Kolejny powód, by porządnie się wysypiać
-
0:01 - 0:02Sen.
-
0:02 - 0:05Spędzamy na nim
niemal jedną trzecią życia, -
0:05 - 0:09ale czy ktoś rozumie,
o co w nim chodzi? -
0:09 - 0:11Dwa tysiące lat temu Galen,
-
0:11 - 0:13jeden z najważniejszych
badaczy medycznych -
0:13 - 0:14świata starożytnego,
-
0:14 - 0:16wysunął teorię, że na jawie
-
0:16 - 0:20cała siła napędowa mózgu, jego "sok",
-
0:20 - 0:22spływa do pozostałych części ciała,
-
0:22 - 0:26napędzając je, ale wysuszając mózg.
-
0:26 - 0:28Myślał, że gdy śpimy,
-
0:28 - 0:30cały ten płyn wypełniający ciało
-
0:30 - 0:32gna z powrotem,
-
0:32 - 0:34ponownie nawilżając mózg
-
0:34 - 0:36i odświeżając umysł.
-
0:36 - 0:39Dzisiaj brzmi to całkowicie niedorzecznie,
-
0:39 - 0:41jednak Galen chciał w prosty sposób
-
0:41 - 0:43wyjaśnić zjawisko snu,
-
0:43 - 0:45z którym spotykamy się każdego dnia.
-
0:45 - 0:47Wszyscy wiemy z doświadczenia,
-
0:47 - 0:50że sen oczyszcza umysł,
-
0:50 - 0:51a przez brak snu
-
0:51 - 0:54umysł robi się mulisty.
-
0:54 - 0:57Chociaż wiemy o niebo więcej o śnie
-
0:57 - 0:59niż w czasach Galena,
-
0:59 - 1:01nadal nie rozumiemy, dlaczego sen,
-
1:01 - 1:03ze wszystkich czynności,
-
1:03 - 1:07ma tę niesamowitą zdolność
odświeżania umysłu. -
1:07 - 1:08Chciałbym dzisiaj opowiedzieć
-
1:08 - 1:10o niedawnych badaniach,
-
1:10 - 1:12które stawiają to pytanie w nowym świetle.
-
1:12 - 1:16Odkryliśmy, że sen może być
-
1:16 - 1:18elegancko zaprojektowanym rozwiązaniem
-
1:18 - 1:21podstawowych potrzeb mózgu,
-
1:21 - 1:22unikalnym sposobem, w jaki mózg
-
1:22 - 1:25stawia czoła wysokiemu popytowi
i wąskim marginesom, -
1:25 - 1:30które odróżniają go od innych narządów.
-
1:30 - 1:33Prawie całą obserwowaną biologię
-
1:33 - 1:36można potraktować jako serię problemów
-
1:36 - 1:38i odpowiednich rozwiązań.
-
1:38 - 1:41Podstawowym problemem każdego organu
-
1:41 - 1:44jest stałe zaopatrywanie
w składniki odżywcze -
1:44 - 1:46wszystkich komórek ciała.
-
1:46 - 1:48Jest to szczególnie ważne w mózgu;
-
1:48 - 1:50jego intensywna aktywność elektryczna
-
1:50 - 1:53zużywa 25% zapotrzebowania całego ciała,
-
1:53 - 1:55mimo tego, że mózg stanowi
-
1:55 - 1:58zaledwie 2% masy ciała.
-
1:58 - 2:00Układ krwionośny
-
2:00 - 2:02rozwiązuje problem
zaopatrzenia w składniki odżywcze, -
2:02 - 2:05wysyłając je przez naczynia krwionośne
-
2:05 - 2:08wraz z tlenem do każdego zakamarka ciała.
-
2:08 - 2:11Można to zobaczyć na tym filmie.
-
2:11 - 2:13To obraz naczyń krwionośnych
-
2:13 - 2:16w mózgu żywej myszy.
-
2:16 - 2:18Naczynia te tworzą skomplikowaną sieć,
-
2:18 - 2:20która wypełnia całą objętość mózgu.
-
2:20 - 2:22Zaczynają się na powierzchni mózgu
-
2:22 - 2:25i ciągną aż do samej tkanki,
-
2:25 - 2:28a przez rozgałęzienia dostarczają pokarm
-
2:28 - 2:31i tlen do każdej komórki mózgowej.
-
2:33 - 2:36Tak jak każda komórka
-
2:36 - 2:38wymaga pokarmu do życia,
-
2:38 - 2:41każda komórka produkuje też odpady,
-
2:41 - 2:43zaś usunięcie tych odpadów
-
2:43 - 2:45to drugi podstawowy problem,
-
2:45 - 2:48jaki musi rozwiązać każdy narząd.
-
2:48 - 2:50Ten diagram przedstawia układ limfatyczny,
-
2:50 - 2:53który ewoluował, by rozwiązać ten problem.
-
2:53 - 2:56To druga, równoległa sieć naczyń,
-
2:56 - 2:58rozciągająca się po całym ciele.
-
2:58 - 3:00Zbiera białka i inne odpady
-
3:00 - 3:02z przestrzeni międzykomórkowej,
-
3:02 - 3:04po czym kieruje je do krwi,
-
3:04 - 3:07z której mogą zostać usunięte.
-
3:07 - 3:09Gdy jednak przyjrzeć się temu schematowi,
-
3:09 - 3:12widać, że coś nie ma sensu.
-
3:12 - 3:17W zbliżeniu głowy tego człowieka widać,
-
3:17 - 3:21że w mózgu nie ma naczyń limfatycznych.
-
3:21 - 3:24Nie ma to sensu, prawda?
-
3:24 - 3:28Mózg to niezwykle aktywny organ,
-
3:28 - 3:30który produkuje olbrzymie ilości odpadów,
-
3:30 - 3:33których trzeba się wydajnie pozbywać.
-
3:33 - 3:36Mimo to nie ma naczyń limfatycznych,
-
3:36 - 3:38czyli że sposób pozbywania się odpadów
-
3:38 - 3:39stosowany przez resztę ciała
-
3:39 - 3:42nie zadziała w mózgu.
-
3:42 - 3:45Jak więc mózg rozwiązał problem
-
3:45 - 3:46pozbywania się odpadów?
-
3:46 - 3:50To z pozoru przyziemne pytanie
-
3:50 - 3:53to miejsce, w którym
nasza grupa wkroczyła do akcji. -
3:53 - 3:55Odkryliśmy,
-
3:55 - 3:58głęboko w mózgu,
-
3:58 - 4:01między neuronami
i naczyniami krwionośnymi, -
4:01 - 4:04rozwiązanie problemu odpadów.
-
4:04 - 4:07Było niespodziewane.
-
4:07 - 4:10Było genialne,
-
4:10 - 4:13a jednocześnie piękne.
-
4:13 - 4:15Opowiem, co odkryliśmy.
-
4:15 - 4:18Mózg jest wypełniony czystą,
bezbarwną cieczą, -
4:18 - 4:21zwaną płynem mózgowo-rdzeniowym.
-
4:21 - 4:22Nazywamy go CSF.
-
4:22 - 4:26CSF wypełnia przestrzenie wokół mózgu,
-
4:26 - 4:28a odpady z wnętrza mózgu
-
4:28 - 4:30dostają się do CSF,
-
4:30 - 4:33który spływa wraz z nimi do krwi.
-
4:33 - 4:34Brzmi to podobnie
-
4:34 - 4:37do układu limfatycznego, prawda?
-
4:37 - 4:40Co ciekawe, płyn i odpady
-
4:40 - 4:41z wnętrza mózgu
-
4:41 - 4:44nie przenikają do zbiorników z CSF
-
4:44 - 4:46w sposób losowy.
-
4:46 - 4:50Zamiast tego istnieje
specjalistyczna sieć kanalizacyjna, -
4:50 - 4:54która organizuje i ułatwia ten proces.
-
4:54 - 4:56Możecie to zobaczyć na tych nagraniach.
-
4:56 - 4:59Ponownie oglądamy obraz mózgu
-
4:59 - 5:00żywej myszy.
-
5:00 - 5:02Obraz po lewej pokazuje,
-
5:02 - 5:04co dzieje się na powierzchni mózgu,
-
5:04 - 5:06z kolei obraz po prawej pokazuje
-
5:06 - 5:08co dzieje się pod powierzchnią mózgu,
-
5:08 - 5:09wewnątrz samej tkanki.
-
5:09 - 5:12Naczynia krwionośne
oznaczyliśmy kolorem czerwonym, -
5:12 - 5:14zaś CSF otaczający mózg
-
5:14 - 5:16będzie miał kolor zielony.
-
5:16 - 5:18Zaskoczyło nas,
-
5:18 - 5:21że płyn znajdujący się na zewnątrz mózgu
-
5:21 - 5:24nie zostawał na zewnątrz.
-
5:24 - 5:27Zamiast tego CSF był pompowany
-
5:27 - 5:29do mózgu i przez mózg,
-
5:29 - 5:32na zewnątrz naczyń krwionośnych,
-
5:32 - 5:34a gdy spływał w głąb mózgu
-
5:34 - 5:36wzdłuż tych naczyń,
-
5:36 - 5:39wspomagał proces oczyszczania,
-
5:39 - 5:41usuwając odpady z przestrzeni
-
5:41 - 5:44pomiędzy komórkami mózgowymi.
-
5:44 - 5:46Gdy się nad tym zastanowić,
-
5:46 - 5:50takie użytkowanie zewnętrznej
strony naczyń krwionośnych -
5:50 - 5:52to bardzo sprytne rozwiązanie,
-
5:52 - 5:55ponieważ mózg jest zamknięty
-
5:55 - 5:57w sztywnej czaszce
-
5:57 - 5:59i jest całkowicie wypełniony komórkami.
-
5:59 - 6:02Nie ma więc w nim miejsca
-
6:02 - 6:05na dodatkowy system naczyń,
jak w układzie limfatycznym. -
6:05 - 6:06Jednak naczynia krwionośne
-
6:06 - 6:08ciągną się od powierzchni mózgu
-
6:08 - 6:11do każdej komórki,
-
6:11 - 6:12co oznacza, że płyn płynący
-
6:12 - 6:15wzdłuż tych naczyń
-
6:15 - 6:19ma łatwy dostęp do całej objętości mózgu.
-
6:19 - 6:21Jest to więc zmyślny sposób
-
6:21 - 6:25na przekwalifikowanie
zestawu naczyń krwionośnych, -
6:25 - 6:28do przejęcia roli
-
6:28 - 6:31zestawu naczyń limfatycznych,
-
6:31 - 6:34żeby nie były już potrzebne.
-
6:34 - 6:36Co niezwykłe, żaden inny narząd
-
6:36 - 6:38nie ma takiego podejścia
-
6:38 - 6:41do usuwania odpadów spomiędzy komórek.
-
6:41 - 6:46To rozwiązanie
całkowicie unikalne dla mózgu. -
6:46 - 6:50Ale najbardziej zaskoczyło nas odkrycie,
-
6:50 - 6:53że wszystko, o czym mówiłem,
-
6:53 - 6:56ten przepływ płynu przez mózg,
-
6:56 - 7:01dzieje się wyłącznie podczas snu.
-
7:01 - 7:02Nagranie po lewej pokazuje
-
7:02 - 7:04jak dużo CSF przepływa
-
7:04 - 7:08przez mózg żywej myszy na jawie.
-
7:08 - 7:10Prawie nic.
-
7:10 - 7:14Jednak gdy to samo zwierzę zaśnie,
-
7:14 - 7:19widać, że CSF zalewa cały mózg.
-
7:20 - 7:22Odkryliśmy, że w momencie,
-
7:22 - 7:25gdy mózg zapada w sen,
-
7:25 - 7:27komórki się kurczą,
-
7:27 - 7:29zostawiając puste przestrzenie,
-
7:29 - 7:31pozwalające na przepływ płynu
-
7:31 - 7:34i usunięcie odpadów.
-
7:34 - 7:37W pewnym sensie Galen
-
7:37 - 7:39mógł być na dobrym tropie,
-
7:39 - 7:42gdy pisał o płynie płynącym przez mózg
-
7:42 - 7:43w czasie snu.
-
7:43 - 7:47Nasze badania, 2000 lat później,
-
7:47 - 7:49sugerują, co naprawdę się dzieje.
-
7:49 - 7:51Gdy mózg nie śpi
-
7:51 - 7:53i intensywnie pracuje,
-
7:53 - 7:59odkłada odpady między komórkami.
-
7:59 - 8:00Potem, w czasie snu,
-
8:00 - 8:03kiedy pracuje mniej,
-
8:03 - 8:05przechodzi w tryb oczyszczania.
-
8:05 - 8:07Z przestrzeni między komórkami
-
8:07 - 8:08usuwa wtedy odpady,
-
8:08 - 8:11które zebrały się przez cały dzień.
-
8:11 - 8:13Działamy podobnie,
-
8:13 - 8:16gdy przez cały tydzień
odkładamy domowe obowiązki -
8:16 - 8:18z braku czasu,
-
8:18 - 8:21by wziąć się do sprzątania,
-
8:21 - 8:24gdy przychodzi weekend.
-
8:24 - 8:27Mówiłem o usuwaniu odpadów,
-
8:27 - 8:28jednak nie określiłem,
-
8:28 - 8:30jakiego rodzaju odpady
-
8:30 - 8:32trzeba usunąć z mózgu podczas snu,
-
8:32 - 8:35aby utrzymać go w dobrej kondycji.
-
8:35 - 8:37Odpadem, na którym
skupiły się ostatnie badania -
8:37 - 8:39jest amyloid-beta,
-
8:39 - 8:42białko produkowane
w mózgu przez cały czas. -
8:42 - 8:44Mój mózg właśnie tworzy amyloid-beta,
-
8:44 - 8:46wasze mózgi również.
-
8:46 - 8:48U pacjentów z Alzheimerem
-
8:48 - 8:51osad amyloidu-beta tworzy agregaty
-
8:51 - 8:53w przestrzeni między komórkami mózgu,
-
8:53 - 8:56zamiast prawidłowo zostać usunięty.
-
8:56 - 8:58To właśnie osad amyloidu-beta
-
8:58 - 9:00uważa się za jeden z kluczowych etapów
-
9:00 - 9:03rozwoju tej strasznej choroby.
-
9:03 - 9:06Zmierzyliśmy, jak szybko amyloid-beta
-
9:06 - 9:08jest usuwany z mózgu na jawie,
-
9:08 - 9:09w porównaniu z mózgiem podczas snu.
-
9:09 - 9:11Okazało się, że faktycznie,
-
9:11 - 9:13usuwanie amyloidu-beta
-
9:13 - 9:16jest o wiele szybsze podczas snu.
-
9:18 - 9:19Jeżeli więc sen jest sposobem,
-
9:19 - 9:21w jaki mózg rozwiązuje
-
9:21 - 9:23problem usuwania odpadów,
-
9:23 - 9:26nasze myślenie o związku
-
9:26 - 9:28między snem, amyloidem-beta
-
9:28 - 9:31oraz chorobą Alzheimera
może ulec zmianie. -
9:31 - 9:33Szereg niedawnych badań klinicznych
-
9:33 - 9:35sugeruje, że wśród pacjentów,
-
9:35 - 9:38u których nie doszło jeszcze
do rozwoju choroby Alzheimera, -
9:38 - 9:41pogorszenie jakości i długości snu
-
9:41 - 9:43wiąże się z większą ilością
-
9:43 - 9:46amyloidu-beta gromadzonego w mózgu.
-
9:46 - 9:48Warto zwrócić uwagę,
-
9:48 - 9:50że badania nie udowadniają,
-
9:50 - 9:52że krótszy sen lub niższa jego jakość
-
9:52 - 9:54powoduje chorobę Alzheimera.
-
9:54 - 9:57Sugerują one tylko, że zaburzenia
-
9:57 - 9:59w oczyszczaniu mózgu
-
9:59 - 10:02i nagromadzenie odpadów
takich jak amyloid-beta -
10:02 - 10:03może przyczynić się do rozwoju
-
10:03 - 10:07chorób w rodzaju Alzheimera.
-
10:07 - 10:09Nowe badania mówią nam,
-
10:09 - 10:11że ta jedna rzecz,
-
10:11 - 10:13którą wszyscy wiedzą o śnie,
-
10:13 - 10:15o której wiedział nawet Galen,
-
10:15 - 10:18ten fakt, że sen
odświeża i oczyszcza umysł, -
10:18 - 10:20może mieć duży związek z tym,
-
10:20 - 10:22czym właściwie jest sen.
-
10:22 - 10:25Idziemy spać każdej nocy,
-
10:25 - 10:29jednak nasz mózg nigdy nie odpoczywa.
-
10:29 - 10:30Gdy ciało jest nieruchome,
-
10:30 - 10:33a umysł wędruje gdzieś w snach,
-
10:33 - 10:35zgrabna maszyneria mózgu
-
10:35 - 10:37po kryjomu ciężko pracuje
-
10:37 - 10:39nad czystością i sprawnością
-
10:39 - 10:42tej niesamowicie złożonej maszyny.
-
10:42 - 10:43Zupełnie jak domowe porządki.
-
10:43 - 10:46To brudna i niewdzięczna robota,
-
10:46 - 10:48ale bardzo ważna.
-
10:48 - 10:51Jeśli przestaniecie sprzątać kuchnię
-
10:51 - 10:52przez miesiąc,
-
10:52 - 10:56dom bardzo szybko przestanie
nadawać się do życia. -
10:56 - 10:59W mózgu takie zaniedbanie
-
10:59 - 11:02może mieć dużo większe konwekwencje
-
11:02 - 11:04niż wstyd z powodu brudnego blatu.
-
11:04 - 11:07Gdy chodzi o oczyszczanie mózgu,
-
11:07 - 11:09stawką jest zdrowie
i prawidłowe funkcjonowanie -
11:09 - 11:12umysłu i ciała,
-
11:12 - 11:14dlatego zrozumienie podstawowych funkcji,
-
11:14 - 11:19utrzymujących porządek w mózgu,
-
11:19 - 11:22może mieć krytyczne znaczenie
-
11:22 - 11:25w zapobieganiu i leczeniu chorób umysłu.
-
11:25 - 11:27Dziękuję.
-
11:27 - 11:29(Brawa)
- Title:
- Kolejny powód, by porządnie się wysypiać
- Speaker:
- Jeff Iliff
- Description:
-
Mózg zużywa 25% zapasów energetycznych całego ciała, chociaż zajmuje około 2% jego masy. Jak więc ten wyjątkowy narząd otrzymuje i, co być może ważniejsze, pozbywa się składników odżywczych? Nowe badania sugerują, że ma to coś wspólnego ze snem.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:41
Rysia Wand edited Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand commented on Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Monika Sulima approved Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand accepted Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand commented on Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for One more reason to get a good night's sleep |
Rysia Wand
Finished review 22/12/2014. Awaiting translator's input
Rysia Wand
"Każdy jeden"
to mocno nacechowany kolokwializm. Nie użyjemy go w neutralnym kontekście http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=9735
Nadużywanie zaimków dzierżawczych.
W języku angielskim zaimków dzierżawczych używa się znacznie częściej niż w polskim. Jeśli zaimek nie służy do rozróżnienia w razie wątpliwości, do której osoby coś przynależy, w polskim zaimka dzierżawczego nie użyjemy (np. "I go there with my wife" --> "Idę tam z żoną" - nie trzeba zaznaczać, że własną, nie cudzą, bo wynika to z kontekstu).
Wata językowa zostawiona w tłumaczeniu.
W tłumaczeniu napisów nie zostawiamy "waty językowej" i różnych innych elementów. Jest to bardzo istotny aspekt tłumaczenia tego rodzaju. Polecam zapoznać się z poradnikiem pod adresem http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles
Niewłaściwe łamanie/kończenie linijek/napisów.
Na końcu napisu/linijki należy zostawiać w razie możliwości językową "całość". To stosunkowo istotna kwestia. Czasami ostatnie słowo lub wyrażenie trzeba przenieść do napisu następnego, żeby umożliwić zakończenie napisu na językową całość - nawet jeśli odpowiednik w oryginale jest na końcu danego napisu.
Przykłady:
++++++++++1. "Tak więc zacznę od tego, że jeśli" – trzeba zakończyć po "tego,"; w następnym napisie byłoby zdanie podrzędne.
++++++++++2. W zdaniu „Można nawet symulować te zachowania w przeglądarce” nie można rozbić „te” i „zachowania”. Nie należy zostawiać na końcu linijki przyimków (w, po, z, o), zaimków względnych (który, że, gdy, gdzie).
++++++++++Wyjątkiem jest sytuacja, w której napisy muszą być bardzo zsynchronizowane z tym, co się dzieje na ekranie - na przykład ostatnie słowo odnosi się do jakiejś zmiany w pokazywanej właśnie animacji.
Więcej informacji w poradniku pod adresem http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines
has to do with sleep = ma coś wspólnego ze snem.
Gdyby miałobyć "musi to robić podczas snu" oryginał brzmiałby: it has to do it during sleep
high demand = duży popyt
Uwaga na niefortunne zbitki jak: niejasny umysł, mózg posiada basen itp.