Oczywiście, historia ta
ma także pozytywną stronę.

Sprowokowana tymi dwoma trendami
współistniejącymi w życiu duchowym,

12-13 lat temu postanowiłam sprawdzić,

czy mogę w jakikolwiek sposób

przywrócić wiarę w sens
własnej religii żydowskiej

i sprawić, aby na nowo
nabrała ona sensu i wymowy

w tym płonącym świecie.

Zaczęłam się zastanawiać,

a gdyby tak udało się pozyskać
kilka nieprzeciętnych osobowości

i razem w odważny, zdecydowany,
pomysłowy sposób postawić sobie za cel

zmianę wizerunku religii?

Nie mieliśmy ani pieniędzy,
ani miejsca, ani planu,

ale mieliśmy maila.

Razem z przyjaciółką Melisą
napisałyśmy maila,

którego wysłałyśmy do kilku
znajomych i przyjaciół.

Jego treść była następująca:

"Zanim na dobre wypiszecie się z religii,

co powiecie na spotkanie w ten piątek?

Wspólnie zastanowimy się, co się da ulepić
z tego naszego żydowskiego dziedzictwa".

Myślałyśmy, że przyjdzie 20 osób,

a pojawiło się 135.

Byli wśród nich zarówno cynicy,
osoby poszukujące,

ateiści, rabini.

Wiele osób przyznało potem,

że było to pierwsze w ich życiu
głębokie przeżycie religijne.

Postanowiłam więc zrobić
jedyną racjonalną

w tych okolicznościach rzecz:

odeszłam z pracy i zaczęłam
realizować to szalone marzenie

o nowym, zreformowanym
modelu życia duchowego,

który nazwaliśmy "IKAR",

co oznacza "esencję", "istotę rzeczy".

IKAR nie działa samotnie

we współczesnej przestrzeni religijnej.

Żydowscy, chrześcijańscy, muzułmańscy
i katoliccy przywódcy religijni,

nawiasem mówiąc, wielu z nich to kobiety,

postanowili przywrócić istotę wiary.

Są głęboko przekonani, że to właśnie teraz
religia musi stać się częścią rozwiązania.

Powracamy do naszych świętych tradycji

i odkrywamy, że każda religia

posiada surowiec, którym uzasadnia się
przemoc i ekstremizm,

ale także surowiec
będący podstawą miłosierdzia,

współistnienia i dobra.

Choć nasze księgi postrzegane bywają
jako przykaz nienawiści i odwetu,

od nas samych zależy, czy odczytamy je

jako nakaz miłości i przebaczenia.

Odkryłam, w rozmaitych wspólnotach,

począwszy od niekonwencjonalnych
żydowskich gmin na wybrzeżu,

poprzez meczety dla kobiet,

afroamerykańskie kościoły
w Nowym Jorku i Karolinie Północnej,

aż po religijny autobus pełen zakonnic,

przemierzający cały kraj
z przesłaniem sprawiedliwości i pokoju,

że podzielamy wartości religijne,

które obecnie wyłaniają się w tym kraju
w postaci ożywionej wersji religii.

Choć teologia i obrzędy bardzo się różnią

w tych niezależnych od siebie wspólnotach,

dostrzegalne są wspólne i stałe elementy.

Podzielę się teraz z wami
czterema takim zasadami.

Pierwsza z nich to przytomność umysłu.

Żyjemy w czasach

bezprecedensowego dostępu

do informacji na temat
każdej globalnej tragedii,

która ma miejsce w każdym zakątku Ziemi.

W ciągu 12 godzin, 20 milionów osób

zobaczyło zdjęcie ciałka Aylana Kurdiego,

wyrzuconego przez morze
na tureckie wybrzeże.

Każdy z nas widział to zdjęcie.

Widzieliśmy zdjęcie pięciolatka

wyciągniętego z gruzowiska
własnego domu w Aleppo.

Obrazy takie

wzywają nas do działania.

W mojej religii istnieje opowieść
o podróżniku idącym drogą,

który nagle dostrzega piękny dom,
cały w płomieniach.

Zastanawia się: "Jak to możliwe,
że coś tak pięknego płonie,

a chyba nikogo to nie obchodzi?".

Nas też dosięgają wieści,
że świat płonie,

dlatego musimy otworzyć oczy i serca,

i zrozumieć, że to właśnie my
ponosimy odpowiedzialność

za ugaszenie tego pożaru.

Jest to bardzo trudne zadanie.

Psychologowie twierdzą, że im więcej
tragicznych wiadomości do na dociera,

tym mniej jesteśmy skłonni do działania.

To zjawisko psychicznego odrętwienia.

W pewnym momencie po prostu się odcinamy.

Religijni przywódcy
zapomnieli gdzieś po drodze,

że naszą powinnością
jest wzbudzanie niepokoju.

Naszą powinnością jest uświadamiać ludzi,

wyciągać ich z apatii

w ból i udrękę.

Musimy przemóc się i robić to,
przed czym się wzbraniamy

i zacząć dostrzegać to,
czego nie chcemy widzieć.

Wiadomo, że zmiana społeczna
dokonuje się tylko wtedy...

(Brawa)

...kiedy jesteśmy przytomni na tyle,
żeby dostrzec płomienie.

Drugą zasadą jest nadzieja.

Chcę powiedzieć o nadziei,

że nie jest ona naiwna,

nie jest narkotykiem.

Nadzieja jest być może
najważniejszym aktem sprzeciwu

wobec polityki pesymizmu

i kulturze rozpaczy,

ponieważ nadzieja

wynosi nas z naczynia,

które trzyma i ogranicza nas od wewnątrz.

Nadzieja gwarantuje:
"Twoje marzenia i myśli nie znają granic.

Nikt nie może tego w tobie kontrolować".

Byłam światkiem manifestu nadziei
w afroamerykańskim kościele

w South Side w Chicago, tego lata.

Zabrałam też tam swoją córeczkę,

która ma teraz 13 lat

i jest wyższa ode mnie,

aby wysłuchała kazania mojego przyjaciela,
Wielebnego Otisa Mossa.

Latem tego roku
zastrzelono już 3 tysiące osób

w Chicago między styczniem a lipcem.

Poszłyśmy do tego kościoła,
wysłuchałyśmy kazania Wielebnego Mossa.

Po kazaniu

wspaniałe kobiety ze stuosobowego chóru

wstały i zaczęły śpiewać.

"Ja potrzebuję ciebie,
ty potrzebujesz mnie.

Kocham cię. Bez ciebie nie przeżyję".

W tym momencie uświadomiłam sobie,

że właśnie o to powinno chodzić w religii.

Religia powinna przywracać
ludziom poczucie celu,

nadzieję,

dawać przekonanie, że zarówno oni sami,
jak i ich marzenia są bardzo istotne

w świecie, którzy wpaja im,
że wcale się nie liczą.

Trzecią zasadą jest siła.

Istnieje rabinistyczna tradycja,
według której trzymamy

w kieszeniach dwa kawałki papieru.

Na jednym z nich jest napisane:
"Jestem pyłem i prochem".

Nie jestem pępkiem świata.

Nie mogę wszystkiego kontrolować
i sam przeżyć własnego życia.

Na drugim jest napisane: "Świat został
stworzony przez wzgląd na mnie".

To prawda, nie mogę zrobić wszystkiego,

ale są rzeczy, które na pewno mogę zrobić.

Mogę wybaczać.

Mogę kochać.

Mogę być obecny.

Mogę się sprzeciwiać.

Mogę uczestniczyć w tej debacie.

Mamy już nawet rytuał religijny,

posturę,

która balansuje paradoks
między bezsilnością a siłą.

We wspólnocie żydowskiej

jedyny moment w roku,
w którym padamy na twarz,

to Wielkie Święta.

Jest to wyraz całkowitego uniżenia.

W naszej wspólnocie,
kiedy podnosimy się z podłogi,

stoimy z rękoma wzniesionymi ku niebu

i mówimy: "Jestem silny, jestem godzien.

Nie zrobię wszystkiego, ale są rzeczy,
które jestem w stanie zrobić".

W świecie, który uparł się nam udowodnić,

że jesteśmy niewidzialni, bezsilni,

wspólnoty i obrzędy religijne

przypominają, że bez względu
na liczbę lat danych nam na Ziemi,

bez względu na otrzymane
talenty i dobrodziejstwa,

bez względu na dostępne nam środki,

możemy, a nawet powinniśmy je wykorzystać,

aby uczynić świat miejscem
trochę sprawiedliwszym,

w którym panuje trochę więcej miłości.

Czwartą i ostatnią
zasadą jest współzależność.

Kilka lat temu po plaży na Alasce
spacerował sobie pewien mężczyzna.

Znalazł na drodze piłkę nożną

z japońskimi literami.

Zrobił zdjęcie piłki i zamieścił je
w mediach społecznościowych.

Skontaktował się z nim
japoński nastolatek.

Stracił wszystko w wyniki tsunami,
które spustoszyło jego kraj,

ale udało mu się odzyskać piłkę,

po tym jak przepłynęła cały Pacyfik.

Świat bardzo się skurczył.

Zapominamy jak bardzo
jesteśmy ze sobą powiązani,

jako ludzie.

Mimo to, zdajemy sobie sprawę z tego,

że to właśnie opresyjne systemy

czerpią największe korzyści z kłamstwa,
jakim jest radykalny indywidualizm.

Powiem wam jak to działa.

Nie powinna mnie interesować

czarnoskóra młodzież
nękana przez policję,

bo przecież moje dzieci,
Żydzi o jasnej karnacji,

pewnie nigdy nie zostaną zatrzymane
za zbrodnię jazdy jako osoby czarnoskóre.

Nieprawda, to także mój problem.

I wiecie co?

Transfobia, islamofobia

i wszelkie formy rasizmu,
to są nasze problemy.

Antysemityzm to też jest nasz problem.

Emma Lazarus miała rację.

(Brawa)

Emma Lazarus miała rację mówiąc,
że dopóki wszyscy nie dostąpimy wolności,

nikt z nas nie jest prawdziwie wolny.

Dotyczy to nas wszystkich.

Gdzieś na skrzyżowaniu
tych czterech trendów,

przytomności, nadziei,
mocy i współzależności,

rozkwita w tym kraju wielowyznaniowy
ruch na rzecz sprawiedliwości,

który żąda alternatywy

i utrzymuje, że religia może i powinna
mieć moc czynienia dobra na świecie.

Bolejemy nad ekstremizmem religijnym.

Zasługujemy też na coś więcej,
niż upadły rutynizm religijny.

Najwyższy czas,
aby religijni przywódcy i wspólnoty

przejęły inicjatywę w tej
duchowej i kulturowej zmianie,

której ten kraj i cały świat
rozpaczliwie potrzebują.

Zmianie ukierunkowanej na miłość,

sprawiedliwość, równość
i godność dla każdego z nas.

Wierzę w to, że nasze dzieci
zasługują przynajmniej na tyle.

Dziękuję

(Brawa)